آسپرین، یک داروی ضدپلاکت (antiplatelet) پیشگیرانه (prophylactic) انتخابی برای افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی است. افزودن داروی ضدپلاکت دوم به آسپرین ممکن است برای افرادی که در معرض خطر بالا هستند و نیز افرادی که بیماری قلبی و عروقی دارند مفید باشد. این به‌روزرسانی از یک مطالعه مروری قبلا منتشر شده از سال 2011 است.

مرور سود و زیان افزودن کلوپیدوگرل (Clopidogrel) به درمان آسپیرین برای پیشگیری از وقایع قلبی و عروقی در افراد مبتلا به بیماری کرونری (coronary disease)، بیماری ایسکمی مغزی عروقی (ischaemic cerebrovascular disease)، بیماری عروق محیطی (peripheral arterial disease)، یا کسانی که در معرض خطر بالای ابتلا به بیماری آتروترومبوتیک (atherothrombotic disease) بودند اما هیچ استنت کرونری (coronary stent) نداشته‌اند.

ما جست‌وجوهای CENTRAL (تا سال 2017، شماره 6)؛ (MEDLINE (Ovid (از 1946 تا 4 جولای 2017) و (Embase (Ovid (از 1947 تا 3 جولای 2017) را در 4 جولای2017 به‌روزرسانی کردیم. همچنین ما پورتال ClinicalTrials.gov؛ WHO ICTRP و فهرست منابع را جست‌وجوی دستی کردیم. ما هیچ محدودیت زبانی را لحاظ نکردیم.

ما همه کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده را انتخاب کردیم که مقایسه بیش از 30 روز استفاده از آسپرین به‌علاوه کلوپیدوگرل با آسپرین به‌علاوه دارونما (placeb) یا آسپرین به‌تنهایی در افراد مبتلا به بیماری کرونری، بیماری ایسکمی مغزی عروقی، بیماری عروق محیطی یا کسانی که در معرض خطر بالای ابتلا به بیماری آتروتروموبتیک پرداخته بودند. ما مطالعاتی را که فقط شامل افراد با استنت کرونری آغشته به دارو (DES ؛drug‐eluting stent) یا بدون DES یا هر دو بودند، حذف کردیم.

ما اطلاعات مربوط به مرگ‌ومیر ناشی از علل قلبی و عروقی، مرگ‌ومیر به هر دلیل (all‐cause mortality)، انفارکتوس قلبی (myocardial infarction) کشنده و غیرکشنده، حمله ایسکمی (ischaemic stroke) کشنده و غیرکشنده، خونریزی عمده و جزئی (major and minor bleeding) را جمع‌آوری کردیم. اثر کلی درمان بر اساس خطر نسبی (risk ratios (RRs)) تجمیع شده (pooled) با فاصله اطمینان 95% (CI ؛confidence interval)، با استفاده از مدل اثر ثابت (fixed-effect model) ((Mantel-Haenszel تخمین زده شده بود؛ ما از یک مدل اثرات تصادفی (random-effects model) در موارد ناهمگونی (heterogeneity) متوسط یا شدید (I2 ≥ 30%) استفاده کردیم. ما کیفیت شواهد را با استفاده از سیستم GRADE (نظام درجه‌بندی کیفیت شواهد و قدرت توصیه‌ها) ارزیابی کردیم. ما از GRADE پروفایلر (GRADE Pro) برای ورود داده‌ها از Review Manager به منظور ایجاد جدول خلاصه‌ای از یافته‌ها (Summary of findings) استفاده کردیم.

این جست‌وجو 13 مطالعه را علاوه بر دو مطالعه در نسخه قبلی مطالعه مروری سیستماتیک ما شناسایی کرد. به‌طور کلی، ما داده‌های 15 کارآزمایی را با 33970 نفر وارد کردیم. ما ارزیابی خطر سوگیری (Risk of bias) را برای همه مطالعات انجام دادیم. خطر سوگیری در 4 کارآزمایی پایین بود، زیرا آن‌ها در معرض خطر پایین سوگیری در همه حوزه‌های کلیدی بودند (تولید توالی تصادفی (random sequence generation)، پنهان‌سازی تخصیص (allocation concealment)، کورسازی (blinding)، گزارش‌گیری انتخابی پیامد (selective outcome reporting) و داده‌های ناقص پیامد (incomplete outcome data))، حتی اگر که برخی از آن‌ها توسط صنعت داروسازی تامین مالی شده بودند.
تجزیه‌و‌تحلیل نشان داد که هیچ تفاوتی در اثربخشی آسپرین به‌علاوه کلوپیدوگرل در پیشگیری از مرگ‌ومیر قلبی و عروقی (RR: 0.98؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.88 تا 1.10؛ 31,903 شرکت‌کننده؛ 7 مطالعه؛ کیفیت شواهد متوسط) و شواهدی از تفاوت در مرگ‌ومیر به هر دلیل (RR: 1.05؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.87 تا 1.25؛ 32,908 شرکت‌کننده؛ 9 مطالعه؛ شواهد با کیفیت پایین) وجود ندارد.
خطر پایین‌تری از سکته قلبی کشنده و غیرکشنده با کلوپیدوگرل به‌علاوه آسپرین در مقایسه با آسپرین به‌علاوه دارونما یا آسپرین تنها بود (RR: 0.78؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.69 تا 0.90؛ 16,175 شرکت‌کننده؛ 6 مطالعه؛ شواهد با کیفیت متوسط). کاهش کمی در خطر ابتلا به حمله ایسکمی کشنده و غیرکشنده وجود داشت (RR: 0.73؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.59 تا 0.91؛ 4006 شرکت‌کننده؛ 5 مطالعه؛ شواهد با کیفیت متوسط).
با این حال، خطر بالاتری از خونریزی عمده‌ با کلوپیدوگرل به‌علاوه آسپرین در مقایسه با آسپرین به‌علاوه دارونما یا آسپرین تنها (RR: 1.44؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.25 تا 1.64؛ 33,300 شرکت‌کننده؛ 10 مطالعه؛ شواهد با کیفیت متوسط) و خونریزی جزئی (RR: 2.03؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.75 تا 2.36؛ 14,731 شرکت‌کننده؛ 8 مطالعه؛ شواهد با کیفیت متوسط) دیده شد.
به‌طور کلی، انتظار می‌رود که از 13 سکته قلبی و 23 حمله ایسکمی برای هر 1000 بیمار تحت درمان با درمان ترکیبی در یک دوره پیگیری متوسط (in a median follow-up period) 12 ماهه پیشگیری شود، اما 9 خونریزی عمده و 33 خونریزی جزئی در طول یک دوره پیگیری متوسط به ترتیب 10.5 ماهه و 6 ماهه ایجاد می‌شود.

شواهد در دسترس نشان می‌دهد که استفاده از کلوپیدوگرل به‌علاوه آسپرین در افراد در معرض خطر بالای ابتلا به بیماری‌ قلبی و عروقی و افراد با بیماری قلبی و عروقی بدون استنت کرونری با کاهشی در خطر سکته قلبی، حمله ایسکمی و افزایشی در خطر خونریزی عمده و جزئی در مقایسه با آسپرین تنها در ارتباط است. بر اساس معیارهای GRADE، کیفیت شواهد برای همه پیامدها به جز مرگ‌ومیر به هر دلیلی (شواهد با کیفیت پایین) و رویدادهای نامطلوب (شواهد با کیفیت خیلی پایین) متوسط بود.