سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (polycystic ovarian syndrome; PCOS) با اختلالات متابولیکی و تولید مثل مشخص شده و 5% تا 15% از زنان را در سنین باروری تحت تاثیر قرار می‌دهد. استفاده از داروهای غربی مختلف برای ناباروری مرتبط با PCOS پیشنهاد شده، مانند داروهای ضد‐بارداری خوراکی، حساس‌کننده‌های انسولین و دریل کردن تخمدان به روش لاپاروسکوپی (laparoscopic ovarian drilling; LOD). چندین دهه است که از داروهای گیاهی چینی (Chinese herbal medicines; CHM) برای مدیریت بالینی ناباروری ناشی از PCOS استفاده می‌شود و انتظار می‌رود که تبدیل به یک درمان جایگزین برای زنان نابارور مبتلا به PCOS شوند.

ارزیابی اثربخشی و بی‌خطری (safety) مصرف داروی گیاهی چینی (CHM) برای زنان نابارور مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS).

ایگاه ثبت تخصصی گروه زنان و زایمان و باروری در کاکرین، CENTRAL؛ MEDLINE؛ Embase و شش بانک اطلاعاتی دیگر را از زمان آغاز به کار تا 2 جون 2020 جست‌وجو کردیم. علاوه بر این، سه پایگاه ثبت کارآزمایی، فهرست منابع کارآزمایی‌های وارد شده را جست‌وجو کرده و برای یافتن محل انجام کارآزمایی‌ها با کارشناسان این حوزه تماس گرفتیم.

ارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) را وارد کردیم که CHM را با دارونما (placebo)، عدم‐درمان یا درمان‌های مرسوم (غربی) برای درمان زنان نابارور مبتلا به PCOS مقایسه کردند.

دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم کارآزمایی‌های مناسب را برای ورود در مطالعه مروری غربالگری کرده، خطر سوگیری (bias) را در مطالعات وارد شده بررسی، و اطلاعات را استخراج کردند. برای کسب اطلاعات بیشتر با نویسندگان مطالعه تماس گرفتیم. متاآنالیزها (meta‐analysis) را انجام دادیم. از نسبت شانس (OR) برای گزارش داده‌های دو‐حالتی، همراه با 95% فاصله اطمینان (CI) استفاده کردیم. قطعیت شواهد را با استفاده از روش‌های درجه‌‏بندی توصیه‏، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) ارزیابی کردیم.

هشت RCT را با 609 شرکت‌کننده وارد کردیم. مقایسه‌ها در کارآزمایی‌های وارد شده عبارت بودند از: CHM در مقابل کلومیفن، CHM به همراه کلومیفن در مقابل کلومیفن (با یا بدون اتینیل‌استرادیول سیپروترون استات (EE/CPA))، CHM به همراه آسپیراسیون فولیکول به اضافه القای تخمک‌گذاری در مقابل آسپیراسیون فولیکول به علاوه القای تخمک‌گذاری، و CHM به علاوه LOD در مقابل LOD به‌تنهایی. سطح قطعیت کلی شواهد برای اکثر مقایسه‌ها بسیار پائین بود.

هیچ یک از مطالعات وارد شده، پیامد اولیه، یعنی نرخ تولد زنده را گزارش نکردند. بیشتر مطالعات پیامدهای ثانویه را گزارش کردند و فقط یک مطالعه داده‌هایی را در مورد عوارض جانبی ارائه داد.

در کارآزمایی‌هایی که CHM با کلومیفن مقایسه شد (با یا بدون LOD در هر دو بازوی مطالعه)، در مورد تاثیر CHM بر نرخ بارداری نامطمئن هستیم (نسبت شانس (OR): 1.41؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.63 تا 3.19؛ I² = 28%؛ 3 مطالعه؛ 140 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین). نتایج نشان می‌دهد که اگر شانس بارداری به دنبال استفاده از کلومیفن 21.5% فرض شود، این شانس پس از استفاده از CHM بین 14.7% و 46.7% متغیر خواهد بود. هیچ مطالعه‌ای داده‌هایی را از عوارض جانبی گزارش نکرد.

هنگامی که CHM به همراه کلومیفن با کلومیفن (با یا بدون EE/CPA) مقایسه شد، شواهدی با قطعیت پائین مبنی بر نرخ بالاتر بارداری در گروه CHM و کلومیفن به دست آمد (OR: 3.06؛ 95% CI؛ 2.05 تا 4.55؛ I ² = 10%؛ 6 مطالعه، 470 شرکت کننده؛ شواهد با قطعیت پائین). نتایج نشان می‌دهد که اگر شانس بارداری به دنبال استفاده از کلومیفن 31.5% فرض شود، این شانس پس از استفاده از CHM و کلومیفن بین 48.5% و 67.7% متغیر خواهد بود.
هیچ داده‌ای در مورد عوارض جانبی گزارش نشد.

در کارآزمایی‌هایی که CHM به علاوه آسپیراسیون فولیکول و القای تخمک‌گذاری با آسپیراسیون فولیکول و القای تخمک‌گذاری به‌تنهایی مقایسه شدند، از تاثیر CHM بر میزان بارداری مطمئن نیستیم (OR: 1.62؛ 95% CI؛ 0.46 تا 5.68؛ 1 مطالعه، 44 زن، شواهد با قطعیت بسیار پائین). نتایج نشان می‌دهد که اگر شانس بارداری به دنبال آسپیراسیون فولیکول و القای تخمک‌گذاری 29.2% در نظر گرفته شود، شانس آن به دنبال CHM با آسپیراسیون فولیکول و القای تخمک‌گذاری بین 15.9% و 70% متغیر است. عوارض جانبی گزارش شده شامل سندرم فولیکول پاره‌نشده لوتئینیزه (luteinised unruptured follicle syndrome; LUFS) شدید (Peto OR: 0.60؛ 95% CI؛ 0.06 تا 6.14؛ 1 مطالعه، 44 زن، شواهد با قطعیت بسیار پائین)، سندرم تحریک بیش از حد تخمدان (ovarian hyperstimulation syndrome; OHSS) (Peto OR: 0.16؛ 95% CI؛ 0.00 تا 8.19؛ 1 مطالعه، 44 زن؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین) یا بارداری چند‐قلویی (Peto OR: 0.60؛ 95% CI؛ 0.06 تا 6.14؛ 1 مطالعه، 44 زن؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین) بودند. این نتایج نشان می‌دهد که اگر شانس LUFS، بارداری چند‐قلویی و OHSS به دنبال آسپیراسیون فولیکول و القای تخمک‌گذاری به ترتیب 8.3%، 4.2% و 8.3% در نظر گرفته شود، شانس آن به دنبال CHM با آسپیراسیون فولیکول و القای تخمک‌گذاری، به ترتیب، 0.5% تا 35.8%، 0% تا 26.3% و 0.5% تا 35.8% خواهد بود.

در کارآزمایی‌هایی که ترکیب CHM و LOD را با LOD تنها مقایسه کردند، مطمئن نیستیم که CHM نرخ بارداری را بهبود می‌بخشد (OR: 3.50؛ 95% CI؛ 0.72 تا 17.09؛ 1 مطالعه، 30 زن، شواهد با قطعیت بسیار پائین). نتایج نشان می‌دهد که اگر شانس بارداری به دنبال استفاده از کلومیفن 40% فرض شود، این شانس پس از استفاده از CHM بین 32.4% و 91.9% متغیر خواهد بود. هیچ داده‌ای در مورد عوارض جانبی گزارش نشد.

از نتایج در گروه‌های مقایسه برای همه پیامدها نامطمئن هستیم. سطح کیفیت شواهد برای تمام مقایسه‌ها و پیامدهای دیگر بسیار پائین بود. محدودیت‌های اصلی در شواهد، عدم‐گزارش از تولد زنده یا عوارض جانبی، عدم‐توصیف روش‌های انجام مطالعه با جزئیات کافی و عدم‐دقت ناشی از نرخ بسیار پائین حوادث و CI گسترده بودند.

شواهد کافی برای حمایت از استفاده از CHM در زنان نابارور مبتلا به PCOS وجود ندارد. هیچ داده‌ای در مورد تولد زنده در دسترس نیست. به دلیل اینکه هیچ شواهد هم‌سو و سازگاری وجود ندارد که نشان دهد CHM پیامدهای باروری را تحت تاثیر قرار می‌دهد یا خیر، در مورد تاثیر CHM بر نرخ بارداری مطمئن نیستیم. با این حال، دریافتیم که افزودن CHM به کلومیفن ممکن است نرخ بارداری را بهبود بخشد، اما شواهد بسیار محدود و با قطعیت پائین برای این پیامد وجود دارد. علاوه بر این، شواهد کافی در مورد عوارض جانبی برای نشان دادن بی‌خطر بودن مصرف CHM وجود ندارد. در آینده، انجام RCTهایی با طراحی خوب و با دقت بالا، با تمرکز ویژه بر نرخ تولد زنده و دیگر شاخص‌های بی‌خطری مورد نیاز است.