مداخلات خود‐مدیریتی برای بیماری مزمن انسدادی ریه (Chronic Obstructive Pulmonary Disease; COPD) بهتر است ساختارمند اما شخصی‌سازی شده (personalised) و اغلب چند‐جزئی (multi‐component) باشند، به گونه‌ای که هدف از آنها تهییج افراد، جلب مشارکت آنها و حمایت از بیماران برای تطبیق مثبت رفتارهایشان و توسعه مهارت‌های آنها برای مدیریت بهتر بیماری باشد. گفته می‌شود که برنامه‌های عملیاتی مربوط به تشدید حمله بیماری، جزء اصلی مداخلات خود‐مدیریتی برای COPD هستند. مطالعاتی که به ارزیابی این مداخلات پرداخته‌اند، نتایج متناقضی را نشان می‌دهند. در این مرور از کاکرین، ما اثربخشی مداخلات خود‐مدیریتی را در درمان COPD که دربرگیرنده برنامه‌های عملیاتی برای تشدید حملات حاد (acute exacerbations of COPD; AECOPD) هستند؛ با درمان معمول مقایسه کردیم.

ارزیابی اثربخشی مداخلات خود‐مدیریتی ویژه COPD که دربرگیرنده برنامه عملیاتی برای حملات ناشی از COPD هستند، در مقایسه با درمان معمول از نظر کیفیت زندگی مرتبط با سلامت، پذیرش در بیمارستان به دلیل عارضه تنفسی و سایر پیامدهای سلامت.

تا می 2016 در پایگاه ثبت تخصصی کارآزمایی‌های گروه راه‌های هوایی در کاکرین، پایگاه‌های ثبت کارآزمایی و فهرست منابع مطالعات وارد شده جست‌وجو کردیم.

کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده‌ای را وارد مرور کردیم که به ارزیابی مداخله خود‐مدیریتی برای افراد مبتلا به COPD پرداخته و از سال 1995 منتشر شده بودند. مداخلات خود‐مدیریتی‌ واجد شرایط لازم برای ورود به مرور شناخته شدند که دربرگیرنده برنامه عملیاتی برای AECOPD و یک فرآیند رفت و برگشتی (iterative process) میان شرکت‌کننده و ارائه‌دهنده(گان) خدمات مراقبت سلامت توام با دریافت بازخورد بودند. برای اجتناب از همپوشانی با توان‌بخشی ریوی (pulmonary rehabilitation) تا جایی که امکان‌پذیر بود، برنامه‌های مدیریت بیماری را که در دسته‌ توان‌بخشی ریوی (pulmonary rehabilitation) یا کلاس‌های تمرینی (exercise classes) برگزار شده در بیمارستان، در یک مرکز توان‌بخشی یا در یک محیط مبتنی بر اجتماع (community‐based setting) قرار می‌گرفتند، از مرور خارج کردیم.

دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم به ارزیابی کیفیت کارآزمایی و استخراج داده‌ها پرداختند. موارد عدم توافق را از طریق اجماع یا مداخله نویسنده سوم مرور رفع کردیم. برای دستیابی به اطلاعات اضافی و داده‌های ازدست‌رفته مربوط به پیامدها در صورتی که امکان‌پذیر بود، با نویسندگان مطالعه تماس گرفتیم. هر زمان که مناسب بود، نتایج مطالعات با استفاده از متاآنالیز مدل اثرات‐تصادفی تجمیع شدند. پیامدهای اولیه مرور عبارت بودند از کیفیت زندگی مرتبط با سلامت (HRQoL) و تعداد موارد پذیرش شده در بیمارستان به دلیل عارضه تنفسی.

ما 22 کارآزمایی را شامل 3854 شرکت‌کننده مبتلا به COPD وارد مرور کردیم. مطالعات به مقایسه اثربخشی مداخلات خود‐مدیریتی برای COPD شامل برنامه عملیاتی برای AECOPD با درمان معمول پرداخته بودند. مدت زمان دوره پیگیری از دو تا 24 ماه متغیر بوده و محتوای مداخلات متنوع بودند.

در طول بیش از 12 ماه، نمره کل به دست آمده از پرسشنامه تنفسی سنت جورج (St. George's Respiratory Questionnaire; SGRQ) نشان دهنده وجود تاثیر سودمند از مداخلات خود‐مدیریتی شامل برنامه‌های عملیاتی روی HRQoL بود، که دارای اهمیت آماری بود. به‌طوری که نمره پائین‌تر حاکی از HRQoL بهتر بود، ما تفاوت میانگین 2.69 درجه‌ای از درمان معمول به دست آوردیم (95% CI؛ 4.49‐ تا 0.90‐؛ 1582 شرکت‌کننده؛ 10 مطالعه؛ شواهد با کیفیت بالا). شرکت‌کنندگان در مداخله در معرض خطر کمتری با اهمیت آماری برای حداقل یک مرتبه پذیرش در بیمارستان به دلیل عارضه تنفسی در مقایسه با شرکت‌کنندگانی قرار داشتند که درمان معمول دریافت کرده بودند (OR: 0.69؛ 95% CI؛ 0.51 تا 0.94؛ 3,157 شرکت‌کننده؛ 14 مطالعه؛ شواهد با کیفیت متوسط). تعداد افراد مورد نیاز برای درمان جهت پیشگیری از یک مرتبه پذیرش در بیمارستان به دلیل عارضه تنفسی میان شرکت‌کنندگان با خطر بالا در خط پایه، در طول یک سال، 12؛ (95% CI؛ 7 تا 69) و برای شرکت‌کنندگان با خطر پائین در خط پایه، 17؛ (95% CI؛ 11 تا 93) بود (بر مبنای هفت مطالعه به ترتیب با بالاترین و پائین‌ترین خطر در خط پایه).

از نظر احتمال حداقل یک مرتبه پذیرش در بیمارستان به هر علت در گروه مداخله خود‐مدیریتی در مقایسه با گروه درمان معمول هیچ گونه تفاوتی که دارای اهمیت آماری باشد، وجود نداشت (OR: 0.74؛ 95% CI؛ 0.54 تا 1.03؛ 2467 شرکت‌کننده؛ 14 مطالعه؛ شواهد با کیفیت متوسط). به علاوه، از نظر تعداد روزهای بستری در بیمارستان به هر علت، تعداد ویزیت‌های انجام شده در بخش اورژانس بیمارستانی، تعداد ویزیت‌های انجام شده توسط پزشک عمومی، و نمرات تنگی نفس (dyspnoea) بر اساس اندازه‌گیری‌های به دست آمده از پرسشنامه کمیسیون پژوهش‌های پزشکی میان شرکت‌کنندگان در مداخله خود‐مدیریتی در مقایسه با شرکت‌کنندگان در درمان معمول، هیچ گونه تفاوتی مشاهده نکردیم که دارای اهمیت آماری باشد. از نظر تعداد حملات COPD در گروه مداخله خود‐مدیریتی هیچ تاثیری که دارای اهمیت آماری باشد، مشاهده نشد و از نظر مورتالیتی به هر علتی نیز هیچ تفاوتی مشاهده نشد (RD: 0.0019؛ 95% CI؛ 0.0225‐ تا 0.0263؛ 3296 شرکت‌کننده؛ 16 مطالعه؛ شواهد با کیفیت متوسط). تجزیه‌وتحلیل اکتشافی نشان دهنده نرخ مرگ‌ومیر مرتبط با عارضه تنفسی به‌طور معنی‌دار بالاتر، اما بسیار کوچک در گروه مداخله خود‐مدیریتی در مقایسه با گروه درمان معمول بود (RD: 0.028؛ 95% CI؛ 0.0049 تا 0.0511؛ 1219 شرکت‌کننده؛ 7 مطالعه؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین).

تجزیه‌وتحلیل‌های زیر‐گروه نشان دهنده بهبودهای معنی‌داری از نظر HRQoL در مداخلات خود‐مدیریتی شامل برنامه توقف استعمال سیگار (تفاوت میانگین (MD): 4.98‐؛ 95% CI؛ 7.17‐ تا 2.78‐) در مقایسه با مطالعات فاقد برنامه توقف استعمال سیگار بود (MD: ‐1.33؛ 95% CI؛ 2.94‐ تا 0.27؛ تست تفاوت‌های زیر‐گروه: Chi² = 6.89؛ df = 1؛ P = 0.009؛ I² = 85.5%). تعداد خوشه‌های تکنیک‌های تغییر رفتاری ادغام یافته در مداخله خود‐مدیریتی، طول دوره مداخله و سازگاری با داروی نگهدارنده به عنوان بخشی از برنامه عملیاتی روی HRQoL اثرگذار نبود. در تجزیه‌وتحلیل‌های زیر‐گروه هیچ گونه متغیر بالقوه‌ای که مبین تفاوت‌ها از نظر پذیرش‌های بیمارستانی به دلیل عارضه تنفسی میان مطالعات باشد، تشخیص داده نشد.

مطابق نتایج به دست آمده از SGRQ، میان مداخلات خود‐مدیریتی که دربرگیرنده برنامه عملیاتی برای حمله COPD است و بهبودهایی در HRQoL و نیز احتمال کمتر پذیرش بیمارستانی به دلیل عارضه تنفسی، رابطه وجود دارد. هیچ گونه خطر مورتالیتی به هر علتی مشاهده نشد؛ اما تجزیه‌وتحلیل اکتشافی نشان دهنده نرخ مرگ‌ومیر مرتبط با عارضه تنفسی به‌طور معنی‌دار بالاتر اما کوچک برای خود‐مدیریتی در مقایسه با درمان معمول بود.

در رابطه با مطالعات آتی، ما تمایل داریم که فقط به استفاده از برنامه‌های عملیاتی به همراه مداخلات خود‐مدیریتی‌ تشویق کنیم که نیازمندی‌های آخرین تعریف مداخله خود‐مدیریتی COPD را برآورده سازد. برای افزایش شفافیت، نویسندگان مطالعات آتی بهتر است با توجه به مداخلات به عمل آمده، اطلاعات جزئی‌تری را ارائه نمایند. این اطلاعات به آگاهی‌بخشی به تجزیه‌وتحلیل‌های زیر‐گروه بیشتر و افزایش امکان تدارک توصیه‌های قوی‌تر با توجه به مداخلات خود‐مدیریتی اثربخش که شامل برنامه‌های عملیاتی برای AECOPD هستند، کمک خواهند کرد. از نظر دلایل ایمنی، برنامه‌های عملیاتی خود‐مدیریتی COPD بهتر است به هنگام استفاده در جمعیت‌های گسترده‌تر از افراد مبتلا به COPD که کوموربیدیتی دارند را نیز به حساب آورند. اگرچه ما نتوانستیم این استراتژی را در این مرور ارزیابی کنیم، می‌توان انتظار داشت این ملاحظه به افزایش بیشتر ایمنی مداخلات خود‐مدیریتی بینجامد. هم‌چنین به درگیر کردن هیئت‌های پایش داده‌ها و ایمنی برای انجام مطالعات خود‐مدیریتی COPD آتی توصیه می‌کنیم.