مداخلات برای پیشگیری از سندروم تحریک بیش از حد تخمدان در سیکل‌های لقاح آزمایشگاهی: بررسی اجمالی مرورهای کاکرین

سوال بررسی اجمالی

هدف این بررسی اجمالی مرورهای کاکرین، شناسایی و خلاصه‌سازی تمام شواهد حاصل از مرورهای سیستماتیک کاکرین درباره مداخلاتی است که می‌توانند از سندروم تحریک بیش از حد تخمدان متوسط، شدید و تام در زوج‌های با قدرت پائین باروری (subfertility) که تحت سیکل‌های فناوری کمک‐باروری (assisted reproductive technology; ART) (یعنی لقاح آزمایشگاهی (in vitro fertilisation; IVF) و تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم (intracytoplasmic sperm injection; ICSI)) قرار دارند، پیشگیری کرده یا آن را درمان کنند.

پیشینه

OHSS در سیکل‌های ART، یک حادثه جانبی به دنبال تحریک تخمدان برای IVF است. این بیماری از طریق پاسخ بسیار زیاد تخمدان به داروهای هورمونی ایجاد شده و منجر به تخمدان‌های بزرگ و شیفت مایع از عروق خونی به حفره شکمی می‌شود که برای مثال، به نفخ شکم، خطر بالای ایجاد لخته‌های خونی درون عروق خونی (ترومبوز) و کاهش جریان خون به اندام‌های مهم مثل کلیه‌ها و کبد می‌انجامد. نوع خفیف OHSS، در حدود 20% تا 33% از سیکل‌ها مشاهده می‌شود، در حالی که شکل متوسط یا شدید آن در تقریبا 3% تا 8% سیکل‌ها یافت می‌شود و می‌تواند باعث بار (burden) جدی بیماری یا در صورت عدم درمان، حتی مورتالیتی شود. بنابراین شناسایی رژیم‌های درمانی و مداخلاتی که می‌توانند بروز OHSS را کاهش دهند، مهم است.

ویژگی‌های مطالعه

ما در مجموع 27 مرور ART کاکرین با کیفیت بالا پیدا کردیم که قابل ورود به این بررسی اجمالی بودند. هدف این مرورها، آگاهی دادن پیرامون OHSS در سیکل‌های IVF یا ICSI بود. مرورهای مربوط به تلقیح داخل رحمی و القای تخمک‌گذاری را وارد نکردیم. شواهد تا 12 دسامبر 2016 به‌روز است.

نتایج کلیدی

از 27 مرور وارد شده به این بررسی اجمالی، 10 مرور در سه سال گذشته به‌روز نشده بودند.

هفت مرور، مداخلاتی را توصیف کرده بودند که نشان دهنده تاثیر مثبت بر کاهش میزان OHSS بود و یک مرور دیگر را به صورت «امیدبخش» (promising) طبقه‌بندی کردیم. تمام مداخلات موثر به استثنای یکی، تاثیر زیان‌باری بر پیامدهای بارداری نداشتند. شواهد با کیفیت حداقل متوسط، بیانگر این است که متخصصان بالینی باید برای کاهش نرخ OHSS، مداخلات زیر را در سیکل‌های ART در نظر داشته باشند:

‐ درمان با متفورمین، قبل و حین سیکل ART برای زنان مبتلا به PCOS (شواهد با کیفیت متوسط).

‐ پروتکل آنتاگونیست هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (gonadotrophin‐releasing hormone; GnRH) در سیکل‌های ART (شواهد با کیفیت متوسط).

‐ محرک آگونیست GnRH (به اختصار GnRHa) در تخمک اهدایی یا برنامه‌های «تمام فریز» (شواهد با کیفیت متوسط).

شواهدی با کیفیت پائین یا بسیار پائین، نشان می‌دهد که متخصصان بالینی باید برای کاهش نرخ OHSS، مداخلات زیر را در سیکل‌های ART در نظر داشته باشند:

‐ کلومیفن سیترات (clomiphene citrate) برای تحریک تخمدان کنترل شده در سیکل‌های ART (شواهد با کیفیت پائین).

‐ کابرگولین (cabergoline) در محدوده زمانی مصرف گنادوتروپین جفتی انسان (human chorionic gonadotrophin; hCG) یا ذخیره تخمدانی، در سیکل‌های ART (شواهد با کیفیت پائین).

‐ مایعات داخل وریدی (افزایش‌دهنده‌های پلاسما) در محدوده زمانی تجویز hCG یا ذخیره تخمدانی در سیکل‌های ART (شواهد با کیفیت بسیار پائین).

‐ پروژسترون برای پشتیبانی فاز لوتئال در سیکل‌های ART (شواهد با کیفیت پائین).

یک مداخله نویدبخش برای کاهش OHSS که نیاز به پژوهش بیشتر دارد، کاستینگ (coasting) (توقف گنادوتروپین‌ها) است. بر مبنای این بررسی اجمالی، باید نتیجه بگیریم که در حال حاضر شواهد برای تایید استفاده گسترده از انجماد تمام جنین‌ها و جایگزینی آنها بعد از برطرف شدن OHSS، ناکافی است.

متخصصان بالینی می‌توانند از شواهد خلاصه شده در این بررسی اجمالی، جهت انتخاب بهترین رژیم درمانی برای هر فرد استفاده کنند، رژیمی که نه تنها احتمال بروز OHSS را کاهش دهد، بلکه سایر پیامدهای بارداری را به خطر نیندازد. با این حال، فقدان مطالعات اولیه یا مرورهای به‌روز شده جدید، نتایج این بررسی اجمالی را محدود کرده بود. به علاوه، این بررسی اجمالی می‌تواند توسط سیاست‌گذاران برای توسعه پروتکل‌ها یا دستورالعمل‌های لوکال و منطقه‌ای به کار گرفته شود و می‌تواند شکاف‌های آگاهی برای پژوهش‌های آینده را آشکار کند.