پیشینه
آسیبهای غیرعمدی عامل اصلی مرگ در کودکان 4 تا 18 ساله بوده، و عامل اصلی سلامت مشکلدار هستند. محیط مدرسه فرصتی را برای ارائه مداخلات پیشگیرانه به تعداد زیادی از کودکان ارائه میدهد و برای رسیدگی به انواع مشکلات سلامت عمومی مورد استفاده قرار گرفته است. با این حال، اثربخشی شرایط مدرسه برای پیشگیری از مکانیسمهای مختلف آسیب در کودکان در سن مدرسه به خوبی شناخته نشده است.
اهداف
ارزیابی اثرات برنامههای آموزشی مبتنی بر مدرسه برای جلوگیری از آسیبها در کودکان و بررسی تاثیر آنها بر بهبود مهارتهای ایمنی کودکان، رفتار و اعمال و دانش و ارزیابی هزینه ـ اثربخش بودن آنها.
روش های جستجو
ما در تاریخ 26 جون 2015 جستوجوها را در پایگاههای اطلاعاتی الکترونیکی زیر انجام دادیم: PsycINFO؛ (BEI) British Education Index؛ (ERIC) Education Resources Information Center؛ (ASSIA) Applied Social Sciences Index and Abstracts، (IBSS) International Bibliography of the Social Sciences؛ خلاصه مقالات جامعهشناختی (Sociological Abstracts)؛ پایگاه اطلاعاتی آمریکای لاتین و کارائیب (LILACS ؛Latin America and the Caribbean database)؛ همراه با چندین مقاله منابع خاکستری. متخصص بانک اطلاعاتی گروه آسیبها و صدمات در کاکرین (The Cochrane Injuries) تا آگوست 2013، جستوجوی خود را در پایگاه ثبت تخصصی گروهها (SR-INJ ؛Groups Specialised Register)؛ پایگاه ثبت مرکزی کارآزماییهای کنترل شده کاکرین (CENTRAL)؛ و دیگر پایگاههای اطلاعاتی کتابخانه کاکرین (Cochrane Library)، Ovid MEDLINE؛ Embase؛ CINAHL؛ و ISI Web of Science انجام داد. به منظور حفظ استانداردهای کاکرین، همراه با متخصص اطلاعات گروه آسیبها و صدمات در کاکرین، پیش از انتشار (در ماه سپتامبر و اکتبر 2016)، جستوجو بهروزرسانی شد. ما نتایج را غربالگری کردیم و هر مطالعه مرتبط را در ویژگیهای مطالعات در انتظار بخش ردهبندی این مطالعه مروری قرار دادیم. این مطالعات در نسخه بعدی این مطالعه مروری، در صورت مناسب بودن، وارد میشود.
معیارهای انتخاب
ما کارآزماییهای کنترل شده و تصادفی و شبهتصادفی شده (RCT)، کارآزماییهای تصادفیسازی نشده (non-RCT) و مطالعات کنترلشده قبل و بعد (CBA) را که برنامههای آموزشی مبتنی بر مدرسه را با هدف جلوگیری از تعدادی از مکانیسمهای آسیب ارزیابی کردند، انتخاب کردیم. پیامد اولیه آسیبهای غیر عمدی (یا با هدف نامشخص) خود-گزارش شده، یا گزارش شده توسط پزشک بود و پیامدهای ثانویه شامل مهارتهای ایمنی مشاهده شده، رفتار مشاهده شده، رفتار خود گزارش شده و اعمال ایمنی، دانش ایمنی و پیامدهای اقتصادی سلامت بود. گروههای کنترل یا هیچ مداخلهای دریافت نکردند، یا مداخله پیشگیری از آسیب تاخیری یا فعالیتهای برنامه درسی مبتنی بر مدرسه را دریافت کردند. ما مطالعاتی را انتخاب کردیم که مداخله را در پیشگیری اولیه یا ثانویه از آسیبها از بیش از یک مکانیسم آسیب هدف قرار داده بودند و بهطور کامل یا بهطور جزئی در مدارس برای کودکان 4 تا 18 ساله انجام شده بود.
گردآوری و تحلیل دادهها
ما روشهای استاندارد روششناسی کاکرین را مورد استفاده قرار دادیم. دو نویسنده مطالعه مروری کارآزماییهای مربوطه را از عنوان و چکیده مطالعات شناسایی شده در جستوجوها شناسایی کردند و دو نویسنده مطالعه مروری دادهها را از مطالعات گوناگون استخراج و خطر سوگیری (Bias) را ارزیابی کردند. ما انواع مداخلات را با توجه به پیامدهای ارزیابی شده و مکانیسم آسیب مورد نظر طبقهبندی کردیم. در جایی که دادهها اجازه میدادند، متاآنالیز (meta-analysis) با اثرات تصادفی را انجام دادیم تا خلاصهای را از نتایج مطالعات فراهم کنیم.
نتایج اصلی
این مطالعه مروری شامل 27 مطالعه در 30 مقاله بود. مطالعات شامل 73557 شرکتکننده با 12 مطالعه از ایالات متحده، 4 مطالعه از چین، دو مطالعه از استرالیا، کانادا، هلند و بریتانیا، و یک مطالعه از اسرائیل، یونان و برزیل بودند. مطالعات شامل 13 RCT 6 ،non-RCT و 8 CBA بود. از این مطالعات در 18 مورد، مداخلات در کودکان 4 تا 11 ساله، در 17 مطالعه کودکان 11 تا 14 سال و در 9 مطالعه کودکان 14 تا 18 ساله انجام شده بود.
کیفیت کلی نتایج ضعیف بود، و همه مطالعات در معرض خطر بالا یا نامشخص سوگیری در حوزههای متعدد بودند و مداخلات و روشهای گردآوری دادههای گوناگون مورد استفاده قرار گرفته بود. مداخلات شامل ارائه اطلاعات، آموزش همگانی یا چند جزئی بودند.
هفت مطالعه پیامد اولیه وقوع آسیب را گزارش دادند و فقط سه مورد از آنها به اندازه کافی مشابه بودند که بتوانند در یک متاآنالیز ترکیب شوند؛ با یک خطر نسبی ادغام شده بروز برابر با 0.73 (95٪ فاصله اطمینان (CI): 0.49 تا 1.08؛ 2073 کودک) و ناهمگونی آماری قابل توجه (I2 = 63%). با این حال، این شواهد بهدست آمده به علت نگرانی در مورد این ناهمگونی (عدم سازگاری) و عدم دقت، دارای اطمینان کمی بود. این ناهمگونی ممکن است توسط طراحی مطالعه non-RCT در یکی از مطالعات توضیح داده شود، زیرا یک تجزیه و تحلیل حساسیت با حذف این مطالعه، شواهد قویتری از یک اثر و بدون ناهمگونی (I2 = 0%) ارائه داد.
دو مطالعه بهبود مهارتهای ایمنی را در گروه مداخله نشان داد. به همین ترتیب، چهار مطالعه که رفتار ایمنی مشاهده شده را اندازهگیری کردند، و بهبود را در گروه مداخله نسبت به کنترل نشان دادند. 13 مطالعه از 19 مطالعه که رفتار خود ـ گزارشی و رفتارهای ایمنی را در نظر گرفتند، بهبود را گزارش دادند و از 21 مطالعه که تغییرات را در دانش ایمنی ارزیابی کردند، 19 مطالعه بهبود را در حداقل یک حوزه مورد سوال در گروه مداخله نسبت به گروه شاهد گزارش دادند. با این حال، ما قادر به ادغام دادهها برای پیامد ثانویه نبودیم؛ بنابراین نتیجهگیریهای ما محدود بود، زیرا آنها از مطالعات تکی بسیار متفاوتی گرفته شده بودند و بدنه شواهد دارای اطمینان پائین (مهارتهای ایمنی) یا بسیار پائین (رفتار، دانش ایمنی) بود. فقط یک مطالعه هزینههای مداخله را مدنظر داشت، اما یک ارزیابی کامل اقتصادی انجام نداد (شواهد با اطمینان بسیار پائین).
نتیجهگیریهای نویسندگان
شواهد کافی برای تعیین اینکه آیا برنامههای آموزشی مبتنی بر مدرسه میتواند از آسیبهای غیرعمدی جلوگیری کند، وجود ندارد. مطالعات با کیفیت بالا برای ارزیابی تأثیر برنامههای آموزشی بر وقوع صدمات ضروری است. شواهد ضعیفی وجود دارد که چنین برنامههایی میتوانند مهارتهای ایمنی، رفتار/ شیوهها و دانش را بهبود بخشند، اگرچه شواهد دارای کیفیت اطمینان پائین و بسیار پائین بود. ما نتایج مطالعات اقتصادی را برای ارزیابی هزینه - اثربخشی (مقرون به صرف بودن) ناکافی یافتیم.
خلاصه به زبان ساده
برنامههای آموزشی مبتنی بر مدارس برای پیشگیری از آسیبهای غیرعمدی در کودکان و نوجوانان
سوال مطالعه مروری
ما شواهدی را در مورد تأثیر برنامههای آموزشی در مدارس بررسی کردیم که هدف از آنها جلوگیری از آسیبهای تصادفی در کودکان و نوجوانان بود. جلوگیری از آسیبها در کودکان مهم است، زیرا آسیبها در این گروه سنی رایج هستند و اثرات آن روی کودک و خانواده میتواند شدید و طولانیمدت باشد. مدارس بهطور بالقوه یک محیط مناسب برای ارائه برنامههای آموزشی جهت جلوگیری از وقوع چنین آسیبهایی است. با این وجود، جزئیات این موضوع مورد بررسی قرار نگرفته است. ما 27 مطالعه را در مورد این سوال پیدا کردیم.
پیشینه
ما میخواستیم دریابیم که آیا آموزش کودکان در آموزش مدرسه در مورد پیشگیری از آسیبدیدگی، باعث کاهش وارد آمدن آسیبها به آنها، بهبود دانش آنها در مورد پیشگیری از آسیب و بهبود رفتار آنها در رابطه با ایمنی میشود یا خیر. ما همچنین میخواستیم ارزیابی کنیم که آیا این نوع رویکرد ارزش خوبی از نظر مالی دارد یا خیر.
ویژگیهای مطالعه
شواهد تا جون 2015 بهروز است. این شواهد شامل نتایج حاصل از 27 مطالعه بر روی 73557 کودک است. مطالعات شامل پسران و دختران 4 تا 18 ساله بود. این مطالعات آموزش و پرورش پیشگیری از آسیب را با برنامه درسی معمول یا یک برنامه جایگزین مرتبط با صدمات مقایسه کردند. مطالعاتی که ما انتخاب کردیم شامل جلوگیری از تعدادی صدمات بود. ما برنامههایی را که فقط به یک علت آسیب توجه داشتند، خارج کردیم. این مطالعه مروری تاثیر برنامههای آموزشی را بر وقوع صدمات در کودکان، مهارتهای ایمنی، رفتار و دانش آنها اندازهگیری کرد. این مطالعه مروری همچنین بررسی کرد که آیا رویکردهای مبتنی بر مدرسه از نظر مالی مناسب هستند یا خیر.
نتایج اصلی
فقط چند مطالعه اثرات را بر وقوع آسیب در کودکان گزارش دادند و بنابراین این اثرات غیرقابل نتیجهگیری بود. این بدان معنا نیست که برنامههای مبتنی بر مدرسه ناکارآمد هستند، بلکه نشان دهنده این است که شواهد بیشتری لازم است. این مطالعه مروری نشان میدهد که برنامههای آموزش پیشگیری از آسیبهای مبتنی بر مدرسه میتواند مهارتهای ایمنی کودکان، رفتارهای ایمنی و دانش ایمنی را بهبود بخشد. با این حال، شواهد ناسازگار بودند، و برخی از مطالعات یک اثر مثبت را نشان دادند و بقیه هیچ اثری را نشان ندادند. فقط یک مطالعه نشان داد که برنامههای مبتنی بر مدرسه چقدر مقرون به صرفه است و بنابراین نتیجهگیری از این شواهد به تنهایی دشوار است.
کیفیت شواهد
این مطالعات بهطور کلی برای تمام اندازهگیریهای اثربخشی برنامهها، بهویژه برای رفتار و دانش، کیفیت ضعیف داشتند. این موضوع به این دلیل است که اطلاعات در مورد نحوه انجام این مطالعه معمولا واضح گزارش نشده یا در مواردی که مطالعات صورت گرفته، نقایص عمدهای وجود داشت. انجام مطالعات بیشتری که از کیفیت بالایی برخوردار باشد، لازم است.