پیشینه
بیماری آلزایمر شایعترین علت دمانس (dementia) یا زوال عقل است که افراد مسن را تحت تاثیر قرار میدهد. یکی از استراتژیهای درمانی که با هدف بهبود تظاهرات بالینی بیماری آلزایمر انجام میشود، افزایش انتقال عصبی کولینرژیک (cholinergic neurotransmission) در مغز با استفاده از مهارکنندههای کولیناستراز (cholinesterase) برای به تاخیر انداختن شکست استیلکولین (acetylcholine) آزاد شده در شکاف سیناپسی است. تاکرین (Tacrine)، که اولین مهارکنندههای کولیناستراز است و مطالعات گستردهای درباره آن انجام شده، با عوارض جانبی قابل توجهی از جمله سمیت کبدی (hepatotoxicity) همراه است. از آن زمان دیگر مهارکنندههای کولیناستراز، از جمله ریواسیتگمین (Rivastigmine) با خواص برتر از نظر ویژگی عمل و کاهش خطر ابتلا به عوارض جانبی معرفی شدهاند. ریواسیتگمین برای استفاده در 60 کشور از جمله تمام کشورهای عضو اتحادیه اروپا و ایالات متحده آمریکا تایید دریافت کرده است.
اهداف
تعیین اثربخشی بالینی و ایمنی ریواستیگمین برای بیماران مبتلا به دمانس از نوع آلزایمر.
روش های جستجو
ما ALOIS، ثبت تخصصی گروه دمانس و بهبود شناختی در کاکرین (Cochrane Dementia and Cognitive Improvement Group)؛ را تا تاریخ 2 مارچ 2015 با استفاده از اصطلاحات: ریواسیتگمین یا اگزلون (exelon) یا ENA یا «SDZ ENA 713» جستوجو کردیم. ALOIS شامل رکوردهایی از کارآزماییهای بالینی شناسایی شده از جستوجوهای ماهیانه تعدادی از پایگاههای اطلاعاتی اصلی بهداشت و درمان (کتابخانه کاکرین (Cochrane Library)؛ MEDLINE؛ EMBASE؛ PsycINFO؛ CINAHL؛ LILACS)، ثبت کارآزماییهای متعدد و متون منابع خاکستری است.
معیارهای انتخاب
ما تمام کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترلشده دوسو کور مخدوش نشده را که در آن درمان با ریواسیتگمین برای بیماران مبتلا به دمانس از نوع آلزایمر به مدت 12 هفته یا بیشتر استفاده شده و اثرات آن با دارونما در یک گروه موازی از بیماران مقایسه شده یا دو فرمول ریواستیگمین با یکدیگر مقایسه شده بود، انتخاب کردیم.
گردآوری و تحلیل دادهها
یک نویسنده مطالعه مروری (JSB) معیارهای انتخاب مطالعه را به کار برد، کیفیت مطالعات را ارزیابی و اطلاعات را استخراج کرد.
نتایج اصلی
در مجموع، 13 کارآزمایی معیارهای ورود را به این مطالعه مروری داشتند. کارآزماییها دارای مدت زمان بین 12 تا 52 هفته بودند. کارآزماییهای قدیمیتر کپسول دارو را با دوز تا 12 میلیگرم/روز تست کردند. کارآزماییها گزارش دادند که از سال 2007 دوز مداوم فرمولاسیون پچ ترانسدرمال (transdermal patch) را با دوزهای 4.6، 9.5 و 17.7میلیگرم/روز مورد آزمایش قرار دادهاند.
تجزیه و تحلیل اصلی ما، ایمنی و اثربخشی ریواستیگمین 6 تا 12 میلیگرم/روز به صورت خوراکی یا 9.5 میلیگرم/روز را به صورت ترانسدرمال با دارونما مقایسه کرد.
هفت کارآزمایی شامل دادههای 3450 بیمار در این تجزیه و تحلیل سهم داشتند. دادههای دو مطالعه به دلیل فقدان اطلاعات و مشکلات روششناسی مورد استفاده قرار نگرفتند. تمام کارآزماییهای انتخاب شده، کارآزماییهای چندمرکزی بودند و بیماران مبتلا به آلزایمر خفیف تا متوسط را با میانگین سنی حدود 75 سال وارد مطالعه کردند. همه کارآزماییها دارای خطر کم سوگیری (Bias) برای تصادفیسازی و تخصیص بودند، اما در چهار مطالعه خطر سوگیری به علت فرسایش (attrition) نامشخص، در یک مطالعه کم و در دو مطالعه بالا بود.
پس از 26 هفته، درمان ریواستیگمین نسبت به گروه دارونما با نتایج بهتری برای پیامدهای عملکرد شناختی اندازهگیریشده با نمره ارزیابی مقیاس - شناختی بیماری آلزایمر (ADAS-Cog)؛ (میانگین تفاوت (MD): 1.79-؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 2.21- تا 1.37-؛ 3232 = n؛ 6 مطالعه) و نمره آزمون کوتاه وضعیت ذهنی (MMSE)؛ (MD: 0.74؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.52 تا 0.97؛ 3205 = n؛ 6 مطالعه)، فعالیتهای روزمره زندگی (میانگین تفاوت استاندارد (SMD): 0.20؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.13 تا 0.27؛ 3230 = n؛ 6 مطالعه) و تصور کلی از تغییرات امتیاز (که توسط پزشک درجهبندی شده) با تعداد کمتری از بیماران درمانشده با ریواستیگمین که تجربه عدم تغییر یا بدتر شدن را داشتند (OR: 0.68؛ 95% CI: 0.58 تا 0.80؛ 3338 = n؛ 7 مطالعه)، همراه بود.
سه مطالعه تغییر رفتار را گزارش دادند، که هیچ تفاوتی نسبت به گروه دارونما وجود نداشت (میانگین تفاوت استانداردشده (SMD): 0.04-؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.14- تا 0.06؛ 1529 = n؛ 3 مطالعه). فقط یک مطالعه تاثیر را بر مراقبان با استفاده از مقیاس اندازهگیری پرسشنامه دیسترس عصبی - پریشانی مراقب (the Neuropsychiatric Inventory-Caregiver Distress; NPI-D) ارزیابی کرد که اختلافی بین گروهها مشاهده نکرد (MD: 0.10؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.91- تا 1.11؛ 529 = n؛ 1 مطالعه). به طور کلی، شرکتکنندگانی که ریواستیگمین دریافت کردند تقریبا دو برابر بیشتر احتمال انصراف را از مطالعه (OR: 2.01؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.71 تا 2.37؛ 3569 = n؛ 7 مطالعه) یا تجربه یک رویداد منفی را در طول این کارآزمایی (OR: 2.16؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.82 تا 2.57؛ 3587 = n؛ 7 مطالعه) داشتند.
نتیجهگیریهای نویسندگان
به نظر میرسد ریواستیگمین (6 تا 12 میلیگرم در روز به صورت خوراکی یا 9.5 میلیگرم در روز به صورت ترانسدرمال) برای افراد مبتلا به بیماری آلزایمر خفیف تا متوسط مفید است. در مقایسه با دارونما، پیامدهای بهتری برای میزان کاهش عملکرد شناختی و فعالیتهای روزمره زندگی مشاهده شد، هرچند اثرات کوچک بوده و از اهمیت بالینی نامشخص برخوردار بودند. همچنین ریواستیگمین بر پیامد ارزیابی کلی پزشک سودمند بود. هیچ تفاوتی بین گروه ریواستیگمین و گروه دارونما در تغییر رفتار یا تاثیر بر مراقبان وجود نداشت. در میان این دوزها، پچ ترانسدرمال ممکن است اثرات جانبی کمتری نسبت به کپسول داشته باشد، اما اثربخشی مشابه دارد. با توجه به خطر سوگیری به دلیل انصراف، کیفیت شواهد برای همه پیامدها در حد متوسط است. تمام مطالعات با دادههای قابل استفاده، توسط صنعت تامین اعتبار یا حمایت شدند. این مطالعه مروری دادههای اقتصادی را بررسی نکرده است.
خلاصه به زبان ساده
ریواسیتگمین برای افراد مبتلا به بیماری آلزایمر
سوال مطالعه مروری
ما شواهد موجود را برای مقایسه اثربخشی و ایمنی ریواستیگمین با دارونما در افراد مبتلا به بیماری آلزایمر مرور کردیم.
پیشینه
بیماری آلزایمر شایعترین علت دمانس است که افراد مسن را تحت تاثیر قرار میدهد. با پیشرفت بیماری، مردم توانایی به یاد آوردن، ارتباط، تفکر و انجام فعالیتهای روزانه معمول را از دست میدهند. رفتار یا شخصیت آنها نیز تغییر میکند. در بیماری شدید آلزایمر، بیماران توانایی برای مراقبت از خود را از دست میدهند و نیاز به مراقبت تمام وقت دارند.
در حال حاضر، هیچ درمانی برای بیماری آلزایمر وجود ندارد، اما برخی از مداخلات دارویی برای کاهش علائم در دسترس هستند.
علائم به دلیل از دست دادن یک نوع از سلولهای عصبی در مغز به نام نورونهای کولینرژیک ایجاد میشود. ریواسیتگمین، یک مهارکننده استیلکولین، با افزایش سطح ماده شیمیایی در مغز به نام استیلکولین اجازه میدهد تا سلولهای عصبی با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. این کار ممکن است علائم دمانس را بهبود بخشد. ریواسیتگمین را میتوان به صورت خوراکی یا به صورت کپسول یا مایع، یا با استفاده از یک پچ روی پوست استفاده کرد. اثربخشی آن در بهبود علائم بیماری آلزایمر و ایمنی در این مطالعه مروری مورد بررسی قرار گرفت.
ویژگیهای مطالعه
این مطالعه مروری شامل کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترلشده دوسو کور بود، و شواهد تا مارچ 2015 با استفاده از روشهای استاندارد جستوجوی کاکرین مورد جستوجو قرار گرفت. مطالعه مروری حاضر شامل مطالعاتی است که حداقل به مدت 12 هفته به طول انجامیده و کارآیی و ایمنی ریواستیگمین را با دارونما مقایسه کردند. سیزده مطالعه که این معیارها را داشتند، یافت شد. بسیاری از این مطالعات شامل افرادی با بیماری آلزایمر خفیف تا متوسط با میانگین سنی حدود 75 سال بودند.
نتایج اصلی
نتایج حاصل از هفت کارآزمایی نشان داد که بیماران در گروه ریواستیگمین (6 تا 12 میلیگرم/روز به صورت خوراکی یا 9.5 میلیگرم/روز به صورت پچ پوستی) از نظر سه پیامد، نسبت به کسانی که در گروه دارونما قرار داشتند، پس از شش ماه درمان بهتر بودند. تفاوتها برای عملکرد شناختی (2 امتیاز، با استفاده از ADAS-Cog که دارای طیف 70 امتیازی است) و فعالیتهای روزمره زندگی (SMD برابر 0.20 که یک اثر کوچک است) بسیار کوچک بودند. بیماران در گروه ریواستیگمین در مقایسه با کسانی که در گروه دارونما قرار دارند با احتمال بیشتری بهبودی کلی (نسبت شانس (OR): 1.4،؛ فاصله اطمینان (CI) %95: 1.25 تا 1.72) را نشان میدهند. با این حال، هیچ تفاوتی برای تغییرات رفتاری (گزارش شده توسط سه کارآزمایی) یا تاثیر بر مراقبین (گزارش شده توسط یک کارآزمایی) وجود ندارد. بیماران در گروه ریواستیگمین حدود دو برابر بیشتر احتمال تجربه عوارض جانبی را داشتند، اگر چه این خطر ممکن است با استفاده از پچ پوستی در مقایسه با کپسول کمی کمتر باشد. امکان دارد که انواع خاصی از عوارض جانبی در افرادی که از پچهای پوستی به جای مصرف کپسول استفاده میکنند (مانند تهوع، استفراغ، کاهش وزن، سرگیجه) کمتر باشد.
به طور خلاصه، ریواستیگمین ممکن است برای افراد مبتلا به بیماری آلزایمر سودمند باشد. این امکان وجود دارد که استفاده از یک پچ، در مقایسه با استفاده از کپسول خوراکی، با عوارض جانبی کمتری همراه باشد.
کیفیت شواهد
کیفیت شواهد برای بسیاری از پیامدهای مطالعه مروری شده در حد متوسط بود. عوامل اصلی مؤثر بر اطمینان ما درباره نتایج شامل تعداد نسبتا زیادی از بیماران بود که در برخی از کارآزمایی از مطالعه انصراف دادند (میزان انصراف در بازوی ریواستیگمین بالاتر بود). همچنین نگرانیهایی در مورد کاربرد شواهد برای درمان طولانیمدت بیماری آلزایمر وجود دارد، زیرا دادههای کارآزمایی تصادفیسازی و کنترل شده دو سو کور فقط برای مدت 12 ماه در دسترس بودند. تمام دادههای مورد استفاده در تجزیه و تحلیل اصلی این مطالعه مروری از مطالعاتی به دست آمد که توسط تولیدکنندگان دارو (داروسازی نوارتیس (Novartis Pharma)) حمایت یا تامین بودجه شده بودند.