پیشینه
متخصصان پزشکی بهطور معمول، برای از بین بردن انتقال میکروارگانیسمها و ممانعت از رشد میکروارگانیسمهای ساکن، ضدعفونی کردن دست را پیش از آغاز جراحی و قبل از انجام روشهای تهاجمی انجام میدهند. ضدعفونی کردن میتواند خطر عفونتهای محل جراحی (SSI ؛surgical site infections) را در بیماران کاهش دهد.
اهداف
بررسی تاثیر ضدعفونی کردن دست پیش از جراحی در پیشگیری از رخداد عفونتهای محل جراحی در بیمارانی که در شرایط مختلف درمان شدند. هدف ثانویه، تعیین اثرات ضدعفونی کردن دست پیش از جراحی بر تعداد واحدهای تشکیلدهنده کلونی (CFUs) باکتریها در دستهای تیم جراحی است.
روش های جستجو
در ماه جون 2015 برای این بهروزرسانی، ما منابع زیر را جستجو کردیم: ثبت تخصصی گروه زخمها در کاکرین (Cochrane Wounds Group Specialized Registe)؛ پایگاه کارآزماییهای بالینی ثبتشده کاکرین (CENTRAL ؛Cochrane Central Register of Controlled Trials)؛ (کتابخانه کاکرین؛ The Cochrane Library)؛ Ovid MEDLINE؛ Ovid MEDLINE؛ (In-Process & Other Non-Indexed Citations) و EBSCO CINAHL. هیچ محدودیتی از نظر زبان، تاریخ انتشار یا تنظیم مطالعه وجود نداشت.
معیارهای انتخاب
کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترلشده که به مقایسه تاثیر ضدعفونی کردن دست پیش از جراحی با مدت زمان، روش و انواع محلولهای ضدعفونی کننده مختلف پرداخته باشد.
گردآوری و تحلیل دادهها
سه نویسنده به طور جداگانه مطالعات را از نظر دارا بودن معیارهای ورود و کیفیت کارآزمایی ارزیابی و دادهها را استخراج کردند.
نتایج اصلی
چهارده کارآزمایی در این مطالعه مروری بهروزرسانی شده انتخاب شدند. چهار کارآزمایی، پیامد اصلی را یعنی میزان عفونتهای محل جراحی را گزارش کردند، در حالی که 10 کارآزمایی، تعداد واحدهای تشکیلدهنده کلونی (CFU) را گزارش کردند، اما اطلاعاتی در مورد میزان عفونتهای محل جراحی ارائه ندادند. در کل، مطالعات در مقیاس کوچک بودند، و برخی از آنها دادهها یا تجزیه و تحلیلهایی را که بتوان به راحتی تفسیر کرد یا به پیامدهای بالینی ارتباط داد، ارائه نکردند. این عوامل کیفیت شواهد را کاهش داد.
عفونتهای محل جراحی
یک مطالعه 3317 شرکتکننده را بهطور تصادفی به یکی از دو گروه بهداشت اولیه دست (صابون و آب) یا تمیز کردن با الکل به همراه پراکسید هیدروژن بیشتر اختصاص دادند. هیچ شواهد روشنی مبنی بر تفاوت در خطر رخداد عفونتهای محل جراحی بین دو گروه وجود نداشت (خطر نسبی (RR): 0.97؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.77 تا 1.23؛ به دلیل عدم دقت کیفیت شواهد تا میزان متوسط کاهش یافت.)
یک مطالعه (500 شرکتکننده) فقط تمیز کردن با الکل را در مقابل یک محلول اسکراب مقایسه کرد و شواهد روشنی دال بر تفاوت خطر عفونتهای محل جراحی نیافت (RR: 0.56؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.23 تا 1.34؛ به دلیل عدم دقت و خطر سوگیری؛ کیفیت شواهد تا میزان بسیار پائین کاهش یافت).
یک مطالعه (4387 شرکتکننده) تمیز کردن را با الکل به همراه مواد تشکیلدهنده فعال دیگر در مقابل محلول اسکراب مقایسه کرد و شواهدی دال بر تفاوت در عفونتهای محل جراحی پیدا نکرد (RR: 1.02؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.70 تا 1.48؛ شواهد با کیفیت پائین؛ وجود عدم دقت و خطر سوگیری (Bias)، کیفیت را کاهش داد).
یک مطالعه (100 شرکتکننده) تمیز کردن را با الکل به همراه یک ماده دیگر در مقابل محلول اسکراب با استفاده از قلممو مقایسه کرد و هیچ شواهدی مبنی بر تفاوت در عفونتهای محل جراحی پیدا نکرد (RR: 0.50؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.05 تا 5.34؛ شواهد با کیفیت پائین عدم دقت را کاهش داد).
واحدهای تشکیلدهنده کلونی (CFUs)
این مطالعه مروری نتایج مربوط به تعدادی از مقایسهها را ارائه میدهد. یافتههای کلیدی عبارتند از:
چهار مطالعه تاثیر اسکرابهای مختلف آبی را در کاهش CFU بر دستها مقایسه کردند. سه مطالعه دریافتند که اسکراب کلرهگزیدین گلوکونات (chlorhexidine gluconate) نسبت به اسکراب پوویدون آیوداین (povidone iodine) بلافاصله پس از اسکراب، 2 ساعت پس از اسکراب اولیه و 2 ساعت پس از اسکراب بعدی منجر به تعداد کمتری از CFU میشود.
همه شواهد با کیفیت پائین یا بسیار پائین بودند و کیفیت معمولا به دلیل عدم دقت و غیرمستقیم بودن پیامد، کاهش داشت. یک کارآزمایی که به مقایسه اسکراب کلرهگزیدین گلوکونات در مقابل بتادین به علاوه اسکراب تریکلوزان (triclosan) پرداخت، شواهد آشکاری دال بر تفاوت نیافت که البته کیفیت این شواهد بسیار پائین بود (خطر سوگیری، عدم دقت و غیرمستقیم بودن پیامد، کیفیت شواهد را کاهش داد).
چهار مطالعه محلول اسکراب را در مقابل تمیز کردن با الکل حاوی مواد فعال دیگر مقایسه و CFUها را گزارش کرد. در سه مقایسه، شواهدی از CFUهای کمتر بعد از استفاده از الکل با مواد فعال دیگر وجود داشت (شواهد با کیفیت متوسط یا بسیار پائین، عدم دقت و غیرمستقیم بودن پیامد، کیفیت شواهد را کاهش داد).
شواهد به دست آمده از یک مطالعه اشاره کرد که محلول اسکراب در کاهش CFUها نسبت به تمیز کردن با الکل حاوی مواد اضافی، موثرتر بود، اما این شواهد با توجه به عدم دقت و پیامد غیرمستقیم، دارای کیفیت بسیار پایین بود.
شواهد مربوط به اثربخشی مدت زمان اسکراب مختلف، متغیر بود. چهار مطالعه اثر زمانهای مختلف اسکرابها و پاک کردنها را بر تعداد CFUها در دست مقایسه کرد. شواهدی وجود داشت که نشان میداد 3 دقیقه اسکراب در مقایسه با 2 دقیقه اسکراب تعداد CFUها را کاهش میدهد (شواهد با کیفیت بسیار پائین به علت عدم دقت و پیامد غیرمستقیم). دادههای حاصل از مداخلات دیگر با هم توافق نداشتند و تفسیر آنها دشوار بود. کیفیت تمام شواهد پائین یا بسیار پائین بود (معمولا به دلیل عدم دقت و غیرمستقیم بودن پیامد کاهش داشتند).
یک مطالعه اثربخشی استفاده از برسهای ناخن و ناخنشور (nail picks) را که در زیر آب انجام میشود، با اسکراب کلرهگزیدین بر تعداد CFUهای روی دست مقایسه کرد. اینکه آیا تفاوتی در اثربخشی روشهای مختلف بر تعداد CFUهای باقیمانده روی دست وجود دارد یا نه، مشخص نیست (کیفیت شواهد به علت عدم دقت و غیرمستقیم بودن، بسیار پائین ارزیابی شد).
نتیجهگیریهای نویسندگان
هیچ مدرک محکمی که نشان دهد یک نوع ضدعفونیکننده دست در کاهش ابتلاء به عفونتهای محل جراحی بهتر از دیگری است، وجود ندارد. اسکرابهای کلرهگزیدین گلوکونات ممکن است تعداد CFUها را در دست در مقایسه با آغشته کردن با پوویدون آیوداین کاهش دهند. با این حال، ارتباط بالینی این پیامد جانشین، نامشخص است. اسکراب با الکل شامل مواد ضدعفونیکننده اضافی ممکن است CFUها را در مقایسه با محلول اسکراب کاهش دهد. با توجه به مدت زمان اثر مواد ضدعفونیکننده دست، 3 دقیقه اسکراب اولیه در مقایسه با 2 دقیقه اسکراب، CFUهای دست را کاهش میدهد، اما کیفیت این شواهد بسیار پائین بود و یافتهها در مورد اسکراب اولیه طولانیتر و مدت زمان اسکراب بعدی با یکدیگر موافق نیستند. اینکه آیا چیدن ناخن و برسها تاثیر افتراقی بر تعداد CFUهای باقیمانده در دست داشته باشد، معلوم نیست. بهطور کلی، تقریبا تمام شواهد موجود برای اطلاعرسانی درباره تصمیمگیری در مورد روشهای تاثیر مواد ضدعفونی کننده دست که در اینجا مورد بررسی قرار گرفته، مبتنی بر شواهد با کیفیت پائین یا بسیار پائین بودند.
خلاصه به زبان ساده
ضدعفونی کردن دست پیش از جراحی برای کاهش عفونت محل جراحی
عفونتهای محل جراحی چیست و چه کسی در معرض خطر است؟
انتقال غیرعمدی میکروارگانیسمهایی مانند باکتری به محل زخم بیمار در حین عمل جراحی میتواند باعث عفونت زخم شود که معمولا عفونت محل جراحی (SSI) نامیده میشود. عفونتهای محل جراحی یکی از شایعترین انواع عفونتهای مرتبط با مراقبتهای بهداشتی برای بیماران جراحی شده هستند. حدود 1 بیمار از هر 20 بیمار جراحی شده در بیمارستان دچار عفونتهای محل جراحی میشوند و این نسبت، زمانی که افراد به خانه میروند، افزایش مییابد. عفونتهای محل جراحی سبب تاخیر التیام زخم، افزایش زمان ماندن در بیمارستان، افزایش استفاده از آنتیبیوتیکها، دردهای غیرضروری و در موارد شدید، مرگ بیمار میشود، بنابراین پیشگیری از آنها هدف کلیدی برای خدمات سلامت است.
چرا پیش از جراحی از مواد ضدعفونی کننده دست استفاده میشود؟
نقاط مختلف بسیاری در مسیر مراقبت وجود دارد که در آنها پیشگیری از عفونتهای محل جراحی انجام میگیرد. این کار شامل پاکسازی دستها با مواد ضدعفونی کننده توسط کسانی است که روی بیمار عمل جراحی انجام میدهند. ضدعفونی کردن دست پیش از جراحی، تمرکز این مطالعه مروری است. دو شکل بسیار رایج مواد ضدعفونی کننده دست شامل محلول اسکراب و تمیز کردن با الکل است.
محلولهای اسکراب، محلولهای با پایه آب، حاوی مواد ضدعفونی کننده مانند کلرهگزیدین گلوکونات یا بتادین هستند. اسکراب شامل خیس کردن دستها و ساعد با آب است، استعمال سیستماتیک محلول اسکراب با استفاده از هر دو دست یا اسفنج، انجام شستوشو زیر آب و سپس تکرار این روند است.
از محلولهای الکلی حاوی مواد فعال اضافی، برای انجام تمیز کردن با الکل استفاده میشود. تیمهای جراحی بهطور سیستماتیک محلولهای تمیز کننده الکل را برای دستهایشان استفاده میکنند و اجازه میدهند، تبخیر شود. الکل در برابر طیف وسیعی از باکتریها و دیگر میکروارگانیسمها موثر است.
سپس به دنبال ضدعفونی دست، افراد تیم جراحی دستکش میپوشند که مانع مهمی بین این افراد و بیمار ایجاد میکند. با این حال، به دلیل اینکه دستکشها ممکن است در حین عمل جراحی سوراخ شوند، لازم است تا حد امکان دستها عاری از میکروب باشند.
آنچه ما یافتیم
در ماه جون 2015 ما تا جای ممکن، مطالعات مرتبطی را جستجو کردیم که طراحی نیرومند داشتند (کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترلشده) و انواع مختلف مواد ضدعفونی کننده دست را پیش از جراحی مقایسه کرده بودند. ما 14 مطالعه را انتخاب کردیم که طیفی از روشها را برای انجام ضدعفونی کردن دست پیش از جراحی مقایسه کردند. دو معیار که برای ارزیابی اثربخشی درمانها مورد استفاده قرار گرفت، شامل ابتلا به عفونت محل جراحی در بیماران (ارائه شده در چهار مطالعه انتخاب شده) و تعداد باکتریهای زنده یا سلولهای قارچی (شناخته شده به عنوان واحدهای تشکیلدهنده کلونی یا CFUها (روی دست جراح قبل از عمل و بعد از عمل بود) که یک راه شمارش باکتری موجود روی سطح پوست است).
اینکه آیا روش ضدعفونی کردن دست، خطر عفونت محل جراحی را تحت تاثیر قرار میدهد یا نه، مشخص نیست، زیرا بسیاری از مطالعات بیش از حد کوچک بوده و دارای نواقصی بودند. شواهدی وجود دارد که نشان میدهد ضدعفونی کردن دست با استفاده از کلرهگزیدین میتواند تعداد باکتریهای روی دست متخصصان سلامت را در مقایسه با پویودین آیوداین کاهش دهد.
مهمتر از همه اینکه ما نمیدانیم احتمالا چه تعداد از CFUهای روی دستها، امکان عفونت محل جراحی بیماران را به ما نشان میدهد. همچنین شواهدی وجود دارد که نشان میدهد تمیز کردن با الکل حاوی مواد ضدعفونی کننده اضافی در مقایسه با محلولهای اسکراب ممکن است CFUها را کاهش دهد.
به روزرسانی تا ماه جون 2015 انجام شده است.