پیشینه
بیش از 160 سال است که از گاز اکسید نیتروژن برای القا و تداوم بیهوشی عمومی استفاده میشود. این گاز بهمثابه یک داروی منفرد کاربرد دارد، اما اغلب اوقات بخشی از روشی است که همراه با دیگر گازهای بیهوشی، عوامل داخل وریدی یا هر دوی آنها استفاده شده است. پائین بودن قابلیت حل آن در آب (و در نتیجه کینتیک سریع)، هزینه کم و میزان اندک عوارض قلبیتنفسی، سبب شده تا اکسید نیتروژن پرکاربردترین داروی بیهوشی عمومی شناخته شود. گردآوری شواهد مربوط به اثرات جانبی استفاده از اکسید نیتروژن باعث شده تا بسیاری از متخصصان بیهوشی در استمرار استفاده معمول از آن در بسیاری از اتاقهای عمل ابراز تردید کنند. عوارض جانبی ممکن است ناشی از واکنشهای بیولوژیکی اکسید نیتروژن باشند و همچنین ناشی از این واقعیت که تجویز دوز مؤثر از اکسید نیتروژن که ماده بیهوشکننده نسبتا ضعیفی است، باید در غلظتهای بالا صورت گیرد تا حمل اکسیژن را محدود کند (برای مثال، ترکیب معمول برابر 30٪ اکسیژن با 70٪ اکسید نیتروژن است). عواملی مانند خطر کاهش میزان اکسیژن خون، به خطر افتادن دستگاه ایمنی بدن، شناخت مختلشده (impaired cognition)، عوارض قلبیعروقی بعد از عمل، انسداد روده ناشی از اتساع و احتمال به خطر افتادن دستگاه تنفسی، موجب بروز نگرانی شده است.
اهداف
تعیین اینکه آیا استفاده از بیهوشی مبتنی بر اکسید نیتروژن منجر به پیامدهای مشابه با بیهوشی بدون استفاده از اکسید نیتروژن در بزرگسالان تحت عمل جراحی میشود یا خیر.
روش های جستجو
ما کارآزماییهای کنترلشده به ثبت رسیده را در این مراکز جستوجو کردیم: مرکز ثبت کاکرین (CENTRAL؛ شماره 10؛ 2014)، MEDLINE (از 1966 تا 17 اکتبر 2014)، EMBASE (از 1974 تا 17 اکتبر 2014)، وبسایت علمی ویژه مقالات ISI (از 1974 تا 17 اکتبر 2014). همچنین فهرست مقالات مرتبط، مجموعه مقالات کنفرانسها و کارآزماییهای در حال انجام تا 17 اکتبر 2014 را در این وبسایتهای تخصصی جستوجو کردیم: http://clinicaltrials.gov/,http://controlled-trials.com/ و http://www.centerwatch.com.
معیارهای انتخاب
ما کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترلشدهای را مرور کردیم که در آنها بیهوشی عمومی با استفاده از اکسید نیتروژن، که بخشی از روش بیهوشی مورد استفاده برای القا یا تداوم بیهوشی عمومی (یا هر دو) محسوب میشد، با هر نوع بیهوشی عمومی با استفاده از داروی بیهوشی فرّار یا تداوم بیهوشی مبتنی بر پروپوفول بدون کاربرد اکسید نیتروژن برای بزرگسالان تحت عمل جراحی مقایسه شده بود. پیامد اولیه مورد انتظار ما میزان کشندگی موردی در بیمارستان و پیامد ثانویه عوارض و طول مدت اقامت در بیمارستان بود.
گردآوری و تحلیل دادهها
دو نویسنده مطالعه مروری به طور مستقل به ارزیابی کیفیت کارآزماییها و استخراج دادههای مربوط به پیامدها پرداختند. ما برای ترکیب دادهها از روش متاآنالیز (meta-analysis) استفاده کردیم. مقوله ناهمگونی با آزمون مجذور کای (خی دو) و با محاسبه آماره I² مورد بررسی قرار گرفت. هرگاه میزان تناقض برای همه مقایسهها کم بود، از مدل ثابت اثر (fixed-effect model) استفاده کردیم (آمار I² کمتر از 50%)، در غیر این صورت برای اندازهگیری تناقض بالا مدل اثرات تصادفی (random-effects model) را بهکار بردیم. ما با تجزیه و تحلیل زیرگروه به کشف تناقض و تجزیه و تحلیل حساسیت پرداختیم تا این مسئله را ارزیابی کنیم که آیا نتایج به دست آمده، به قدر کافی نیرومند بودند یا خیر. ما کیفیت شواهد مربوط به پیامدهای اصلی را با استفاده از روش درجهبندی یا سیستم توصیهها، ارزیابی، توسعه و ارزیابی (GRADE ؛Grading of Recommendations, Assessment, Development and Evaluation) ارزیابی کردیم.
نتایج اصلی
ما 35 کارآزمایی را با حضور 13872 شرکتکننده بزرگسال مرور کردیم. هفت مطالعه خطر سوگیری (bias) اندکی داشتند. ما هشت مطالعه را در فهرست «انتظار برای طبقهبندی» جای دادیم، زیرا متن کامل آنها در دسترس نبود و برای گنجاندن یا حذف آنها در مرور خود اطلاعات کافی در اختیار نداشتیم. ما دادههای به دست آمده را از 24 کارآزمایی برای سنتز کمّی لحاظ کردیم. نتایج متاآنالیز نشان داد که روشهای مبتنی بر اکسید نیتروژن بروز آتلکتازی ریه را افزایش میدهند (نسبت شانس (OR): 1.57؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.18 تا 2.10؛ 0.002 = P)، اما هیچ تأثیری بر میزان کشندگی موردی، بروز ذاتالریه، انفارکتوس میوکارد، سکته مغزی، تهوع و استفراغ شدید، ترومبوآمبولی وریدی، عفونت زخم یا طول مدت بستری شدن در بیمارستان نداشتند. تجزیه و تحلیل حساسیت نشان داد که نتایج حاصل از متاآنالیز همگی به جز پیامدهای ذاتالریه و تهوع و استفراغ شدید قوی بودند. در دو کارآزمایی مدتزمان بستری شدن در بخش مراقبتهای ویژه (ICU) گزارش شده بود، اما دادهها دارای چولگی (انحراف) بودند و به همین علت ادغام نشدند. در هر دو کارآزمایی گزارش شده بود که روشهای مبتنی بر اکسید نیتروژن هیچ تأثیری بر مدت اقامت در ICU ندارند. ما کیفیت شواهد مربوط به دو پیامد (آتلکتازی ریوی و انفارکتوس میوکارد) را در حد بالا، چهار پیامد (میزان کشندگی موردی در بیمارستان، سکته مغزی، ترومبوآمبولی وریدی و طول مدت بستری شدن در بیمارستان) را در حد متوسط و سه پیامد (ذاتالریه، تهوع و استفراغ شدید و میزان عفونت زخم) را در سطح پائین درجهبندی کردیم.
نتیجهگیریهای نویسندگان
با توجه به شواهد به دست آمده از این مطالعه مروری کاکرین، پرهیز از استفاده از اکسید نیتروژن در شرکتکنندگان دچار عملکرد ریوی ضعیف از قبل، یا در معرض خطر تهوع و استفراغ بعد از عمل، معقول و منطقی به نظر میرسد. از آنجا که هشت مطالعه در انتظار طبقهبندی شدن هستند، ممکن است سوگیری انتخاب در مطالعه مروری نظاممند ما وجود داشته باشد.
خلاصه به زبان ساده
روشهای مبتنی بر اکسید نیتروژن (گاز خندهآور) در مقایسه با روشهای بدون اکسید نیتروژن برای بیهوشی عمومی.
سوال مطالعه مروری
ما شواهد مربوط به تأثیرات مضر اکسید نیتروژن را بر افراد تحت بیهوشی عمومی مرور کردیم.
پیشینه
اکسید نیتروژن گاز مخصوص بیهوشی است که به مدت بیش از 160 سال است از آن برای القای بیهوشی و تداوم بیهوشی بیماران در طول عمل جراحی استفاده میشود. آن را «گاز خندهآور» نیز میشناسند. این گاز، بیرنگ و غیرقابل اشتعال است و بوی دلپذیر و طعم شیرین ملایمی دارد. هزینه و سمیت کم اکسید نیتروژن، آن را به پرکاربردترین داوری بیهوشی عمومی مبدل ساخته است. با این حال، در برخی از مطالعات گزارش شده که افزودن بر میزان اکسید نیتروژن ممکن است تأثیرات مضری را در پی داشته باشد. این امر باعث شده تا بسیاری از متخصصان بیهوشی نسبت به ادامه استفاده معمول از آن در محیطهای مخصوص عمل جراحی ابراز تردید کنند.
قصد ما این بود که بدانیم آیا استفاده از اکسید نیتروژن در بیهوشی عمومی در مقایسه با استفاده نکردن از آن بهتر است یا بدتر.
ویژگیهای مطالعه
ما شواهد موجود را تا 17 اکتبر سال 2014 مرور کردیم. ما 35 کارآزمایی با حضور 13872 شرکتکننده بزرگسال رادر نظر گرفتیم که همه آنها به صورت تصادفی تحت یکی از دو روش استفاده از اکسید نیتروژن یا استفاده نکردن از اکسید نیتروژن قرار گرفتند. این کارآزماییها همه انواع موقعیتها را طی بیهوشی عمومی پوشش میدادند.
نتایج اصلی
ما دریافتیم که بیهوشی عمومی با اکسید نیتروژن خطر آتلکتازی ریه (مثلا ناتوانی ریهها در منبسط شدن به طور کامل) را افزایش داده است. هنگامی که ما این نتایج را صرفا به مطالعات با بالاترین کیفیت محدود کردیم، شواهدی را به دست آوردیم مبنی بر اینکه اکسید نیتروژن به طور بالقوه ممکن است خطر ابتلا به پنومونی و تهوع و استفراغ شدید را افزایش دهد. با این حال، اکسید نیتروژن هیچ تأثیری بر بقای بیماران، بروز حمله قلبی، سکته مغزی، عفونت زخم، لخته شدن خون در رگها، مدتزمان بستری شدن در بیمارستان و در بخش مراقبتهای ویژه نداشته است.
کیفیت شواهد
شواهد مربوط به زنده ماندن شرکتکنندگان از کیفیت متوسطی برخوردار بود، زیرا ما دادههای کافی در اختیار نداشتیم. شواهد مربوط به برخی تأثیرات مضر مانند نارسایی ریه در منبسط شدن به طور کامل و حمله قلبی، کیفیت بالایی داشتند، در حالی که برای دیگر تأثیرات مضر، مانند سکته مغزی و لخته شدن خون در رگها، کیفیت شواهد در حد متوسط بود. در خصوص دیگر تأثیرات، مانند ذاتالریه، تهوع و استفراغ شدید و عفونت زخم، شواهد کیفیت پائینی داشتند. کیفیت شواهد مربوط به مدتزمان بستری شدن در بیمارستان در سطح متوسط بود.
نتیجهگیریهای نویسندگان
پرهیز از کاربرد اکسید نیتروژن ممکن است در افراد با عملکرد ریوی ضعیف از پیش موجود یا در معرض خطر تهوع و استفراغ بعد از عمل معقول باشد.