پیشینه
اعمال ممنوعیت یا محدود ساختن سیگار کشیدن میتواند از قرار گرفتن افراد غیرسیگاری در معرض خطرات ناشی از دود سیگار جلوگیری کند و مصرف دخانیات را در میان افراد سیگاری نیز کاهش دهد. در خصوص تأثیر وضع مقررات کنترل دخانیات و اعمال مداخلات در محلهای عمومی کار و در سطح فردی شواهدی وجود دارد. با این حال، این نکته حائز اهمیت است که ما شواهد مربوط به ممنوعیت سیگار کشیدن را در سطح میانی یا سازمانی (meso- or organisational) (یعنی در سطحی از جمعیت که تعداد آنها نه خیلی زیاد است نه خیلی کم و در واقع گروهی از جمعیت هستند که در محلی خاص با یکدیگر کار میکنند، مثلا افراد یک اداره) نیز بررسی کنیم تا از این طریق به تأثیر آن بر کاهش میزان قرار گرفتن در معرض دود سیگار پیببریم. در مطالعه مروری ما به ارزیابی شواهدی در خصوص ممنوعیت و کنترل مصرف دخانیات در سطح میانی یا سطح سازمانی و همچنین سیاستهای موجود در شماری از وضعیتهای خاص، مانند امکانات بهداشت و درمان عمومی، آموزش عالی و امکانات اصلاحی و تأدیبی نیز پرداختهایم.
اهداف
ارزیابی تأثیر ممنوعیت سیگار کشیدن سازمانی بر میزان کاسته شدن از قرار گرفتن در معرض دود سیگار به شکل منفعلانه و سیگار کشیدن به شکل فعالانه و بر دیگر پیامدهای مرتبط با سلامت.
روش های جستجو
ما کارآزماییهای کنترلشده موجود در پایگاه کارآزماییهای بالینی ثبتشده کاکرین (CENTRAL؛ Cochrane Central Register of Controlled Trials)؛ MEDLINE؛ EMBASE و فهرست منابع پژوهشهای شناخته شده را جستوجو کردیم. به منظور شناسایی مطالعات تکمیلی یا در حال انجام که برای گنجاندن در این مطالعه مروری واجد شرایط بودند، با نویسندگان آنها تماس گرفتیم. همچنین وبسایتهای ادارات و سازمانهای دولتی مانند مرکز ثبت کارآزماییها را بررسی کردیم. تاریخ آخرین جستوجوها 22 جون 2015 میباشد.
معیارهای انتخاب
ما مطالعاتی را در نظر گرفته بودیم که در آنها اثرات ممنوعیت مصرف دخانیات یا سیاستهای مربوط به آن، اعم از کامل یا جزئی، بر کاهش میزان قرار گرفتن در معرض دود دست دوم، مصرف دخانیات، شیوع مصرف سیگار و دیگر پیامدهای مرتبط با سلامت، در مراقبتهای سلامت عمومی، امکانات آموزشی عالی و اصلاحی-تأدیبی از سال 2005 به بعد گزارش شده بود.
حداقل معیار برای لحاظ کردن موارد بالا در مطالعه، دارا بودن خط مشی مرتبط با سطح مقررات یا ممنوعیتهای اعمال شده و حداقل شش ماه پیگیری برای سنجش رفتار سیگار کشیدن بود. ما مطالعات شبهتجربی (مثلا مطالعات کنترلشده قبل و بعد از اعمال ممنوعیت مصرف دخانیات)، وقفههای ایجاد شده در روند پیگیری مطابق با تعریف شیوه مؤثر کاکرین و سازمان گروه مراقبت و دادههای قبل و بعد از ممنوعیت مصرف دخانیات را در نظر گرفته بودیم.
گردآوری و تحلیل دادهها
دو یا چند نویسنده مطالعه مروری به طور مستقل مطالعات را برای گنجاندن در این مطالعه مروری ارزیابی کردند. با توجه به تغییرات در اندازهگیری پیامدها، شیوه متاآنالیز (meta-analysis) را برای تمام مطالعات مورد نظر در این مطالعه مروری به کار نبردیم، بلکه با ادغام 11 مطالعه بررسی شده، از شیوه متاآنالیز Mantel-Haenszel fixed-effect استفاده کردیم. ما تمام مطالعات را با استفاده از سنتز روایت کیفی ارزیابی کردیم.
نتایج اصلی
در این مطالعه مروری، تعداد 17 مطالعه مبتنی بر مشاهده را در نظر گرفتیم. هیچ کارآزمایی تصادفیسازی و کنترلشدهای را نیافتیم. دوازده مطالعه در بیمارستانها، سه مطالعه در زندانها و دو مطالعه نیز در دانشگاهها صورت گرفت. در سه مطالعه از طراحی کنترلشده مبتنی بر قبل و بعد از ممنوعیت مصرف دخانیات همراه با مکان دیگر برای مقایسه استفاده شده بود. در 14 مطالعه باقیمانده، طراحی کنترلشده مبتنی بر قبل و بعد از ممنوعیت مصرف دخانیات بهکار نرفته بود. در 5 مطالعه، شواهد مربوط به دو گروه از شرکتکنندگان، شامل کارکنان و بیماران یا زندانیان (بسته به موقعیت خاص) گزارش شده بود؛ همراه با 12 مطالعه باقیمانده که فقط به بررسی یک گروه از شرکتکنندگان پرداخته بودند.
در چهار مطالعه (دو مورد در زندان و دو مورد در بیمارستان) که در آنها دادههایی در خصوص پیامدهای مربوط به سلامت ارائه شده بود، تأثیر کاهش قرار گرفتن در معرض دود سیگار و کاهش مرگومیر ناشی از بیماریهای مرتبط با سیگار کشیدن گزارش شده بود. در هیچ مطالعهای میزان کوتینین اندازهگیری شده بررسی نشده بود تا به وسیله آن بتوان قرار گرفتن در معرض دود سیگار را تأیید کرد. در 11 مطالعه با توجه به شواهد قابلتوجه در خصوص ناهمگونی آماری (72% = I2)، میزان مصرف سیگار فعالانه با حضور 12485 شرکتکننده که مهیای ادغام بودند، گزارش شد. میزان ناهمگونی در زیرگروههای تعریف شده بهوسیله موقعیت مورد نظر، پائینتر بود و بر شواهدی در خصوص تأثیر ممنوعیت مصرف دخانیات در کاهش میزان مصرف فعالانه سیگار دلالت میکرد. با تجزیه و تحلیل ناهمگونی موجود در موقعیت بیمارستانی، شواهدی از تأثیر بر کاهش میزان مصرف سیگار فعالانه در هر دو گروه کارکنان (خطر نسبی (RR): 0.71؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.64 تا 0.78) و بیماران (RR: 0.86؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.76 تا 0.98) آشکار شد، اما ناهمگونی در زیرگروه کارکنان باقی بود (76% = I2). در زندان، با وجود شواهدی دال بر کاهش مرگومیر ناشی از بیماریهای مرتبط با سیگار کشیدن در دو مطالعه، هیچ شواهدی در خصوص تأثیرگذاری بر میزان سیگار کشیدن فعالانه به چشم نخورد (یک مطالعه؛ RR: 0.99؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.84 تا 1.16).
ما با استفاده از روش GRADE، سطح کیفیت شواهد را پائین ارزیابی کردیم، چراکه همه مطالعات مورد نظر از نوع مشاهدهای هستند.
نتیجهگیریهای نویسندگان
در بیمارستانها و دانشگاهها شواهدی در خصوص تأثیر خط مشیهای سیگار کشیدن مبتنی بر موقعیت (setting-base) بر کاهش میزان مصرف سیگار یافتیم. در زندانها، کاهش میزان مرگومیر و کاهش قرار گرفتن در معرض دود دست دوم گزارش شد. با این حال، ما به کیفیت شواهد پایه، نمره پائین دادیم. بنابراین، به مطالعات محکمتری نیاز داریم که بر مبنای آنها بتوانیم شواهد مربوط به ممنوعیت سیگار کشیدن و سیاستهای موجود را در این موقعیتهای خاص ارزیابی کنیم.
خلاصه به زبان ساده
آیا ممنوعیت سیگار کشیدن در سطح سازمانی تأثیری بر توقف سیگار کشیدن مردم دارد؟
از سال 2004 که برخی کشورها سیگار کشیدن را در مکانهای عمومی ممنوع کردند، میزان قرار گرفتن در معرض دود دست دوم (متأثر شدن از دود سیگار دیگران) با کاهش روبهرو شده و میزان سلامتی افراد سیگاری و غیرسیگاری بهبود یافته است. قرار گرفتن در معرض دود دست دوم ممکن است احتمال بیماری و مرگ را افزایش دهد. از این رو، شماری از سازمانهای بهداشتی بینالمللی از معرفی روشهایی برای کاهش قرار گرفتن در معرض دخانیات و دود سیگار دست دوم، مانند طرح ممنوعیت سیگار کشیدن حمایت میکنند.
بنا بر مطالعات صورت گرفته، اماکن کاری که در آنها برای کمک به افراد سیگاری جهت ترک سیگار خدماتی ارائه شده، تأثیرگذار بودهاند. این خدمات میتوانند شامل ارائه درمان جایگزین نیکوتین (NRT) و پشتیبانی مشاورهای برای کمک به افراد سیگاری برای ترک سیگار باشند. با این حال، مشخص نیست که آیا سیاستهایی که افراد را به ترک سیگار کشیدن در سازمانها مجاب میکنند، مؤثر هستند یا خیر. هرچند سیگار کشیدن در بسیاری از اماکن عمومی منع شده، در همه آنها ممنوع نشده است. سیگار کشیدن در برخی سازمانهای مراقبتهای بهداشتی، دانشگاهها و زندانها مجاز است.
ویژگیهای مطالعه
ما مطالعاتی را جستوجو کردیم که در آنها این موضوع ارزیابی شده بود که آیا معرفی یک خط مشی مربوط به سیگار کشیدن یا اعمال ممنوعیت آن در بیمارستانها، دانشگاهها یا زندانها، موجب کاهش قرار گرفتن در معرض دود دست دوم و کمک به افراد برای ترک سیگار شده است یا خیر. این مطالعه میتواند هر زبانی را در بر بگیرد. این مطالعه مروری میبایست اطلاعات مربوط به سلامت و سیگار کشیدن را قبل از آغاز اعمال خط مشی یا ممنوعیت و به مدت حداقل شش ماه پس از آن گزارش میداد. در این مطالعه مروری ما 17 مطالعه را لحاظ کردهایم. در دوازده مطالعه، شواهدی از بیمارستانها ارائه شده است. سه مطالعه به زندانها و دو مطالعه نیز به دانشگاهها اختصاص دارد. زمان بهروزرسانی شواهد جون 2015 میباشد.
نتایج اصلی
ما 11 مطالعه شامل 12485 نفر را گروهبندی کردیم و متوجه شدیم که ممنوعیت کشیدن سیگار در بیمارستانها و دانشگاهها موجب افزایش تعداد تلاش برای ترک سیگار کشیدن و کاهش شمار افراد سیگاری شده است. در زندانها شمار افرادی که از بیماریهای مرتبط با سیگار کشیدن جان خود را از دست دادند، با کاهش روبهرو شده بود. همچنین میزان قرار گرفتن در معرض دود دست دوم پس از اعمال سیاستها و ممنوعیتها کاهش یافته بود، اما هیچ شاهدی در خصوص کاهش میزان مصرف سیگار مشاهده نشد.
کیفیت شواهد
در این مطالعه مروری، هیچ مطالعه مرتبط با موضوع را نیافتیم که کیفیت بالایی داشته باشد. احتمال دارد تحقیقات با کیفیت بالا در آینده منجر به تغییر این نتیجهگیریها شود. بنابراین، اکنون امکان استنتاج محکم بر اساس شواهد فعلی وجود ندارد. ما به تحقیقات بیشتر و مطالعات وسیعتری نیاز داریم تا بتوانیم ممنوعیت سیگار کشیدن و سیاستهای مرتبط با آن را در این موقعیتهای مهم بررسی کنیم.