رفتار تهاجمی (aggressive) تحریک‌پذیر (agitated) یا خشونت‌آمیز (violent) به‌دلیل سایکوز یک اورژانس روانپزشکی است که نیازمند مداخلات سریع‌الاثر است. رسپریدون (risperidone) یک آنتی‌سایکوتیک با دسترسی گسترده است که می‌تواند برای مدیریت رفتار تهاجمی یا تحریک‌پذیری ایجاد شده توسط سایکوز استفاده شود.

بررسی رسپریدون خوراکی به تنهایی برای درمان رفتار تهاجمی یا تحریک‌پذیری ایجاد شده توسط سایکوز

ما پایگاه ثبت کارآزمایی‌های مطالعه- محور گروه اسکیزوفرنی در کاکرین را جست‌وجو کردیم (تا اپریل 2017). این مرکز ثبت، مرکز گردآوری پژوهش‌های سیستماتیک منابع اصلی (شامل AMED؛ BIOSIS CINAHL؛ Embase؛ MEDLINE؛ PsycINFO؛ PubMed و پایگاه‌های ثبت‌ کارآزمایی‌های بالینی) و به‌روز‌رسانی‌های ماهانه آنها، جست‌وجوهای دستی (handsearches)، منابع خاکستری و مجموعه مقالات است. هیچ محدودیت زبانی، تاریخی، نوع مقاله یا وضعیت انتشار برای انتخاب رکوردها درون ثبت‌ها لحاظ نکردیم.

معیار انتخاب ما کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده (RCTs ؛randomised controlled trails) بود که در آنها این مقایسه صورت گرفته بود: مقایسه استفاده سریع از رسپریدون با داروهای دیگر، ترکیبی از داروها یا پلاسبو در افرادی که رفتارهای تهاجمی یا تحریک‌پذیر (یا هردو) را در جریان سایکوز دارند.

ما مستقل از یکدیگر، همه استنادهای پژوهش‌ها را بازرسی کردیم. سپس چکیده‌های مربوط را شناسایی کرده و مستقل از یکدیگر داده‌ها را از مطالعات انتخاب‌شده استخراج کردیم. ما خطر نسبی (RR) را برای داده‌های دوتایی و میانگین تفاوت (MD) را برای داده‌های پیوسته با 95% فاصله اطمینان آنها محاسبه کردیم. ما از مدل اثر ثابت (fixed-effect) استفاده کردیم. همچنین خطر سوگیری (bias) را برای مطالعات انتخاب‌شده ارزیابی کرده و از رویکرد GRADE (نظام درجه‌بندی کیفیت شواهد و قدرت توصیه‌ها) برای ایجاد جدول «خلاصه یافته‌ها» استفاده کردیم.

این مرور شامل گزارش داده‌هایی از نه کارآزمایی (جمعا 582 نفر) براساس پنج مقایسه است. شواهد، کیفیت خیلی پایینی داشتند. دلیل آن خطر سوگیری، تعداد کم نمونه‌ها، غیرمستقیم‌بودن سنجش‌های پیامدها و کم بودن پیامدهای عملی (pragmatic) گزارش‌شده بود. هیچ یک از کارآزمایی‌های انتخاب‌شده داده‌های قابل استفاده را برای پیامد اولیه ما یعنی «آرامش‌بخشی یا خوابیدن» (tranquillisation or asleep) در عرض 30 دقیقه، نیاز به تکرار آرامش‌بخشی یا هر پیامد اقتصادی دیگر نداشتند. داده‌ها برای پیامدهای اصلی دیگر مانند تحریک‌پذیری یا رفتار تهاجمی، نیاز به کنترل‌کننده‌ها (needing restraint) برای جلوگیری از آسیب زدن و بروز آثار جانبی و مضر موجود بودند.
رسپریدون در مقایسه با هالوپریدول (تا 24 ساعت پیگیری)
برای پیامد رفتار خاص تحریک‌پذیری هیچ تفاوت آشکاری بین رسپریدون و هالوپریدول از نظر اثربخشی به صورت سنجش کاهش حداقل 50% در مقیاس سندرم منفی و مثبت با زیرمقیاس تحریک‌پذیری سایکوتیک (PANSS-PAS ؛Positive and Negative Syndrome Scale - Psychotic Agitation Sub-score) مشاهده نشد (RR: 1.04؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.86 تا 1.26؛ 124 شرکت‌کننده؛ 1 مطالعه؛ کیفیت خیلی پایین شواهد). هم‌چنین هیچ اثری برای نیاز به استفاده از کنترل‌کننده‌ها (restraints) مشاهده نشد (RR: 2.00؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.43 تا 9.21؛ 28 شرکت‌کننده؛ 1 مطالعه؛ کیفیت خیلی پایین شواهد). بروز آثار جانبی و مضر بین گروه‌های درمانی مشابه بود (RR: 0.94؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.54 تا 1.66؛ 124 شرکت‌کننده؛ 1 مطالعه؛ کیفیت خیلی پایین شواهد).
رسپریدون در مقایسه با اولانزاپین (olanzapine)
یک مطالعه کوچک (29 نفر)، داده‌های قابل استفاده‌ای را در مقایسه رسپریدون با اولانزپین در برداشت. هیچ تاثیری در این موارد مشاهده نشد: تحریک‌پذیری با سنجش نمره نقطه پایان PANSS-PAS در دو ساعت (MD: 2.50؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 2.46- تا 7.46؛ کیفیت خیلی پایین شواهد)، نیاز به کنترل‌کننده‌ها در چهار روز (RR: 1.43؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.39 تا 5.28؛ کیفیت خیلی پایین شواهد)، و اختلالات حرکتی خاص براساس نمره نقطه پایان سنجش «مقیاس درجه‌بندی فعالیت رفتاری» (BARS ؛Behavioural Activity Rating Scale) در چهار روز (MD: 0.20؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.43- تا 0.83؛ کیفیت خیلی پایین شواهد).
رسپریدون درمقایسه با کوئتیاپین (quetiapine)
یک مطالعه (تعداد 40 نفر) داده‌های قابل استفاده‌ای را در مقایسه رسپریدون با کوئتیاپین دربرداشت. رفتار تهاجمی با استفاده از نمره نقطه پایان مقیاس تهاجم آشکار تغییریافته (MOAS ؛Modified Overt Aggression Scale) در دو هفته سنجیده شد. تفاوت آشکاری به نفع کوئتیاپین مشاهده شد (MD: 1.80؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.20 تا 3.40؛ کیفیت خیلی پایین شواهد). هیچ شاهدی برای تفاوت میان گروه‌های درمانی از نظر بروز آکاتیژیا بعد از 24 ساعت وجود نداشت (RR: 1.67؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.46 تا 6.06؛ کیفیت شواهد خیلی پایین). دو شرکت‌کننده که رسپریدون دریافت می‌کردند و یک شرکت‌کننده که کوئتیاپین می‌گرفت، در جریان کارآزمایی، دچار ایسکمی قلبی شدند.
رسپریدون در مقایسه با رسپریدون + اکس‌کاربازپین (oxcarbazepine)
در یک کارآزمایی، تحریک‌پذیری با استفاده از نمره نقطه پایان مقیاس سندرم مثبت و منفی – مولفه برانگیخته (Positive and Negative Syndrome Scale - Excited Component) سنجیده شد و یک تفاوت آشکار به نفع ترکیب درمانی (رسپریدون + اکس‌کاربازپین) در یک هفته مشاهده شد (MD: 2.70؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.42 تا 4.98؛ کیفیت خیلی پایین شواهد) اما هیچ تاثیری برای وضعیت کلی با استفاده ازنمره نقطه پایان بهبود در احساس کلی بالینی مشاهده نشد (MD: 0.20-؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.61- تا 0.21؛ کیفیت خیلی پایین شواهد). بروز نشانه‌های اکستراپیرامیدال بعد از 24 ساعت بین گروه‌های درمانی مشابه بود (RR: 1.59؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.49 تا 5.14؛ کیفیت خیلی پایین شواهد).
رسپریدون در مقایسه با رسپریدون + والپروئیک اسید (valproic acid)
در دو کارآزمایی رسپریدون با ترکیب رسپریدون و والپروئیک اسید مقایسه شده بود. هیچ تفاوت آشکاری بین گروه‌های درمانی از نظر رفتار تهاجمی (نمره نقطه پایان MOAS در سه روز: MD: 1.07؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.20- تا 2.34؛ 54 شرکت‌کننده؛ 1 مطالعه؛ کیفیت شواهد خیلی پایین) یا بروز آکاتیژیا بعد از 24 ساعت (RR: 0.75؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.28 تا 2.03؛ 122 شرکت‌کننده؛ 2 مطالعه؛ کیفیت خیلی پایین شواهد) مشاهده نشد.

به‌طور کلی، نتایج برای پیامدهای اصلی نشان می‌دهد که رسپریدون هیچ تاثیر واقعی ندارد. تنها داده‌های موجود برای استفاده در این مرور، از 9 کارآزمایی با تعداد نمونه کم به‌دست آمد و شواهد موجود کیفیت خیلی پایینی داشتند. این نکته نشان‌دهنده عدم قطعیت درباره نقش رسپریدون در آرامش‌بخشی سریع در افراد مبتلا به رفتار تهاجمی ناشی از سایکوز است. RCT‌های عملی با کیفیت بالا امکان‌پذیر است و نیاز است قبل از توصیه برای استفاده از رسپریدون در مدیریت تحریک‌پذیری یا رفتار تهاجمی ناشی از سایکوز انجام شوند.