پیشینه
فلوفنازین (fluphenazine) یکی از نخستین داروهایی است که بهعنوان یک «آنتیسایکوتیک» طبقهبندی شد و برای پنج دهه است که بهطور گسترده در دسترس قرار دارد.
اهداف
اهداف ما در این مرور، مقایسه اثرات فلوفنازین خوراکی با پلاسبو در درمان اسکیزوفرنی بود. ارزیابی مطالعات اقتصادی موجود و دادههای پیامد ارزش (value outcome data) نیز جزو اهداف ما بود.
روش های جستجو
ما پایگاه ثبت کارآزماییهای گروه اسکیزوفرنی
در کاکرین (در 23 جولای 2013، 23 دسامبر 2014، 9 نوامبر 2016 و 28 دسامبر 2017) جستوجو کردیم. این جستوجو مبتنی بر جستوجوهای منظم پایگاههای (CINAHL) Cumulative Index to Nursing and Allied Health Litreture؛ BIOSIS؛ AMED؛ EMBASE؛ PubMed؛ PsycINFO و مراکز ثبت کارآزماییهای بالینی بود. ما در این جستوجو هیچ محدودیت زبانی، تاریخی، نوع مقاله یا وضعیت انتشار را برای ورود رکوردها لحاظ نکردیم.
معیارهای انتخاب
معیار انتخاب ما کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترلشدهای بود که در آنها فلوفنازین با پلاسبو در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی مقایسه شده بود. پیامدهای اولیه مورد علاقه ما وضعیت کلی (global state) و عوارض جانبی (adverse effects) بودند.
گردآوری و تحلیل دادهها
گروهی از نویسندگان این مطالعه مروری، مستقل از هم، استنادها و چکیدهها را برای بررسی اثرات مداخلات، بازرسی کردند. آنها مقالات را منظم کرده، بازبینی مجدد کرده و کیفیت کارآزماییها را ارزیابی کردند. ما دادهها را مستقل از یکدیگر استخراج کردیم. دادههای دوتایی با استفاده از خطر نسبی (RR) اثر ثابت (fixed-effect) و 95% فاصله اطمینان (CI) آن تحلیل شد. وقتی بیش از 50 درصد افراد فرآیند پیگیری را از دست داده بودند، تحلیل دادههای پیوسته را کنار گذاشتیم، البته تا جایی که ممکن بود میانگین تفاوت (MD) را محاسبه کردیم. مطالعات اقتصادی (economic studies) نیز مورد جستوجو قرار گرفتند و بهطور قابل اعتمادی توسط گروهی از تیم مرور اقتصادی (economic review team)، انتخاب شدند تا خلاصهای اقتصادی از دادههای موجود بهدست آید. آنجایی که مطالعات اقتصادی موجود برای ورود به این مرور شایستگی نداشتند، گروه نویسندگان مروری اقتصادی به ارزیابی اثربخشی پیامد دادههای از قبل انتخابشده (already-included) پرداختند تا یک خلاصه اولیه و ابتدایی (rudimentary) اقتصادی فراهم آورند.
نتایج اصلی
در جستوجوی اولیه و جستوجوی بهروز شده، بیش از 1200 رکورد از 415 مطالعه شناسایی شد. ما 48 مطالعه بالقوه مربوط را کنار گذاشتیم و هفت کارآزمایی را در این مرور گنجاندیم که بین سالهای 1964 و 1999 انجام شده بودند و شامل 439 شرکتکننده تصادفیسازی شده بودند (عمدتا شرکتکنندگان بزرگسال). در بهروزرسانی این مرور هیچ مطالعه جدیدی شناسایی نشد. در مقایسه با پلاسبو، پیامدهای وضعیت کلی تعریف شده به صورت «عدم بهبودی یا بدتر شدن» در میانمدت در یک مطالعه کوچک بهطور معناداری متفاوت نبود (RR: 1.12؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.79 تا 1.58؛ n = 50؛ 1 RCT؛ کیفیت شواهد خیلی پایین). خطر عود در بلندمدت در گروه پلاسبو در دو مطالعه کوچک بیشتر بود (RR: 0.39؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.05 تا 13.3؛ n = 86؛ 2 RCT؛ کیفیت شواهد خیلی پایین)، البته خطر ناهمگونی در نتایج بالا بود. در همان مطالعه کوچک فقط یک فرد که فلوفنازین گرفته بود در پیگیری بلندمدت فوت کرده بود (RR: 2.38؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.10 تا 55.72؛ n = 50؛ 1 RCT؛ کیفیت شواهد پایین).
آثار ناگوار و مضر اکستراپیرامیدال کوتاهمدت برای پیامد آکاتیژیا (akathisia- بیقراری حرکتی) (RR: 43.3؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.23 تا 9.56؛ n = 227؛ 2 RCT؛ کیفیت شواهد متوسط) و رژیدیتی (rigidity- افزایش تون عضلانی که باعث مقاومت در برابر حرکت پاسیو میشود) در دو مطالعه دیگر بهطور معناداری در گروه فلوفنازین نسبت به پلاسبو بیشتر بود. از نظر پیامدهای اقتصادی، ما پیامد عود را ارزیابی کرده و آنها را در جداول اضافی ارائه کردیم.
نتیجهگیریهای نویسندگان
یافتههای این مرور نکاتی را تایید میکند که پزشکان و دریافتکنندگان مراقبت (recipients of care) از قبل آنها را میدانند، با این حال این نکات کمیتی (quantification) برای حمایت از تاثیرات بالینی فراهم میکنند. موقعیت کلی فلوفنازین بهمثابه یک درمان آنتیسایکوتیک موثر بهوسیله پیامدهای این مرور تهدید نمیشود. بااینحال فلوفنازین یک درمان ایدهآل و بدون نقص نیست و اگر داروهای ارزان دیگری در دسترس باشد که با آثار ناگوار و مضر کمتری همراه هستند ممکن است به همان اندازه فلوفنازین در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی موثر باشد.
خلاصه به زبان ساده
فلوفنازین در مقایسه با پلاسبو در بیماری اسکیزوفرنی
سوال مطالعه مروری
آیا فلوفنازین در مقایسه با پلاسبو برای درمان اسکیزوفرنی اثربخش است؟
پیشینه
فلوفنازین یکی از نخستین داروهایی است که به عنوان یک «آنتیسایکوتیک» طبقهبندی شد و دههها است که بهطور گسترده در دسترس قرار دارد.
جستوجو برای شواهد
ما جستوجوهای الکترونیک را در دسامبر 2017 بهروز کردیم. در این جستوجو بهدنبال کارآزماییهایی بودیم که در آنها افراد مبتلا به اسکیزوفرنی بهطور تصادفی به گروه دریافتکننده فلوفنازین و گروه پلاسبو تقسیم شده بودند. هیچ مطالعه جدیدی نیافتیم تا در این بهروزرسانی آن را بگنجانیم.
شواهد یافتهشده
هفت کارآزمایی شرایط این مرور را برآورده ساختند و دادههای آنها قابل استفاده بود. شواهد موجود کیفیت ضعیفی داشتند و نشاندهنده این نکته بودند که فلوفنازین آنتیسایکوتیک قوی و موثر است اما آثار جانبی قابل ملاحظهای نیز دارد.
نتیجهگیریها
داروهای آنتیسایکوتیک درمان رایج و خط اول بیماری اسکیزوفرنی هستند. این داروها در درمان نشانههای سایکوتیک مانند شنیدن صداها و دیدن چیزها (توهم) و داشتن باورهای عجیب و غریب (دیلوژن) موثر هستند. فلوفنازین یکی از اولین آنتیسایکوتیکها است که در حدود 50 سال است استفاده میشود. فلوفنازین ارزان است و در کشورهای در حال توسعه ممکن است تنها داروی درمانی موجود باشد. در بیشتر کشورهای اروپایی و در امریکای شمالی با اینکه این دارو هنوز در دسترس است، ورود داروهای جدیدتر استفاده از فلوفنازین و سهم بازار آن را کاهش داده است. فلوفنازین آثار جانبی ناتوان کنندهای دارد. برخی از این عوارض عبارتنداز: گیجی (dizziness)؛ اختلالات حرکتی مانند حرکات غیرارادی یا اسپاسم؛ لرزش و ترمور؛ بیقراری درونی و ناتوانی در نشستن؛ مشکلات فشار خون، تب و سفتی ماهیچهای (muscle stiffness).
این مرور شامل هفت کارآزمایی بود که در آنها اثرات فلوفنازین خوراکی با پلاسبو (درمان ساختگی - dummy’ treatment) مقایسه شده بود. یافتههای این مرور حمایتکننده این دیدگاه پذیرفته شده است که فلوفنازین یک داروی آنتیسایکوتیک قوی و موثر است اما آثار جانبی قابلتوجهای دارد. بدین دلیل داروهای آنتیسایکوتیک دیگر ممکن است بر آن ارجح باشند. فلوفنازین یک درمان غیرایدهآل و ناقص (imperfect) با عوارض جانبی جدی است. بنابراین داروهای آنتیسایکوتیک ارزان دیگر با آثار جانبی کمتر ممکن است در بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی بهتر باشند. فلوفنازین یک داروی کم هزینه است و بهطور وسیعی در دسترس قرار دارد، درنتیجه یکی از درمانهایی است که بهطور گسترده در سراسر جهان برای بیماری اسکیزوفرنی استفاده میشود. با این حال برخی از آثار جانبی فلوفنازین میتواند از نظر رنج و ناراحتی برای انسان و هزینههای درمان سنگین و گران باشد. هرچند فلوفنازین دههها است که به مثابه داروی آنتیسایکوتیک استفاده میشود، بهطور تعجبآمیزی مطالعات مناسب و اندکی اثربخشی و بالقوه بودن این دارو را در ایجاد آثار جانبی سنجیدهاند. پژوهشهای بیشتر یا مقیاس بزرگتر لازم است تا پیامدهای مهمی را مانند بهبودی در وضعیت روانی، عود، بستری و ترخیص از بیمارستان، سطوح رضایت از درمان و کیفیت زندگی را بررسی کنند.