آسم بیماری مزمنی است که در آن التهاب مسیرهای تنفسی باعث بروز علائمی مانند سرفه، خس‌خس سینه و مشکلات تنفسی می‌شود. بروز التهاب ممکن است علل گوناگون و مهمی داشته باشد، مانند واکنش به عفونت در ریه ‌ها. ماکرولیدها (Macrolide) آنتی‌بیوتیک‌هایی با فعالیت‌های ضدمیکروبی و ضدالتهابی هستند که مدت‌ها است از آن‌ها برای کنترل علائم آسم استفاده می‌شود.

بررسی اثرات ماکرولیدها در مدیریت آسم مزمن.

مرکز ثبت تخصصی کارآزمایی‌های گروه راه‌های هوایی در کاکرین (CAGR؛ Cochrane Airways Group Specialised Register) را تا اپریل 2015 بررسی کردیم. همچنین به صورت دستی کتاب‌شناسی‌های مربوط به مطالعات منتشر شده پیشین و مجموعه مقالات ارائه شده در کنفرانس‌ها را بررسی و با نویسندگان آن‌ها تماس گرفتیم. در این جست‌وجو آثار به ثبت رسیده و منتشر شده به همه زبان‌ها را گردآوری کردیم.

کارآزمایی‌های بالینی تصادفی‌سازی و کنترل شده (RCT) شامل کودکان و بزرگسالان مبتلا به آسم مزمن که به مدت بیش از چهار هفته تحت درمان با ماکرولیدها در برابر دارونماها قرار داشتند.

دو نویسنده مطالعه مروری به طور مستقل همه سوابق مشخص شده را در جست‌وجوها بررسی کردند. سپس قبل از استخراج داده‌های مطالعات گردآوری شده، متن کامل همه مقالات بالقوه مرتبط را مرور کردند.

با انتخاب تصادفی جمعا 1513 شرکت‌کننده که ماکرولید یا دارونما دریافت کرده بودند، تعداد 23 مطالعه در چارچوب معیار موردنظر جای گرفتند. کیفیت شواهد کلا بسیار پائین بود. دلیل آن، وجود نقص در گزارش روش مطالعه و داده‌های بالینی، مکتوبات مشکوک به سوگیری (bias)، غیرمستقیم بودن جمعیت‌های مورد مطالعه، خطر سوگیری و عدم دقت (به دلیل شمار کم بیماران و حوادث) بود. در بیشتر مطالعات تحت بررسی، داده‌های گزارش شده از بیماران مبتلا به آسم مداوم یا شدید بود، اما معیارهای مورد نظر، مداخلات و پیامدها، بسیار متغیر بودند.
مشخص شد که برای بیشتر پیامدهای بالینی مانند تشدید بیماری که نیازمند بستری شدن در بیمارستان است (نسبت شانس (OR): 0.98؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.13 تا 7.23؛ 2 مطالعه؛ 143 شرکت‌کننده؛ 0% = I²) یا حداقل درمان با استروئید خوراکی (OR: 0.82؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.43 تا 1.57؛ 5 مطالعه؛ 290 شرکت‌کننده؛ %0 = I²)، ماکرولیدها بهتر از دارونماها عمل نمی‌کنند. شواهد مربوط به کنترل آسم (میانگین تفاوت استانداردشده (SMD): 0.05-؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.26- تا 0.15)، کیفیت زندگی (میانگین تفاوت (MD): 0.06؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.12- تا 0.24) و استفاده از داروی نجات‌بخش (MD: 0.26-؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.65- تا 0.12) همگی کیفیت بسیار پایینی داشتند و سودمندی درمان با ماکرولیدها در این موارد دیده نمی‌شد. شواهدی وجود داشت مبنی بر اینکه ماکرولیدها موجب بهبود عملکرد ریه می‌شوند (حجم بازدمی اجباری در یک ثانیه (FEV1): با MD: 0.08؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.02 تا 0.14)، البته در همه اندازه‎گیری‌هایی که ارزیابی کردیم، اینگونه نبود. سنجش «افزایش پاسخدهی برونش» (bronchial hyperresponsiveness) به علت تنوع فراوان آن‌ها دشوار بود، اما بیشتر مطالعات نشان دادند که ماکرولیدها در مقابل دارونما هیچ تأثیر مشخصی ندارند. دو مطالعه روی افرادی صورت گرفت که به طور منظم کورتیکواستروییدهای خوراکی مصرف می‌کردند. نتیجه این مطالعات نشان داد ماکرولیدها ممکن است اثر استروئیدی ناچیزی در این جمعیت نمونه داشته باشند. تحمل ماکرولیدها با وجود عوارض شدید جانبی‎شان خوب بود، هرچند در کمتر از نیمی از مطالعات چنین پیامدهایی گزارش شده بود (OR: 0.80؛ فاصله اطمینان 95%: 0.24 تا 2.68؛ 7 مطالعه؛ 434 شرکت‌کننده؛ 0% = I²). ارائه گزارش از عوارض جانبی خاص در کل مطالعات به قدری ناهمگون و منقطع بود که امکان تحلیل معنادار آن میسر نشد. طبق گزارش‌های پیشین در نسخه‌های قبلی این مرور سیستماتیک، نشانگرهای زیستی (بیومارکرهای) فعالیت آسم، مانند خلط و سطح سرمی پروتئین کاتیونی ائوزینوفیل (ECP) یا خلط و ائوزینوفیل‌های سرم در بیماران تحت درمان با ماکرولیدها کمتر بود، اما این امر با فواید بالینی همراه نبود.
دو تحلیل زیرگروه درون این مطالعه، از فایده احتمالی ماکرولیدها برای آسم غیرائوزینوفیلیک حکایت داشتند، اما با استفاده از داده‌های موجود برای این بررسی، امکان تحقیق بیشتر این امر ممکن نشد.

شواهد موجود نشان نمی‌دهند که ماکرولیدها برای بیشتر پیامدهای بالینی بهتر از دارونماها عمل می‌کنند. با این حال، ممکن است ماکرولیدها در خصوص برخی ارزیابی‌ها از عملکرد ریه مفید واقع شوند. ما نمی‌توانیم امکان سایر فواید یا مضرات را رد کنیم، زیرا شواهد به دلیل ناهمگونی در میان بیماران و مداخلات، عدم دقت و وجود سوگیری در گزارش،‌ کیفیت بسیار پایینی دارند.
این مطالعه مروری این نکته را برجسته می‌سازد که محققان باید پیامدهای بالینی مربوطه را به طور صحیح و به طور کامل و با استفاده از تعاریف موجود در گایدلاین‌ها در خصوص تشدید بیماری و براساس مقیاس‌های معتبر گزارش کنند. برای اثبات فایده احتمالی ماکرولیدها در بیماران مبتلا به آسم غیرائوزینوفیلیک براساس تحلیل‌های زیرگروه در دو مطالعه مورد نظر ممکن است به تحقیقات بیشتری نیاز باشد.