پیشینه
مصرف ناکافی میوهها و سبزیجات در دوران کودکی خطر ابتلا را به بیماریهای غیرواگیر، ازجمله بیماریهای قلبیعروقی (cardiovascular disease) در آینده افزایش میدهد. مداخلات برای افزایش مصرف میوه و سبزیجات، مانند کسانی که روی استراتژیهای خاص تغذیه کودک و مداخلات آموزش تغذیهای والدین در اوایل دوران کودکی متمرکز بودند، ممکن است استرانژی مؤثری در کاهش بار این بیماریها باشد.
اهداف
ارزیابی اثربخشی، هزینه اثربخشی (cost effectiveness) و عوارض جانبی مرتبط با مداخلات طراحیشده برای افزایش مصرف میوه، سبزیجات یا هر دو میان کودکان 5 ساله و کوچکتر.
روش های جستجو
ما پایگاههای CENTRAL؛ MEDLINE؛ Embase و 2 مرکز ثبت کارآزماییهای بالینی را برای شناسایی کارآزماییهای مناسب در تاریخ 25 ژانویه 2018 جستوجو کردیم. ما پایانامهها و تزهای پروکوئست (Proquest Dissertations and Theses) را در نوامبر 2017 جستوجو کردیم. ما فهرست منابع کارآزماییها را مرور کردیم و 3 مجله بینالمللی تغذیه را بهصورت دستی جستوجو کردیم. ما با نویسندگان مطالعات بازیابیشده برای شناسایی کارآزماییهای بالقوه مرتبط بیشتر تماس گرفتیم.
معیارهای انتخاب
ما کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترلشده (RCTs ؛randomised controlled trials)، را شامل کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترلشده خوشهای و کارآزماییهای متقاطع (cross‐over trials)، از هر مداخلهای که در درجه اول با هدف مصرف میوه، سبزیجات یا هر دو میان کودکان 5 سال و کمتر و ترکیب یک رژیم غذایی یا ارزیابی بیوشیمیایی (biochemical) از مصرف میوه و سبزیجات بود، بازیابی کردیم. 2 نویسنده مطالعه مروری بهطور مستقل عناوین و خلاصه مقالات شناساییشده را بررسی کردند؛ یک نویسنده مطالعه مروری سوم، اختلافات را حل کرد.
گردآوری و تحلیل دادهها
2 نویسنده مطالعه مروری بهطور مستقل دادهها را استخراج و خطر سوگیری (risks of bias) مطالعات بازیابیشده را ارزیابی کردند. یک نویسنده مطالعه مروری سوم، اختلافات را حل کرد. بهدلیل ناهمگنی غیرقابل توضیح، از مدلهای اثر تصادفی (random-effects models) در متاآنالیزها (meta-analyses) برای پیامدهای مرور اولیه استفاده کردیم که در آن کارآزماییهای کافی را شناسایی کردیم. اختلاف میانگینهای استانداردشده (SMDs) را برای محاسبه ناهمگنی میان میزان مصرف میوه و سبزیجات محاسبه کردیم. ارزیابیهایی را از خطر سوگیری و ارزیابی کیفیت شواهد با رویکرد GRADE (نظام درجهبندی کیفیت شواهد و قدرت توصیهها) با استفاده از رویکردهای کاکرین (Cochrane procedures) انجام دادیم.
نتایج اصلی
ما 63 کارآزمایی را با 178 بازوهای کارآزمایی و 11,698 شرکتکننده بازیابی کردیم. 39 کارآزمایی تأثیر شیوههای تغذیه کودک (مثلا در مواجهه با غذای تکراری) را در افزایش مصرف سبزیجات کودک بررسی کردند. 14 کارآزمایی تأثیر آموزش تغذیه والدین را در افزایش مصرف میوه و سبزیجات کودک بررسی کردند. 9 مطالعه تأثیر مداخلات چندگانه (مثلا آموزش تغذیه والدین و تغییرات سیاستهای پیشدبستانی) را در افزایش مصرف میوه و سبزیجات کودک بررسی کردند. 1 مطالعه به بررسی اثر مداخله آموزش تغذیه ارائهشده به کودکان در افزایش مصرف میوه و سبزیجات پرداخت.
ما 14 مورد از 63 کارآزمایی بازیابیشده را که در تمام زمینهها بدون خطر بالای سوگیری بودند، بررسی کردیم. سوگیری عملکرد، تشخیص و ریزش متداولترین زمینههای بررسیشده خطر بالای سوگیری در مطالعات باقیمانده بودند.
شواهد با کیفیت بسیار پایینی وجود دارد که شیوههای تغذیه کودک در مقابل هیچ مداخلهای ممکن است اثرمثبت جزئی روی مصرف سبزیجات کودک معادل یک افزایش 3.50 گرمی بهعنوان مصرف مطلوب سبزیجات داشته باشد (SMD: 0.33؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.13 تا 0.54؛ شرکتکنندگان= 1741؛ مطالعات= 13). مداخلات چنگانه در مقابل نبود هیچ مداخلهای ممکن است یک تاثیر خیلی جزئی روی مصرف میوه و سبزیجات کودک (SMD: 0.35؛ RR: 1.02؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.04 تا 0.66؛ شرکتکنندگان= 2009؛ مطالعات= 5؛ شواهد با کیفیت پایین)، معادل با 0.37 فنجان از میوه و سبزیجات در روز داشته باشد. مشخص نیست که آیا اختلافات کوتاهمدت در مصرف میوه و سبزیجات کودک در متاآنالیز کارآزماییهای بررسیکننده آموزش تغذیه والدین در مقابل نبود هیچ مداخلهای، وجود دارد (SMD: 0.12؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.03 تا 0.28؛ شرکتکنندگان= 3078؛ مطالعات= 11؛ شواهد با کیفیت خیلی پایین).
دادههای کافی برای ارزیابی اثربخشی بلندمدت، هزینه اثربخشی و پیامدهای مضر ناخواسته ناشی از مداخلات در دسترس نبود. مطالعات گزارش دادند که حمایت مالی را از صندوقهای دولتی یا خیریه دریافت میکنند، بهاستثنای 4 مطالعه که بودجه صنعت را دریافت میکنند.
نتیجهگیریهای نویسندگان
باوجود شناسایی 63 کارآزمایی مناسب از روشهای مداخلهای مختلف، شواهد برای چگونگی افزایش مصرف میوه و سبزیحات در کودکان محدود باقیمانده است. شواهدی با کیفیت خیلی پایین و پایین وجود داشت که بهترتیب شیوه تغذیه کودک و مداخلات چندگانه ممکن است به افزایش خیلی جزئی در مصرف میوه و سبزیجات در کودکان 5 سال و کوچکتر منجر شود. مشخص نیست که آیا مداخلات آموزش تغذیه والدین در افزایش مصرف میوه و سبزیجات در کودکان 5 ساله و کوچکتر، مؤثر هستند. باتوجه به اینکه کیفیت شواهد خیلی پایین یا پایین است، تحقیقات آینده احتمالا نتیجهگیریها و برآوردها را تغییر خواهند داد. پیگیری بلندمدت مورد نیاز است و تحقیقات آینده باید روشهای دقیقتری برای پیشبرد در این زمینه اتخاذ کنند.
این مرور یک مرور سیستماتیک زنده (live systematic review) است. مرور سیستماتیک زنده رویکرد جدیدی را برای بهروزرسانی مرور ارائه میدهد که در آن مرور به طور پیوسته بهروزرسانی شده و شواهد جدید مرتبط به موازات فراهم شدن امکان دسترسی به آنها در آن وارد میشوند. لطفا برای آگاهی از آخرین وضعیت این مرور به پایگاه اطلاعاتی مرورهای سیستماتیک کاکرین (CDSR ؛Cochrane Database of Systematic Reviews) مراجعه کنید.
خلاصه به زبان ساده
مداخلات برای افزایش خوردن میوه و سبزیجات در کودکان 5 سال و کمتر
پیشینه
نخوردن میوه و سبزیجات کافی بار سلامت قابلتوجه در کشورهای پیشرفته است. خوردن میوه و سبزیجات با کاهش خطر ابتلا به بیماریهای غیرواگیر در آینده (مانند بیماریهای قابی عروقی) همراه است. اوایل دوران کودکی نشاندهنده یک دوره حیاتی برای ایجاد عادات غذایی است. مداخلات برای افزایش مصرف میوه و سبزیجات در اوایل دوران کودکی ممکن است یک استراتژی مؤثر در کاهش بار بیماریها باشد.
سوال مطالعه مروری
ارزیابی تأثیر مداخلات طراحیشده برای افزایش خوردن میوه و سبزیجات یا هر دو میان کودکان 5 سال و کمتر.
روشهای جستوجو
ما انواع مختلف پایگاههای اطلاعاتی الکترونیکی و مجلههای مرتبط را برای یافتن کارآزماییها جستوجو کردیم. ما با نویسندگان کارآزماییهای بازیابیشده برای کارآزماییهای بالقوه مرتبط دیگر تماس گرفتیم. هر کارآزمایی تصادفیسازیشده (به شرکتکنندگان شانس مشابهی برای قرار گرفتن در گروه کنترل یا درمان اختصاص داده شده است) از مداخلات با هدف افزایش مصرف میوه یا سبزیجات یا هر دو توسط کودکان 5 سال و کمتر که میزان مصرف اندازهگیری شده، مناسب بود. 2 نویسنده مطالعه مروری بهطور مستقل جستوجو و اطلاعات را از مطالعات استخراج کردند. شواهد موجود تا ژانویه 2018 است.
نتایج
ما 63 کارآزمایی را با 11,698 نفر شرکتکننده بازیابی کردیم. 39 کارآزمایی مداخلات شیوه تغذیه کودک (مثلا مواجهه مکرر با سبزیجات)، 14 مورد مداخلات آموزش تغذیه والدین، 9 مورد مداخلات چندگانه (مثلا ترکیب تغییرات سیاستهای پیشدبستانی با آموزش تغذیه والدین) و 1 مورد مداخله آموزش تغذیه کودک را بررسی کردند. مداخلات چندگانه و شیوه تغذیه کودک ممکن است به افزایش خیلی جزئی در مصرف میوه و سبزیجات کودکان در کوتاهمدت (کمتر از 12 ماه) منجر شود. این مشخص نیست آیا مداخلات آموزش تغذیه والدین در افزایش خوردن میوه و سبزیجات در کودکان مؤثر است. اطلاعات کافی برای ارزیابی اثربخشی درازمدت، هزینهاثربخشی و پیامدهای منفی ناخواسته وجود نداشت. مطالعات گزارشدادند که حمایت مالی را از صندوقهای دولتی یا خیریه دریافت کردند، بهاستثنای 4 مطالعه که بودجه صعنت را دریافت کردند.
نتیجهگیریها
مداخلات چندگانه و شیوه تغذیه کودک ممکن است مصرف میوه و سبزیجات را توسط کودکان افزایش دهد (بهترتیب
0.37 فنجان و
3.50 گرم در روز). این نتیجهگیری برمبنای شواهد با کیفیت خیلی پایین و پایین است و احتمالا زمانی که تحقیقات آینده انجامشود، تغییر میکند. این مشخص نیست آیا مداخلات آموزش تغذیه والدین در افزایش مصرف میوه و سبزیجات در کودکان مؤثر است.
این مرور یک مرور سیستماتیک زنده (live systematic review) است. مرور سیستماتیک زنده رویکرد جدیدی را برای بهروزرسانی مرور ارائه میدهد که در آن مرور به طور پیوسته بهروزرسانی شده و شواهد جدید مرتبط به موازات فراهم شدن امکان دسترسی به آنها در آن وارد میشوند. لطفا برای آگاهی از آخرین وضعیت این مرور به پایگاه اطلاعاتی مرورهای سیستماتیک کاکرین (CDSR ؛Cochrane Database of Systematic Reviews) مراجعه کنید.