پیشینه
محققان پیشنهاد دادند که اسید چرب اشباع نشده امگا-3 از ماهی چرب (زنجیره طولانی امگا-3 (LCn3)، شامل ایکوزاپنتائوئیک اسید (EPA) و داکوساگزنئوئیک اسید (DHA)) و همچنین از گیاهان (آلفا لینولنیک اسید (ALA)) برای سلامت قلب و عروق مفید هستد. دستورالعملها افزایش مصرف غذاهای غنی از امگا-3 و گاهی اوقات مکمل را توصیه میکنند اما کارآزماییهای اخیر این موضوع را تایید نکردهاند.
اهداف
ارزیابی اثرات افزایش مصرف ماهی و امگا-3 با پایه گیاهی برای مورتالیتی به هر علتی، عوارض قلبی و عروقی (CVD)، چاقی و لیپیدها.
روش های جستجو
ما پایگاههای CENTRAL؛ MEDLINE و Embase را در اپریل 2017، بهعلاوه ClinicalTrials.gov و پایگاه بینالمللی ثبت کارآزماییهای بالینی سازمان جهانی بهداشت (World Health Organization International Clinical Trials Registry) را در سپتامبر 2016 بدون محدودیت زبانی جستوجو کردیم. ما منابع مرور سیستماتیک و فهرستهای کتابشناسی را به صورت دستی جستوجو کردیم و با نویسندگان تماس گرفتیم.
معیارهای انتخاب
ما کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترلشده (RCTs ؛randomised controlled trails) را بازیابی کردیم که حداقل 12 ماه طول کشیده و مکملها و/ یا توصیه به افزایش مصرف LCn3 یا ALA را در مقابل مصرف معمول یا کمتر مقایسه کرده بودند.
گردآوری و تحلیل دادهها
2 نویسنده مطالعه مروری بهطور مستقل مطالعات را برای ورود ارزیابی کردند، دادهها را استخراج و اعتبار آنها را ارزیابی کردند. ما متاآنالیز (meta‐analysis) اثرات تصادفی را برای مداخلات ALA و LCn3 به صورت جداگانه انجام دادیم، و ارتباطهای دوز - پاسخ را از طریق متا- رگرسیون (meta‐regression) ارزیابی کردیم.
نتایج اصلی
ما در بهروزرسانی این مطالعه مروری 79 RCTs (112,059 شرکتکننده) را بازیابی کردیم و متوجه شدیم که 25 مورد در معرض خطر پایین سوگیری (risk of bias) قرار دارند. کارآزماییها با طول مدت 12 تا 72 ماه و شامل بزرگسالان در معرض انواع مختلف خطر قلبیعروقی و عمدتا در کشورهای با درآمد بالا انجام شده بودند. اکثر مطالعات مصرف مکمل LCn3 را بهصورت کپسول ارزیابی کردند اما بعضی از مطالعات از LCn3 یا ALA غنی یا غذاهای غنیسازیشده یا رژیمهای توصیه شده در مقایسه با دارونما (placebo) یا رژیم غذایی معمولی استفاده کردند.
تجزیهوتحلیلهای حساسیت و متاآنالیز هیچ تأثیری یا تأثیر اندکی را از افزایش LCn3 بر مرگومیر به هر علتی نشاندادند (RR: 0.98؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.90 تا 1.03؛ 92,653 شرکتکننده؛ 8189 مرگ در 39 کارآزمایی؛ شواهد با کیفیت بالا)، مرگومیر قلبیعروقی (RR: 0.95؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.87 تا 1.03؛ 67,772 شرکتکننده؛ 4544 مرگ ناشی از CVD در 25 RCT)، عوارض قلبیعروقی (RR: 0.99؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.94 تا 1.04؛ 90,378 شرکتکننده؛ 14,737 نفر مبتلا به عوارض در 38 کارآزمایی؛ شواهد با کیفیت بالا)، مرگومیر بیماری عروق کرونر قلب (CHD) (RR: 0.93؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.79 تا 1.09؛ 34,491 شرکتکننده؛ 1596 مرگ ناشی از CHD در 21 RCT)، سکته مغزی (stroke) (RR: 1.06؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.96 تا 1.16؛ 89,358 شرکتکننده؛ 1822 سکته مغزی در 28 کارآزمایی) یا آریتمی (arrhythmia) (RR: 0.97؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.90 تا 1.05؛ 53,796 شرکتکننده؛ 3788 نفر مبتلا به آریتمی در 28 RCT). یک پیشنهاد وجود داشت که LCn3 عوارض CHD را کاهش میدهد (RR: 0.93؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.88 تا 0.97؛ 84,301 شرکتکننده؛ 5469 نفر مبتلا به عوارض CHD در 28 RCT)؛ بااینحال، این موضوع در تجزیهوتحلیلهای حساسیت تأئید نشده است - LCn3 احتمالا هیچ تفاوتی یا تفاوت اندکی در خطر عارضه CHD ایجاد میکند. تمام شواهد بهجز موارد اشارهشده دارای درجه کیفیت متوسط بودند.
افزایش مصرف ALA احتمالا هیچ تفاوتی یا تفاوت اندکی در مورتالیتی تمام موارد ایجاد میکند (RR: 1.01؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.84 تا 1.20؛ 19,327 شرکتکننده؛ 495 مرگ؛ 5 RCT)، مرگومیر قلبیعروقی (RR: 0.96؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.74 تا 1.25؛ 18,619 شرکتکننده؛ 219 مرگ قلبیعروقی؛ 4 RCT)، و این ممکن است هیچ تفاوتی یا تفاوت اندکی در عوارض CHD ایجاد کند (RR: 1.00؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.80 تا 1.22؛ 19,061 شرکتکننده؛ 397 عوارض CHD؛ 4 RCT؛ شواهد با کیفیت پایین). بااینحال، افزایش ALA ممکن است خطر عوارض قلبیعروقی را کمی کاهش دهد (از %4.7 تا %4.8؛ RR: 0.95؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.83 تا 1.07؛ 19,327 شرکتکننده؛ 884 حوادث CVD؛ 5 RCT؛ شواهد با کیفیت پایین)، و احتمالا خطر مرگومیر ناشی از CHD (%1.0 تا %1.1؛ RR: 0.95؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.72 تا 1.26؛ 18,353 شرکتکننده؛ 193 مرگ ناشی از CHD؛ 3 RCT) و آریتمی (%2.6 تا %3.3؛ RR: 0.79؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.57 تا 1.10؛ 4,837 شرکتکننده؛ 141 رویداد؛ 1 RCT) را کاهش میدهد. تاثیرات بر سکته مغزی نامشخص است.
تجزیهوتحلیلهای حساسیت فقط در کارآزماییهایی با خطر پایین سوگیری، میزان تاثیرات را برای تمام نتایج اولیه LCn3 بهجز آریتمی به سمت صفر برده (RR: 1.0) اما برای بیشتر نتایج ALA، میزان تاثیرات را به سمت بیان سوگیری بردهاست. نمودار قیفی (funnel plot) LCn3 نشانداد اضافه کردن در مطالعات/ نتایج گمشده برای اکثر نتایج اولیه میزان تأثیرات را به سمت صفر حرکت میدهد. اثرات دوز یا طولمدت، در زیرگروه شدن یا متا- رگرسیون (meta‐regression) وجود نداشت.
هیچ شواهدی وجود نداشت که نشاندهد افزایش LCn3 یا ALA باعث ایجاد تغییرات جدی در عوارض جانبی، چاقی یا چربیها شده، اگرچه LCn3 اندکی باعث کاهش تریگلیسرید (triglycerides) و افزایش HDL شدهاست. ALA احتمالا HDL را کاهش میدهد (شواهد با کیفیت بالا یا متوسط).
نتیجهگیریهای نویسندگان
این گستردهترین ارزیابی سیستماتیک اثرات چربیهای امگا-3 بر سلامت قلب و عروق تا به امروز است. شواهد با کیفیت بالا و متوسط نشانمیدهد افزایش EPA و DHA هیچ تأثیری یا تأثیر اندکی بر مرگومیر یا سلامت قلب و عروق دارد (شواهد عمدتا از کارآزماییهای مکمل). پیشنهادات قبلی درمورد منافع مکملهای EPA و DHA بهنظر میرسد از کارآزماییهای با خطر بالاتر سوگیری سرچشمه میگیرد. شواهد با کیفیت پایین نشانمیدهد ALA ممکن است خطر عوارض CVD، مرگومیر ناشی از CHD و آریتمی را اندکی کاهش دهد.
خلاصه به زبان ساده
مصرف امگا-3 برای بیماریهای قلبیعروقی
سوال مطالعه مروری
ما کارآزماییهای تصادفیسازیشده (که در آن به شرکتکنندگان شانس برابر برای هر دو درمان اختصاص دادهشده) را برای بررسی اثرات افزایش مصرف چربی امگا-3 گیاهی و ماهی بر بیماریهای قلبی و گردشخون (بهنام بیماریهای قلبیعروقی، CVD، که شامل حملات قلبی و سکته مغزی است)، چاقی و چربیهای خون (چربیها، شامل کلسترول (cholesterol)، تریگلیسرید، لیپوپروتئین (lipoprotein) با چگالی بالا (HDL- کلسترول خوب) و لیپوپروتئین با چگالی پایین (LDL- کلسترول بد)) مرور کردیم.
پیشینه
چربیهای امگا-3 ضروری هستند – برای حفظ سلامت باید برخی از آنها را از مواد غذایی بهدست آوریم. انواع اصلی چربیهای امگا-3 عبارتند از آلفا لینولنیک اسید (ALA)، چربی که در غذاهای گیاهی یافت میشود، ایکوزاپنتائوئیک اسید (EPA) و داکوساگزنئوئیک اسید (DHA) که هر دو در ماهی یافت میشوند. یک باور عمومی وجود دارد که خوردن بیشتر ماهی یا مصرف مکملهای امگا-3 خطر ابتلا به بیماریهای قلبی، سکته مغزی و مرگ را کاهش میدهد.
ویژگیهای مطالعه
شواهد تا اپریل 2017 موجود است. این مطالعه مروری شامل 79 کارآزمایی با بیشاز 112,000 شرکتکننده است. این مطالعات اثرات مصرف بیشتر امگا-3 را در مقایسه با مصرف کمتر یا عدم مصرف امگا-3 برای بیمارهای گردشخون و قلبی ارزیابی کردند. 25 مطالعه بسیار قابلاعتماد بودند (بهخوبی طراحی شدهاند تا نتایج سوگیریشده ارائه ندهند). شرکتکنندگان بزرگسال، تعدادی با بیماری و تعدادی سالم بودند و در آمریکای شمالی (North America)، اروپا (Europe)، استرالیا (Australia) و آسیا (Asia) زندگی میکردند. شرکتکنندگان میزان مصرف چربی امگا-3 را افزایش داده یا مصرف چربیهای معمول خود را برای حداقل 1 سال حفظ کردند. اکثر کارآزماییهای EPA و DHA کپسولها را فراهم کردند و تعداد کمی ماهی چرب دادند.
نتایج اصلی
افزایش EPA و DHA هیچ تأثیری یا تأثیر اندکی بر تمام موارد مرگ و عوارض قلبیوعروقی دارد (شواهد با کیفیت بالا) و احتمالا هیچ تفاوتی یا تفاوت اندکی در مرگهای قلبیوعروقی، عوارض و مرگهای کرونری، سکته مغزی، یا نارسایی قلب ایجاد میکند (شواهد با کیفیت متوسط، عوارض کرونری بیماریهای شریانهای تأمینکننده قلب هستند). EPA و DHA تریگلیسرید سرم را اندکی کاهش و HDL را بالا میبرند (شواهد با کیفیت بالا).
خوردن بییشتر ALA (بهعنوان مثال، با افزایش مصرف گردو یا مارگارین غنیشده) احتمالا هیچ تفاوتی یا تفاوت ناچیزی در تمام موارد یا مرگهای قلبیوعروقی یا عوارض کرونری ایجاد میکند اما احتمالا عوارض قلبیوعروقی، مورتالیتی کرونری و نارسایی قلبی را اندکی کاهش میدهد (شواهد با کیفیت متوسط و پایین). اثرات ALA بر سکته مغزی نامشخص است زیرا شواهد با کیفیت بسیار پایین بودند.
شواهدی وجود دارد که استفاده از کپسولهای امگا-3 بیماریهای قلبی، سکته مغزی یا مرگ را کاهش نمیدهد. شواهد کمی از اثرات خوردن ماهی وجود دارد. اگرچه EPA و DHA تریگلیسرید را کاهش میدهند، مکملهای چربی امگا-3 احتمالا برای پیشگیری یا درمان بیمارهای قلبی و گردشخون مفید نیستند. بااینحال، افزایش ALA گیاهی ممکن است برای برخی از بیماریهای قلبی و گردشخون مفید باشد.