پیشینه
سندرم خشکی چشم (dry eye syndrome) اختلال در فیلم (پرده) اشکی (tear film) چشم است که با علائم مربوط به احساس ناراحتی در چشم (ocular discomfort) همراه است. انسداد پلانکتومی (punctal occlusion) یک روش درمان مکانیکی است که سیستم تخلیه اشک (tear drainage system) را برای کمک به حفظ اشکهای طبیعی در سطح آکولار مسدود میکند.
اهداف
ارزیابی اثرات پلاکهای پانکتال (punctal plugs) در مقابل عدم استفاده از پلاکهای پانکتال، انواع مختلفی از پلاکهای پانکتال و سایر مداخلات برای مدیریت خشکی چشم.
روش های جستجو
ما در پایگاه ثبت مرکزی کارآزماییهای کنترلشده (CENTRAL ؛Cochrane Central Register of Controlled Trails) (که شامل پایگاه ثبت کارآزماییهای چشم و بینایی است) (2016، شماره11)؛ MEDLINE Ovid (1946 تا 8 دسامبر 2016)؛ Embase.com (1947 تا 8 دسامبر 2016)؛ PubMed (1948 تا 8 دسامبر 2016)؛ LILACS (منابع علمی سلامت آمریکای لاتین و کارائیب) (1982 تا 8 دسامبر 2016)؛ متارجیستر کارآزماییهای کنترلشده (mRCT) (www.controlled‐trials.com) (تاریخ آخرین جستوجو: 18 نوامبر 2012- این منبع در حال حاضر آرشیو شده است)؛ ClinicalTrials.gov (www.clinicaltrials.gov)؛ (جستوجو شده در 8 دسامبر 2016) و پلتفرم بینالمللی ثبت کارآزماییهای بالینی (ICTRP) سازمان جهانی بهداشت (www.who.int/ictrp/search/en)؛ (جستوجو شده در 8 دسامبر 2016) جستوجو کردیم. ما در جستوجوی الکترونیکی برای یافتن کارآزماییها، از هیچگونه محدودیت زبانی یا زمانی استفاده نکردیم. ما همچنین در پایگاه اطلاعاتی Citation Index-Expanded database و فهرست منابع مطالعات وارد شده به مطالعه مروری جستوجو کردیم. شواهد آخرین بار در تاریخ 8 دسامبر 2016 بروزرسانی شدند.
معیارهای انتخاب
ما کارآزماییهای تصادفیسازی و شبهتصادفیسازی و کنترلشدهای را که به مطالعه پلاکهای پانکتال کلاژنی (collagen) یا سیلیکونی (silicone) در شرکتکنندگان سیمپتوماتیک (symptomatic participants) که نقص اشک آبی (aqueous tear deficiency) یا سندرم خشکی چشم در آنها به تشخیص رسیده بود، وارد مرور کردیم.
گردآوری و تحلیل دادهها
2 نویسنده مرور به صور مستقل به ارزیابی کیفیت کارآزماییها و استخراج دادهها پرداختند. ما برای دستیابی به اطلاعات اضافی هر جا موردنیاز بود با پژوهشگران مطالعات تماس گرفتیم.
نتایج اصلی
ما 18 کارآزمایی (711 شرکتکننده؛ 1249 چشم) به اجرا درآمده در استرالیا، کانادا، چین، یونان، ژاپن، مکزیک، هلند، ترکیه، انگلستان و ایالات متحده آمریکا (USA) را در این مطالعه مروری وارد کردیم. ما همچنین 1 کارآزمایی در حال اجرا را شناسایی کردیم. ما در مجموع خطر سوگیری این کارآزماییها را به دلیل گزارشدهی ضعیف، غیرشفاف برآورد کردیم. ما شواهد مربوط به 8 مقایسه را ارزیابی کردیم.
5 کارآزمایی به مقایسه پلاکهای پانکتال با عدم استفاده از پلاکهای پانکتال (کنترل) پرداخته بودند. 3 کارآزمایی از این 5 کارآزمایی از یک درمان شم (sham treatment) و 2 کارآزمایی از گروه کنترل استفاده کرده بودند. 2 کارآزمایی دادههای پیامدی مرتبط با این مطالعه را گزارش نکرده بودند. درجه قطعیت شواهد ارائه شده درباره بهبود علائم بسیار پایین بود. 3 کارآزمایی که به گزارش این پیامد پرداخته بودند، از مقیاسهای مختلفی برای اندازهگیری علائم استفاده کرده بودند. در تمامی این 3 کارآزمایی، بهبودی در نمرات علامت (symptom scores) در گروه پلاکهای پانکتال در مقایسه با گروهی که از این پلاکها استفاده نکرده بودند، اندک بود یا اصلا بهبودی حاصل نشده بود. شواهد به دست آمده از 1 کارآزمایی با درجه قطعیت پایین نشان داد که رنگآمیزی سطح چشم (ocular surface staining) در گروه پلاک پانکتال در مقایسه با گروهی که از این پلاک استفاده نکرده بودند، کمتر بود. باوجوداین، این اختلاف کوچک بود و احتمالا به لحاظ بالینی مهم نبود (اختلاف میانگین (MD) در نمره رنگآمیزی با فلورسین (fluorescein): 1.50- امتیاز؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.88- تا 1.12-؛ چشمها = 61). به طور مشابه پایداری فیلم اشکی (tear film stability) در افراد گروه درمان شده با پلاک پانکتال در مقایسه با گروه دیگر به اندازه کوچکی بیشتر بود (MD: 1.93 ثانیه بیشتر؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.67 تا 3.20؛ چشمها = 28؛ شواهد با درجه قطعیت پایین). تعداد موارد استفاده از اشک مصنوعی (artificial tear applications) در گروه پلاک پانکتال در مقایسه با گروهی که از این پلاک استفاده نکرده بودند، در 1 کارآزمایی کمتر بود (MD: 2.70 درخواست؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 3.11- تا 2.29-؛ چشمها = 61؛ شواهد با درجه قطعیت پایین). 1 کارآزمایی مبتنی بر شواهد با درجه قطعیت پایین، عدم اختلاف یا اختلاف کمی را بین گروهها در نمرات تست اسکیرمر (schirmer scores) گزارش کرده بود اما هیچگونه داده کمی درباره تولید اشک آبی (aqueous tear production) گزارش نکرده بود. شواهد با درجه قطعیت بسیار پایین درباره رویدادهای جانبی نشان داد که رویدادها اغلب به صورت منطقی (reasonably frequently) در گروه پلاک پانکتال رخ میدهند. این رویدادها عبارت بودند از اپیفورا (epiphora)، خارش (itching)، حساسیت (tenderness) و تورم پلکها همراه با ترشح موکوز و جابهجایی پلاک پانکتال.
1 کارآزمایی پلاکهای پانکتال را با سیکلوسپورین (cyclosporine) (20 چشم) مقایسه کرده بود و 1 کارآزمایی پلاکهای پانکتال را با پیلوکارپین (pilocarpine) خوراکی (55 چشم) مقایسه کرده بود. درجه قطعیت شواهد به دلیل ترکیبی از خطر سوگیری و عدمدقت (imprecision) در سطح بسیار پایین قضاوت شدند.
5 کارآزمایی پلاکهای پانکتال را با اشکهای مصنوعی مقایسه کرده بودند. در یکی از این کارآزماییها پلاکهای پانکتال با اشکهای مصنوعی ترکیب شده و با اشکهای مصنوعی به تنهایی مقایسه شده بودند. درجه قطعیت شواهد مربوط به بهبود سیمپتوماتیک بسیار پایین بود. شواهد با درجه قطعیت پایین درباره مقایسه گروه پلاکهای پانکتال با گروه دریافتکننده اشکهای مصنوعی از نظر بهبود در رنگآمیزی سطح چشم نشاندهنده عدم بهبودی یا بهبودی اندک بود (MD چشم راست: 0.10 امتیاز بالاتر؛ 0.56 امتیاز پایینتر تا 0.76 امتیاز بالاتر، MD چشم چپ: 0.60 امتیاز بالاتر؛ 0.10 تا 1.10 امتیاز بالاتر) و از نظر تولید اشک آبی، شواهد با درجه قطعیت پایین نشاندهنده بهبود کوچک یا عدم اختلاف در بهبودی بود (MD: 0.00 میلیلیتر (mm) در 5 دقیقه؛ 0.33 کمتر تا 0.33 بالاتر).
3 کارآزمایی پلاکهای پانکتال را در پانکتای فوقانی (upper puncta) در مقابل پانکتای تحتانی (lower puncta) مقایسه کرده بودند و هیچیک از آنها پیامدهای این مطالعه مروری را در دوره پیگیری بلندمدت گزارش نکرده بودند. 1 کارآزمایی مبتنی بر شواهد با درجه قطعیت بسیار پایین هیچ نوع عارضه مشاهدهشدهای را گزارش نکرده بود، اما مشخص نبود که دادههای مربوط به چه عوارضی گردآوری شده بودند.
1 کارآزمایی پلاکهای پانکتال آکریلیک (acrylic) را با پلاکهای پانکتال سیلیکون مقایسه، و پیامدها را در یک دوره پیگیری تقریبا 11 هفتهای گزارش کرده بود (36 چشم). درجه قطعیت شواهد به دلیل وجود ترکیبی از خطر سوگیری و عدمدقت، بسیار پایین قضاوت شد.
1 کارآزمایی طی یک دوره پیگیری 3 ماهه پلاکهای پانکتال اینتراکانالیکولار (intracanalicular) را با پلاکهای پانکتال سیلیکون مقایسه کرده بود. درجه قطعیت شواهد به دلیل وجود ترکیبی از خطر سوگیری و عدمدقت، بسیار پایین قضاوت شدند.
در نهایت، 2 کارآزمایی مبتنی بر شواهد با درجه قطعیت بسیار پایین، پلاکهای پانکتال کلاژن را در مقابل پلاکهای پانکتال سیلیکون مقایسه کرده بودند. درجه قطعیت شواهد به دلیل وجود ترکیبی از خطر سوگیری و عدمدقت، بسیار پایین قضاوت شدند.
نتیجهگیریهای نویسندگان
اگرچه پژوهشگران کارآزماییهای مجرد نتیجه گرفته بودند که پلاکهای پانکتال ابزارهای اثربخشی برای درمان علائم و نشانههای خشکی چشم هستند، شواهد به دست آمده در این مرور سیستماتیک پیشنهاد میکند که بهبودی در علائم و نشانههای خشکی چشم آزمونشده به طور متداول (commonly tested)، قطعی نیستند. علیرغم ورود 11 کارآزمایی اضافه به مطالعه مروری، یافتههای این مرور بروزشده با مطالعه مروری قبلی که در سال 2010 منتشر شده بود، مطابقت میکند. نوع پلاک پانکتال موردبررسی، نوع و شدت خشکی چشم درمانشده و ناهمگونی در روششناسی کارآزماییها، توانایی ما برای نتیجهگیری قطعی مبنی بر اثربخشی استفاده از پلاک پانکتال را مخدوش کرد. اگرچه اعتقاد بر آن است که پلاکهای پانکتال به طور نسبی ایمن بوده و استفاده از آنها با بروز اپیفورا و به طول کمتر متداول با بروز وضعیتهای التهابی (inflammatory conditions) از جمله داکریوسیستیت (dacryocystitis) همراه است.
خلاصه به زبان ساده
پلاکهای پانکتال برای درمان سندرم خشکی چشم
هدف از انجام این مطالعه مروری چیست؟
هدف این مطالعه مروری کاکرین تعیین این بود که آیا پلاکهای پانکتال (punctal plugs)، که برای مسدود کردن تخلیه اشک در داخل مجاری اشکی (tear ducts) کار گذاشته میشوند، میتوانند سندرم خشکی چشم (dry eye syndrome) را درمان کنند یا خیر. نویسندگان مطالعه مروری کاکرین برای دستیابی به تمامی مطالعات مرتبط جستوجو و 18 کارآزمایی بالینی را شناسایی کردند.
پیامهای کلیدی
اینکه آیا پلاکهای پانکتال برای درمان سندرم خشکی چشم اثربخشبخش هستند یا خیر، شفاف نیست. پلاکهای پانکتال ممکن است با اشکریزش چشمها (watery eyes) همراه باشند، اگرچه شواهد پشتیبان این یافته ضعیف است.
ما در این مطالعه مروری چه چیزی را مطالعه کردیم؟
خشکی چشم یک وضعیت مزمن است که میلیونها نفر را در سراسر دنیا مبتلا میسازد. افرادی که از خشکی چشم رنج میبرند، به طور مرتب احساس سوزش (burning)، وجود جسم خارجی (foreign body sensation) (برخی مواقع در ناحیه چشم) و تاری دید (blurry vision) را تجربه کرده و آنها را مجبور نماید که برای معالجه به پزشک مراجعه کنند. درمان خط اول معمول برای خشکی چشم، اشکهای مصنوعی با فروش آزاد (over‐the‐counter artificial tears) (قطرههای چشمی) هستند. در صورتی که استفاده از این قطرهها در رفع علائم تاثیری نداشته باشد، افراد مبتلا ممکن است سایر روشهای درمانی را دریافت کنند. پلاکهای پانکتال یک نوع از روشهای درمانی پیشرفته برای خشکی چشم هستند؛ این پلاکها بواسطه مسدود کردن مجاری اشکی (پانکتا (puncta)) در ناحیه فوقانی و تحتانی پلکها عمل میکنند. پلاکهای پانکتال از متریال و در اشکال و اندازه های مختلفی ساخته میشوند.
نتایج اصلی این مطالعه مروری چه هستند؟
این مطالعه مروری شامل 18 کارآزمایی با 711 شرکتکننده (1249 چشم) است که بیشتر آنها زن بودند. کارآزماییها در فاصله زمانی مارچ 1998 تا می 2014 به اجرا درآمده و دربرگیرنده شرکتکنندگانی از استرالیا، کانادا، چین، یونان، ژاپن، مکزیک، هلند، ترکیه، انگلستان و ایالات متحده آمریکا (USA) بودند. این 18 کارآزمایی به لحاظ طرح مطالعه به طور قابلتوجهی با یکدیگر تفاوت داشتند؛ آنها انواع مختلفی از پلاکهای پانکتال را با یکدیگر مقایسه کرده و نتایج را به روشهای مختلفی گزارش کرده بودند.
شواهد به دست آمده از این مطالعه مروری پیشنهاد میکند که پلاکهای پانکتال به طور قطعی علائم مربوط به خشکی چشم را بهبود نمیدهند. هیچیک از انواع پلاکهای پانکتال مورداستفاده در این کارآزماییهایی که ما بررسی کردیم، به طور معنیداری نسبت به سایر روشهای تسکیندهنده علائم خشکی چشم بهتر نبودند. اینکه آیا پلاکهای پانکتال نسبت به روشهای درمانی خوراکی (پیلوکارپین (pilocarpine))، یا قطرههای چشمی از جمله سیکلوسپورین (cyclosporine) یا اشکهای مصنوعی بهتر است یا خیر، همواره غیرشفاف است.
شواهد به دست آمده از این مطالعه مروری پیشنهاد میکند که پلاکهای پانکتال ممکن است با بروز اشکریزش چشمها (watery eyes) و در برخی مواقع بروز وضعیتهای جدی بیشتر از جمله عفونت یا تورم کیسه اشکی (tear sac) همراه باشد.
نتیجهگیریهای به عمل آمده از این نسخه بروز شده از مرور مشابه با نتایج به دست آمده از مطالعه مروری اصیلی است که در سال 2010 منتشر شد، اگرچه 11 کارآزمایی جدید وارد این مطالعه شدند.
این مطالعه مروری تا چه زمانی بهروز است؟
نویسندگان مطالعه مروری کاکرین برای شناسایی کارآزماییهایی که تا 8 دسامبر 2016 منتشر شده بودند، جستوجو کردند.