پیشینه
در افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیه (CKD) معمولا تغییرات رژیم غذایی توصیه میشود که این موضوع بر اساس شواهد تصادفیسازی شده در جمعیت عمومی و مطالعات غیر تصادفی در CKD است که نشان میدهد برخی از الگوهای تغذیه سالم میتواند از وقایع قلبی-عروقی جلوگیری کرده و مرگومیر را کاهش دهد. در اولویت بودن تغییرات رژیم غذایی بهعنوان یک درمان مهم در افرادی که بیماری کلیوی دارند، هنوز به قطعیت نرسیده است.
اهداف
بررسی مزایا و معایب مداخلات غذایی در میان بزرگسالان مبتلا به CKD شامل مبتلایان به مرحله پیشرفته نارسایی کلیه (ESKD) تحت درمان با دیالیز یا پیوند کلیه.
روش های جستجو
ما از طریق تماس با متخصص اطلاعات با استفاده از کلمات جستوجوی مربوط به این مرور، در مرکز ثبت تخصصی گروه پیوند و کلیه در کاکرین (تا 31 ژانویه 2017) به جستوجو پرداختیم. مطالعات موجود در مرکز ثبت تخصصی از طریق استراتژیهای جستوجو که به طور خاص برای CENTRAL ،MEDLINE و EMBASE طراحی شدهاند؛ مجموعه مقالات کنفرانسها، و نیز جستوجو در پورتال جستوجوی مرکز بینالمللی ثبت کارآزماییهای بالینی (ICTRP) و ClinicalTrials.gov شناسایی شدهاند.
معیارهای انتخاب
کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترلشده (RCT) یا RCTهای شبهتصادفی مربوط به مداخلات غذایی در مقایسه با سایر مداخلات غذایی، توصیههای شیوه زندگی یا مراقبتهای استاندارد برای ارزیابی مرگومیر، وقایع قلبی-عروقی، کیفیت زندگی مرتبط با سلامت و پیامدهای بیوشیمیایی، انسانی و تغذیهای در افراد مبتلا به CKD.
گردآوری و تحلیل دادهها
دو نویسنده بهصورت مستقل از هم به غربالگری مطالعات جهت انتخاب و استخراج دادهها پرداختند. نتایج به صورت خطر نسبی (RR) برای پیامدهای دوتایی (dichotomous) یا میانگین تفاوت (MD) یا MD استاندارد (SMD) برای نتایج متوالی، با 95% فاصله اطمینان (CI) یا در فرمت توصیفی، زمانی که متاآنالیز امکان پذیر نبود، خلاصه شدند. اطمینان شواهد با استفاده از سیستم GRADE (نظام درجهبندی کیفیت شواهد و قدرت توصیهها) ارزیابی شد.
نتایج اصلی
ما 17 مطالعه را شامل 1639 فرد مبتلا به CKD انتخاب کردیم. سه مطالعه شامل 341 نفر تحت درمان با دیالیز، چهار مطالعه شامل 168 گیرنده پیوند کلیه و 10 مطالعه 1130 نفر با مراحل 1 تا 5 CKD را مورد بررسی قرار بودند. 11 مطالعه (900 نفر) مشاوره تغذیه با یا بدون مشاوره سبک زندگی را مورد بررسی قرار دادند و 6 مطالعه (739 نفر) به ارزیابی الگوهای غذایی پرداختند که شامل موارد زیر بودند: یک مطالعه (191 نفر) مربوط به رژیم با محدودیت کربوهیدرات و کم آهن و رژیم غنیشده با پلیفنل، دو مطالعه (181 نفر) مربوط به افزایش مصرف میوه و سبزی، دو مطالعه (355 نفر) با یک رژیم غذایی مدیترانهای و یک مطالعه (12 نفر) مربوط به یک رژیم پر پروتئین و کم کربوهیدرات. بهطور کلی ریسک وجود سوگیری (bias) در مطالعات انتخابی بالا یا نامطمئن بود که در مجموع منجر به پائین بودن اطمینان در نتایج بهدست آمده میشود. شرکتکنندگان بهطور متوسط به مدت 12 ماه (محدوده 1 تا 46.8 ماه) تحت پیگیری قرار گرفتند.
مطالعات برای بررسی میزان کلی مرگومیر یا حوادث قلبیعروقی طراحی نشده بودند. در یکسری مدرک با کیفیت بسیار پائین، مداخلات رژیم غذایی اثرات نامطمئنی بر مرگومیر کلی یا ESKD داشت. در شرایط مطلوب، مداخلات رژیم غذایی شاید بتواند از هر 3000 فرد درمان شده یک نفر برای مدت یک سال از ابتلا به ESKD مصون نگاه دارد، اگرچه میزان اطمینان درمورد این تاثیر بسیار پائین بود. در تمام 17 مطالعه، دادهای پیرامون رویدادهای قلبی عروقی وجود نداشت. در شواهدی کم کیفیت، مداخلات تغذیهای با کیفیت زندگی مرتبط با سلامت بالاتری همراه بود (2 مطالعه؛ 119 نفر؛ MD در نمره SF-36: 11.46؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 7.73 تا 15.18؛ I2= 0%). عوارض جانبی بهطور کلی گزارش نشده بودند.
در مقایسه با رژیم غذایی کنترل، مداخلات تغذیهای توانستند فشار خون سیستولیک (3 مطالعه، 167 نفر؛ MD: 26.9 - میلیمتر جیوه؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 13.48 - تا 5.04 - ؛ I2= 80%) و فشار خون دیاستولیک را کاهش دهند (2 مطالعه؛ 95 نفر؛ MD: 8.95- ؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 10.69- تا 7.21 - ؛ I2= 0%). مداخلات رژیم غذایی منجر به افزایش میزان فیلتراسیون گلومرولی (eGFR) (5 مطالعه؛ 219 نفر؛ SMD: 1.08؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.26 تا 1.97؛ I2= 88%) و میزان آلبومین سرم (6 مطالعه؛ 541 نفر؛ MD: 0.16 گرم/دسیلیتر؛ 95% CI: 0.07 تا 0.24؛ I2= 26%) شدند. یک رژیم غذایی مدیترانهای سطح کلسترول LDL سرم را کاهش داد (1 مطالعه؛ 40 نفر؛ MD: 1.00 - میلیمول/لیتر؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.56 - تا 0.44 - ).
نتیجهگیریهای نویسندگان
مداخلات تغذیهای اثرات نامطمئنی بر مرگومیر، حوادث قلبی-عروقی و ESKD در مبتلایان به CKD دارد، چرا که این پیامدها به ندرت اندازهگیری شده یا گزارش نشده بودند. مداخلات رژیم غذایی ممکن است بتوانند کیفیت زندگی مرتبط با سلامت، eGFR و آلبومین سرم را افزایش و فشار خون و سطح کلسترول سرم را کاهش دهند.
براساس اولویتبندی ذینفعان تحقیقات رژیم غذایی در حوزه CKD و شواهد اولیه از اثرات مفید بر عوامل خطر (ریسکفاکتورها) برای پیامدهای بالینی، RCTهای عملگرا در مقیاس بزرگ برای آزمون اثرات مداخلات غذایی بر پیامدهای مربوط به بیماران مورد نیاز است.
خلاصه به زبان ساده
الگوهای رژیم غذایی برای بزرگسالان مبتلا به بیماری مزمن کلیه
موضوع چیست؟
افرادی که بیماری کلیوی دارند ممکن است امید به زندگی کمتری داشته باشند، دچار عوارضی شامل بیماری قلبی شوند و نیاز به درمانهایی برای نارسایی شدید کلیه، مانند دیالیز داشته باشند. بیماران و پزشکان مایل به شناسایی درمانهایی هستند که مردم را از ابتلا به نارسایی کلیه یا بیماریهای قلبی محافظت کند. هم برای پزشکان و هم برای افرادی که بیماری کلیوی دارند، تغییرات شیوه زندگی مانند تغییرات رژیم غذایی به عنوان راههای ممکن برای بهبود سلامت و احساس تندرستی بسیار مهم است و به افراد امکان میدهد تا خود را برای مراقبت از بیماریهای کلیوی خودشان مدیریت کنند.
ما چه کار کردیم؟
ما تمام مطالعاتی را ترکیب کردهایم که به دنبال تغییرات رژیم غذایی در افراد مبتلا به بیماری کلیوی شامل افرادی بودند که تحت درمان با دیالیز یا پیوند کلیه قرار گرفتهاند.
چه چیزی را پیدا کردیم؟
ما 17 مطالعه را شامل 1639 نفر مبتلا به بیماری مزمن کلیوی پیدا کردیم که بررسی کرده بودند از بین تغییر رژیم غذایی یا توصیه بیماران به بهبود سلامتشان، کدامیک موثرتر است. مطالعات شامل مردان و زنان مبتلا به بیماری کلیوی متوسط و شدید بودند. رژیمهای غذایی شامل افزایش مصرف میوه و سبزی، افزایش جوجههای گوشتی و ماهی، افزایش استفاده از آجیل و روغن زیتون و افزایش برخی غلات و حبوبات (مثل لوبیا) و کاهش مصرف گوشت قرمز، شکر و نمک بود. ما بهطور خاص سه پیامد کلیدی را مد نظر قرار دادیم: خطر مرگ، خطر بیماری پیشرفته کلیوی نیازمند به دیالیز و کیفیت زندگی. چهار مطالعه شامل افرادی بود که پیوند کلیه انجام دادهبودند و سه مطالعه مربوط به افراد تحت درمان با دیالیز بود.
پس از ترکیب مطالعات موجود، مشخص نبود که تغییرات رژیم غذایی سالم بتواند از عوارض قلبی جلوگیری کند، چراکه بیشتر مطالعات این موضوع را بررسی نکرده بودند. تغییرات رژیم غذایی ممکن است کیفیت زندگی را بهبود بخشد. ما متوجه شدیم که با انجام مشاوره تغذیه یا خوردن مواد غذایی سالمتر، بعضی از عوامل خطر برای ابتلا به بیماریهایی در آینده، مانند فشار خون و کلسترول، کاهش پیدا میکند.
کیفیت اغلب مطالعات بسیار پائین بود به این معنی که ما نمیتوانیم اطمینان حاصل کنیم که مطالعات آینده نتایج مشابهی را پیدا خواهند کرد.
نتیجهگیریها
ما در رابطه با اینکه چه تغییراتی در رژیم غذایی میتواند احساس تندرستی را در مبتلایان به بیماری کلیوی بهبود بخشد بسیار نامطمئن هستیم، چراکه مطالعات تحقیقاتی موجود برای بررسی این موارد طراحی نشده بودند. تغییرات رژیم غذایی ممکن است فشار خون و کلسترول را کاهش دهد، اما تأثیر طولانیمدت این اثرات بر سلامت اثبات نشده است. این به این معنی است که ما هنوز به مطالعات تحقیقاتی بزرگ و باکیفیتی نیاز داریم تا به درک تاثیر رژیم غذایی بر سلامت افراد مبتلا به بیماری کلیوی کمک کنیم.