پیشینه
این مطالعه، بهروزشده مطالعه اصلی کاکرین است که آخرین بار در سال 2009 منتشرشدهبود (Huertas-Ceballos 2009). درد شکمی راجعه (RAP)، شامل کودکان مبتلا به سندرم روده تحریکپذیر (irritable bowel syndrome)، مشکل شایعی است که در 4% تا 25% کودکان در سنین مدرسه دیده میشود. در اکثر این کودکان هیچ علت اورگانیکی برای درد در معاینه فیزیکی یا بررسی پیدا نمیشود. برای بهبود علائم RAP روشهای تغذیهای بسیاری پیشنهاد شدهاست. این روشها شامل حذف مواد افزودنی از رژیم غذایی یا اضافهکردن مکملهایی مثل فیبر یا پروبیوتیک است.
اهداف
بررسی اثرگذاری مداخلات غذایی در بهبود درد در کودکان با سن مدرسه مبتلا به RAP.
روش های جستجو
برای این مطالعه مروری، CENTRAL؛ Ovid MEDLINE؛ Embase؛ 8 پایگاه اطلاعاتی دیگر، و 2 مرکز ثبت کارآزمایی را جستوجو کردیم. همچنین، منابع را بررسی، اسناد را جستوجو و با نویسندگان مطالعه در تاریخ جون 2016 تماس گرفتیم.
معیارهای انتخاب
کارآزماییهای تصادفی و کنترلشدهای (RCT) را گردآوری کردیم که مداخلات تغذیهای را با دارونما یا عدمدرمان در کودکان با سن 5 تا 18 سال مبتلا به RAP یا یک اختلال معدهای-رودهای عملکردی مرتبط با درد شکم (همانطور که در معیارهای Rome III تعریف شدهاست) مقایسه کردهاند (Rasquin 2006).
گردآوری و تحلیل دادهها
از روشهای استاندارد روششناسی مورد انتظار کاکرین استفاده کردیم. هر مداخله غذایی را بر اساس نوع آن برای تحلیل در یک گروه قرار دادیم. در صورت نیاز، برای کسب دادههای گمشده و شفافسازی با نویسندگان مطالعه تماس گرفتیم. با استفاده از رویکرد GRADE(نظام درجه بندی کیفیت شواهد و قدرت توصیه ها) کیفیت شواهد را برای هر نتیجه بررسی کردیم.
نتایج اصلی
19 RCT را، که در 27 مقاله با مجموع 1453 شرکتکننده گزارش شدهبودند، گردآوری کردیم. 15 مطالعه از این 19 مطالعه، در مطالعه مروری قبلی وجود نداشت. همه RCTها به مدت 1 تا 5 ماه پیگیری داشتند. شرکتکنندهها سنی بین 4 تا 18 سال داشتند و از 8 کشور مختلف بودند و بیشتر آنها از درمانگاههای معدهای-رودهای اطفال وارد مطالعه شدند. متوسط سن در زمان ورود به مطالعه، بین 6.3 تا 13.1 سال بود. در اکثر مطالعات دختران بیش از پسران بودند. 15 کارآزمایی، کودکان با تشخیص RAP و اختلالات عملکردی معدهای-رودهای و 5 کارآزمایی به طور اختصاصی فقط کودکان مبتلا به سندرم روده تحریکپذیر را وارد مطالعه کردند. این مطالعات در 4 دسته قرار میگرفتند: کارآزماییهای مداخلات مربوط به پروبیوتیک (13 مطالعه)، کارآزماییهای مداخلات مربوط به فیبر (4 مطالعه)، کارآزماییهای مربوط به رژیمهای دارای FODMAP (اولیگوساکاریدها، دیساکاریدها، مونوساکاریدها و پلیاُلهای تخمیرپذیر) کم (یک کارآزمایی)، و کارآزماییهای مربوط به رژیمهای دارای فروکتوز کم (یک کارآزمایی).
دریافتیم کودکانی که با پروبیوتیکها درمان شدند نسبت به کودکانی که دارونما دریافت کردند، در ماههای صفر تا 3 بعد از مداخله کاهش بیشتری در تکرار درد داشتند (اختلاف متوسط استانداردشده (SMD) 0.55-؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.98- تا 0.12-؛ 6 کارآزمایی؛ 523 کودک). همچنین، در گروه مداخله در شدت درد در همین نقطه زمانی کاهشی وجود داشت (SMD: 0.50-؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.85- تا 0.15-؛ 7 مطالعه؛ 575 کودک). اما، کیفیت شواهد را برای این نتایج با استفاده از GRADE به دلیل خطرتورش (risk of bias) نامشخص حاصل از دادههای نتیجهای ناکامل و ناهمگونی زیاد، پایین درنظر گرفتیم.
دریافتیم کودکانی که با پروبیوتیکها درمان شدند نسبت به کودکانی که دارونما دریافت کردند، در ماههای صفر تا 3 بعد از مداخله به احتمال بیشتری بهبود مییابند (نسبت شانس (OR): 1.63؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.07 تا 2.47؛ 7 مطالعه؛ 722 کودک). عدد تخمین زدهشده مورد نیاز به جهت درمان برای یک نتیجه منفعتی بیشتر (NNTB) 8 بود، به این معنی که برای اینکه یک کودک در مقیاس زمانی دردش بهبود یابد، به 8 کودک نیاز است که پروبیوتیک دریافت کنند. کیفیت شواهد این نتایج به دلیل ناهمگونی شدید، متوسط در نظر گرفتهشد.
کودکان با علائم سندرم روده تحریکپذیر که پروبیوتیک دریافت کردند، نسبت به کودکانی که دارونما دریافت کردند، در ماههای صفر تا 3 بعد از مداخله به احتمال بیشتری بهبود یافتند (OR: 3.01؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.77 تا 5.13؛ 4 مطالعه؛ 344 کودک). کودکانی که پروبیوتیک دریافت کردند نسبت به کودکانی که دارونما دریافت کردند، به احتمال بیشتری در ماههای 3 تا 6 بعد از مداخله بهبود یافتند (OR: 1.94؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.10 تا 3.43؛ 2 مطالعه؛ 224 کودک). کیفیت شواهد برای این 2 نتیجه را به دلیل تعداد کم شرکتکنندههای مطالعه متوسط در نظر گرفتیم.
دریافتیم کودکانی که با مداخلات مبتنی بر فیبر درمان شدند، نسبت به کودکانی که دارونما دریافت کردند، در ماههای صفر تا 3 بعد از مداخله احتمالا بهبودی نداشتند (OR: 1.83؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.92 تا 3.65؛ 2 مطالعه؛ 136 کودک). همچنین هیچ کاهشی در شدت درد در مقایسه با دارونما در یک نقطه زمانی یکسان وجود نداشت (SMD: 1.24-؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 3.41- تا 0.94؛ 2 مطالعه؛ 135 کودک). کیفیت این شواهد را به دلیل خطر تورش نامشخص، عدمدقت، و ناهمگونی زیاد، پایین در نظر گرفتیم.
فقط یک مطالعه با رژیمهای FODMAP کم و یک کارآزمایی در مورد رژیمهای بدون فروکتوز پیدا کردیم و در نتیجه نتوانستیم هیچ تحلیل جمعبندی شده انجام دهیم.
به دلیل مطالعات ناکافی برای نتایج و معیارهای استفاده شده محدود برای بررسی آنها، برای نتایج ثانویه عملکرد کودک در مدرسه، عملکرد اجتماعی یا روانی، یا کیفیت زندگی روزمره نتوانستیم فراتحلیل انجام دهیم.
به استثنای یک مطالعه، همه مطالعات، کنترل کودکان را از لحاظ عوارض جانبی گزارش کردند؛ هیچ عارضه جانبی مهمی گزارش نشد.
نتیجهگیریهای نویسندگان
به طور کلی، شواهد با کیفیت متوسط تا پایینی پیدا کردیم که نشان میدهند پروبیوتیکها ممکن است برای بهبود درد در کودکان مبتلا به RAP موثر باشند. بنابراین پزشکان میتوانند مداخلات پروبیوتیکی را جزئی از استراتژی مدیریت کلی RAP در نظر گیرند. اما، برای ارزیابی نتایج طولانیمدت و افزایش اطمینان در تخمین اندازه اثر، و نیز تعیین گونه و دوز پروبیوتیک به کارآزماییهای بیشتری نیاز است. همچنین، پژوهشها باید اثرگذاری پروبیوتیکها را بر کودکان با علائم مختلف، مثل کودکان مبتلا به سندرم روده تحریکپذیر، نیز بررسی کنند.
فقط یک کارآزمایی کوچک در مورد مداخلات فیبر پیدا کردیم که کیفیت کلی شواهد نتایج آن پایین بود. بنابراین، هیچ شواهد متقاعدکنندهای وجود ندارد که نشان دهد مداخلات فیبر درد را در کودکان مبتلا به RAP کاهش میدهد. به RCTهای با کیفیت بالا و شرکتکنندههای زیاد برای بررسی مکملهای فیبری نیاز است. همچنین به کارآزماییهای بیشتر در مورد رژیمهای با FODMAP کم و دیگر مداخلات تغذیهای برای کمک به توصیههای مبتنی بر شواهد نیاز است.
خلاصه به زبان ساده
مداخلات تغذیهای برای درد شکمی راجعه در کودکان
سوال مطالعه مروری
شواهد اثرات مداخلات تغذیهای را بر درد در کودکان با سن 5 تا 18 سال مبتلا به درد شکمی راجعه (RAP) مرور کردیم.
پیشینه
درد راجعه شکمی، یا RAP، اصطلاحی است که برای موارد غیرقابل توجیه شکمدرد در کودکان استفاده میشود. درد راجعه شکمی بیماری شایعی است، و احتمالا اکثر کودکان مبتلا به آن با کارهای سادهای درمان میشوند. اما، انواعی از درمانها، مثل تغییردادن عادت غذایی کودک با اضافهکردن مکمل یا حذف یک ماده غذایی خاص، برای کاهش درد شکم، توصیه شدهاست.
ویژگیهای مطالعه
این شواهد تا تاریخ جون 2016 بهروز هستند.
19 مطالعه مناسب معیارهای انتخابمان بود، 13 مطالعه در مورد پروبیوتیک و 4 مطالعه در مورد مداخلات فیبر. همچنین، یک مطالعه با رژیم بدون موادی به نام FODMAP (اولیگوساکاریدها، دیساکاریدها، مونوساکاریدها و پلیاُلهای تخمیرپذیر) و یک مطالعه در مورد رژیم بدون فروکتوز پیدا کردیم.
همه این مطالعات، مداخلات تغذیهای را با دارونما یا کنترل مقایسه کردند. کارآزماییها در 8 کشور انجام شده و شامل 1453 شرکتکننده با سن 5 تا 18 سال بودند. اکثر کودکان از درمانگاههای سرپایی وارد مطالعه شدند.
نتایج کلیدی
پروبیوتیکها
شواهدی از 13 مطالعه پیدا کردیم که نشان میداد ممکن است پروبیوتیکها برای بهبود درد در کوتاهمدت موثر باشند. اکثر مطالعات، چیزی در مورد زمینههای دیگر مثل کیفیت زندگی روزمره گزارش نکردند. همچنین اثرات مضری، به جز خشکی دهان در یک مطالعه گزارش نشد. به دلیل اینکه برخی از مطالعات کوچک بودند و نتایج متفاوت و خطر تورش داشتند، کیفیت شواهد را متوسط تا پایین در نظر گرفتیم.
مکملهای فیبری
هیچ شواهد واضحی از بهبود درد در 4 مطالعه مکمل فیبری پیدا نکردیم. اکثر مطالعات، چیزی در مورد زمینههای دیگر مثل کیفیت زندگی روزمره گزارش نکردند. همچنین اثرات مضری گزارش نشد. مطالعات مکمل فیبری خیلی محدود هستند، و برخی از آنها خطر تورش بالایی دارند. کیفیت این شواهد را پایین در نظر گرفتیم.
رژیمهای با FODMAP کم
فقط یک مطالعه پیدا کردیم که اثرگذاری رژیمهای با FODMAP کم را بر کودکان مبتلا به RAP ارزیابی کرد.
رژیمهای بدون فروکتوز
فقط یک مطالعه پیدا کردیم که اثرگذاری رژیمهای بدون فروکتوز را بر کودکان مبتلا به RAP ارزیابی کرد.
نتیجهگیری
شواهدی پیدا کردیم که نشان میداد ممکن است پروبیوتیکها در کاهش درد کودکان مبتلا به RAP در کوتاهمدت کمککننده باشد. بنابراین، پزشکان میتوانند مداخلات پروبیوتیکی را به عنوان جزئی از استراتژی مدیریت RAP در نظر گیرند. به کارآزماییهای بیشتری برای فهمیدن چگونگی اثرگذاری پروبیوتیکها در دورههای زمانی طولانیتر و پیداکردن بهترین پروبیوتیک نیاز است.
هیچ شواهد متقاعدکنندهای که نشان دهد مکملهای فیبری در بهبود درد در کودکان مبتلا به RAP موثر است، پیدا نکردیم. به مطالعات بزرگتر و با کیفیت بالایی برای آزمودن اثرگذاری رژیمهای دارای فیبر و بدون FODMAP نیاز است.