پیشینه
امروزه مشخص شده رژیم غذایی کتوژنیک (KD؛ ketogenic diet) که چربی آن بالا و کربوهیدرات آن اندک است، تعداد حملات تشنج را کاهش میدهد. در حال حاضر از این رژیم بیشتر برای کودکانی استفاده میشود که علیرغم درمان با داروهای ضدصرع، همچنان دچار تشنج میشوند. اخیرا به KDهای با محدودیت کمتر مثل رژیم اتکین اصلاح شده (MAD؛ Modified Atkins Diet) و استفاده از آنها برای بزرگسالان توجه ویژهای میشود.
اهداف
مرور شواهد کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترل شده مربوط به کارایی و تحمل پذیری KD و رژیمهای تغذیهای مشابه.
روش های جستجو
در منابع زیر به جستوجو پرداختیم: مرکز ثبت تخصصی گروه صرع در کاکرین (Cochrane Epilepsy Group's Specialized Register) (در 30 مارچ 2015)، پایگاه کارآزماییهای بالینی ثبت شده کاکرین (CENTRAL؛ Cochrane Central Register of Controlled Trials) از طریق مرکز ثبت مطالعات آنلاین کاکرین (CRSO؛ Cochrane Register of Studies Online) (از 30 مارچ 2015)، MEDLINE (در Ovid؛ 30 مارچ 2015)، ClinicalTrials.gov (در 30 مارس 2015)، پلتفرم بینالمللی ثبت کارآزماییهای بالینی سازمان جهانی بهداشت (ICTRP؛ WHO International Clinical Trials Registry Platform) (در 30 مارچ 2015). هیچگونه محدودیت زبانی را اعمال نکردیم. فهرست منابع مطالعات بازبینی شده را نیز به منظور یافتن گزارشات بیشتر از مطالعات مرتبط بررسی کردیم.
معیارهای انتخاب
مطالعات مربوط به KDها و رژیمهای تغذیهای مشابه برای مبتلایان به صرع.
گردآوری و تحلیل دادهها
دو نویسنده این مطالعه مروری به طور مستقل از هم معیارهای از پیش تعریف شده را روی استخراج اطلاعات و ارزیابی کیفیت مطالعات اعمال کردند.
نتایج اصلی
ما 7 کارآزمایی تصافیسازی و کنترل شده را شناسایی کردیم که در هشت نشریه به چاپ رسیده بودند. تمامی کارآزماییها با روشهای تصادفیسازی گوناگون به تجزیه و تحلیل مبتنی بر درمان پرداخته بودند. این 7 مطالعه روی 427 کودک و نوجوان انجام شده و هیچ بزرگسالی در میان شرکتکنندگان وجود نداشت. به دلیل ناهمگونی مطالعات، ما نتوانسیم یک متاآنالیز (meta-analysis) طراحی کنیم. براساس نتایج به دست آمده، میزان قطع تشنج در گروه 4:1 KD طی سه ماه تا 55 درصد و میزان کاهش تشنج در گروه 4:1 KD تا 85 درصد طی سه ماه بوده است.
در یک کارآزمایی هیچگونه تفاوتی بین تاثیر شروع ناشتا (fasting-onset) و شروع تدریجی (gradual-onset KD) بر میزان قطع تشنج مشاهده نشده بود، اما میزان کاهش تشنج در گروه رژیم KD با شروع تدریجی بیشتر بود. در مطالعاتی که به بررسی کارایی رژیم MAD پرداخته بودند، میزان قطع تشنج تا 10 درصد و میزان کاهش تشنج تا 60 درصد گزارش شده بود. یک مطالعه به مقایسه MAD با KD 4:1 پرداخته بود، اما میزان قطع تشنج یا کاهش تشنج را گزارش نکرده بود.
عوارض جانبی در میان انواع مختلف رژیمهای تغذیهای نسبتا یکسان بود. شایعترین عارضه جانبی گزارش شده علایم معدیرودهای (gastrointestinal) بود. خروج شرکتکنندگان از کارآزمایی به دلیل عوارض جانبی رخدادی شایع بود. علل دیگر خروج از کارآزمایی بیتاثیر بودن و غیرقابل قبول بودن رژیم غذایی بودند.
هرچند یک سری شواهد وجود داشت که نشان میداد تاثیر داروهای ضدصرع برای 4:1 KD بالاتر است، 4:1 KD با عوارض جانبی بیشتری نیز همراه بود.
هیچ مطالعهای به بررسی تاثیر مداخلات مربوط به رژیم غذایی بر کیفیت زندگی یا عملکرد شناختی یا رفتاری نپرداخته بود.
نتیجهگیریهای نویسندگان
کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترل شده که در این مطالعه مروری بررسی و بحث شدهاند، نتایج امیدبخشی را در رابطه با استفاده از KDها در صرع دربرداشتهاند. با این وجود تعداد محدود مطالعات، حجم کم نمونه و جمعیت منحصر به کودکان مجموعا باعث شد که کیفیت کلی شواهد پایین باشد.
در تمامی مطالعات و برای تمامی انواع KD یک سری عوارض جانبی وجود داشت، مثل اختلالات کوتاه مدت معدی-روده ای و عوارض بلند مدت تر قلب عروقی. خروج از مطالعه مشکلی بود که در تمامی انواع KD و در تمامی مطالعات وجود داشت که علل آن فقدان اثر مشاهده شده و تحمل رژیم تغذیه ای بودند.
شواهدی به نفع حمایت از استفاده بالینی از انواع KD در بزرگسالان مبتلا به صرع وجود نداشت، بنابراین انجام تحقیقات بیشتر در این زمینه سودمند خواهد بود.
رژیمهای غذایی لذیذتر و البته مرتبط، مثل رژیم کتوژنیک MAD، ممکن است در کنترل تشنج اثری مشابه با KD کلاسیک داشته باشند، اما اثبات این مساله به تحقیقات بیشتری نیاز دارد. در بیمارانی که صرع مقاوم به درمان دارویی دارند یا بیمارانی که به هر علتی نمیتوانند عمل جراحی انجام دهند، KD همچنان یک گزینه ارزشمند است، با این وجود لازم است پژوهش بیشتری در این زمینه صورت گیرد.
خلاصه به زبان ساده
رژیم کتوژنیک و دیگر رژیمهای درمانی برای درمان صرع
پیشینه
صرع اختلالی است که در آن در نتیجه تخلیههای الکتریکی غیرطبیعی مغز، تشنجهای (حملات) مکرر اتفاق میافتند. بیشتر تشنجها با یک یا چند داروی ضدصرع کنترل میشوند اما پس از مدتی ممکن است تشنجها دیگر به این داروها جواب ندهند (که صرع مقاوم به درمان خوانده میشود). میتوان برای بیمارانی که صرع مقاوم به درمان دارند، یک رژیم غذایی مخصوص (که رژیم کتوژنیک خوانده میشود) را در نظر گرفت. رژیم کتوژنیک چربی زیاد و کربوهیدرات کم دارد.
این مطالعه مروری به بررسی تاثیر یک رژیم کتوژنیک بر کنترل تشنج، شناخت (مثل یادگیری، تمرکز و عملکرد آکادمیک در کودکان، یادگیری شناخت و حافظه در بزرگسالان) و رفتار کمک کرده است. همچنین عوارض جانبی رژیم غذایی و شمار افرادی را که از مطالعه خارج شدند و دلایل خروج آنها را نیز بررسی کرده است.
تاریخ جستوجو
این شواهد تا مارچ 2015 بهروز هستند.
ویژگیهای مطالعه
پایگاههای اطلاعاتی پزشکی را برای پیدا کردن کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترل شده (مطالعات بالینی که در آنها افراد به طور تصادفی در دو گروه درمانی یا بیشتر تقسیمبندی میشوند) مربوط به بزرگسالان و کودکان مبتلا به صرع که در آنها رژیم کتوژنیک با دیگر درمانها مقایسه شده بود، بررسی کردیم. ما 7 کارآزمایی تصادفیسازی و کنترل شده با 427 شرکت کننده شناسایی کردیم. طول مدت کارآزماییها بین 3 تا 6 ماه بود.
نتایج اصلی
عوارض جانبی کوتاهمدت رژیمهای غذایی کتوژنیک شامل اسهال، یبوست و استفراغ بودند. در درازمدت سلامت قلب ممکن است تحت تاثیر قرار گیرد. در تمامی مطالعات، خروج شرکتکنندگان از مطالعه گزارش شده بود، که به علت عدم بهبود در تشنجها و تحمل پایین به رژیم غذایی بود. هیچ مطالعهای در رابطه با تاثیر رژیمهای غذایی کتوژنیک بر شناخت و رفتار گزارشی ارائه نداده بود.
اخیرا مشخص شده رژیمهای کتوژنیک دیگر که قابلقبولتر هستند مثل رژیم اتکینز اصلاح شده کتوژنیک (MAD) اثری مشابه رژیمهای کتوژنیک محدودتر در کنترل تشنجها دارند. با این وجود، لازم است تحقیقات بیشتری انجام شود.
کیفیت شواهد
مطالعاتی که در این مطالعه مروری گردآوری شدهاند، به دلیل شمار پایین شرکتکنندگان و اینکه تنها شامل کودکان میشدند، با محدودیت روبرو بودند، بنابراین کیفیت مشاهدات پایین بود. در حال حاضر تحقیقات اندکی در رابطه با استفاده از این رژیمها در بزرگسالان وجود دارد، بنابراین لازم است در این زمینه تحقیقات بیشتری صورت پذیرد.