کنترل سطح قند خون (glycaemic control) یک نکته کلیدی در مراقبت از افراد مبتلا به دیابت ملیتوس (diabetes mellitus; DM) به حساب می‌آید. بیماری پریودنتال (periodontal disease)، التهاب و خرابی پایه‌های حمایت از بافت دندان است. برخی از مطالعات پیشنهاد کرده‌اند که یک ارتباط دو‐سویه میان کنترل سطح قند خون و بیماری پریودونتال دیده می‌شود. این مرور نسخه پیشین را که در سال 2010 منتشر شده، به‌روز می‌کند.

هدف از این مرور، بررسی تاثیر درمان پریودونتال بر کنترل سطح قند خون در افراد مبتلا به دیابت ملیتوس است.

ما بانک‌های اطلاعاتی الکترونیکی زیر را جست‌وجو کردیم: پایگاه ثبت کارآزمایی‌های گروه سلامت دهان در کاکرین (تا 31 دسامبر 2014)، پایگاه ثبت مرکزی کارآزمایی‌های کنترل شده کاکرین (CENTRAL) (کتابخانه کاکرین؛ شماره 11، سال 2014)؛ MEDLINE via OVID (از 1946 تا 31 دسامبر 2014)؛ EMBASE via OVID (از 1980 تا 31 دسامبر 2014) و LILACS via BIREME (از 1982 تا 31 دسامبر 2014) وCINAHL via EBSCO (از 1937 تا 31 دسامبر 2014). ZETOC (از 1993 تا 31 دسامبر 2014) و Web of Knowledge (از 1990 تا 31 دسامبر 2014) برای یافتن خلاصه مقالات کنفرانس‌ها جست‌وجو شدند. علاوه بر این، دو نشریه پریودونتولوژی برای تکمیل، Annals of Periodontology (از 1996 تا 2003) و Periodontology 2000 (از 1993 تا 2003) به صورت دستی جست‌وجو شدند. پایگاه ثبت کارآزمایی‌های بالینی مؤسسه‌های ملی سلامت ایالات متحده (http://clinicaltrials.gov) و پلت‌فرم پایگاه ثبت کارآزمایی‌های بالینی سازمان جهانی بهداشت را برای یافتن کارآزمایی‌های در حال انجام جست‌وجو کردیم. هیچ محدودیتی از نظر زبان یا تاریخ انتشار در زمان جست‌وجوی بانک‌های اطلاعاتی الکترونیکی اعمال نشد.

ما به جست‌وجوی کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) با حضور افراد مبتلا به دیابت نوع 1 یا 2 (T1DM/T2DM) با تشخیص پریودونتیت پرداختیم. مداخلات شامل درمان‌های پریودونتال مانند دبریدمان مکانیکال (mechanical debridement)، درمان جراحی و درمان ضد‐میکروبی. دو مقایسه گسترده در این مطالعه مد نظر قرار گرفت:

1) درمان پریودونتال در برابر عدم درمان فعال/مراقبت معمول؛
2) درمان پریودونتال در برابر درمان جانبی پریودونتال.

برای به‌روز کردن این مرور، حداقل دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم، عناوین و چکیده مقالات بازیابی شده از طریق جست‌وجو را بررسی کردند، کارآزمایی‌های وارد شده را انتخاب کردند، داده‌ها را از کارآزمایی‌های وارد شده استخراج و خطر سوگیری (bias) کارآزمایی‌های وارد شده را ارزیابی کردند.

پیامد اولیه ما سطح گلوکز خون بود که در آزمایش هموگلوبین گلیکاته (گلیکوزیله (glycosylated)) (HbA1c) اندازه‌گیری شد.

پیامدهای ثانویه ما عبارت بودند از عوارض جانبی، شاخص‌های پریودونتال (خونریزی روی پروبینگ (bleeding on probing; BOP)، سطح بالینی اتصال (clinical attachment level; CAL)، شاخص ژینژیوال (gingival index; GI)، ایندکس پلاک (plaque index; PI) و محاسبه عمق پروبینگ (probing pocket depth; PPD))، پیامدهای هزینه و عوارض دیابت.

ما 35 مطالعه (از جمله هفت مورد از نسخه قبلی این مرور) را وارد کردیم که در مجموع دربرگیرنده 2565 شرکت‌کننده بود. همه مطالعات از طراحی موازی RCT استفاده کرده بودند، و 33 مطالعه (94%) فقط بیماران مبتلا به T2DM را هدف قرار داده بودند. بین مطالعات از نظر سن گروه‌ها (سنین 18 تا 80)، دوره پیگیری (3 تا 12 ماه)، استفاده از درمان با داروهای آنتی‌دیابتیک و سطح HbA1c شرکت‌کنندگان در خط پایه (از 5.5% تا 13.1%) تغییراتی وجود داشت.

29 مطالعه (83%) را در معرض خطر بالای سوگیری، دو مطالعه (6%) را در معرض خطر پائین سوگیری و چهار مطالعه (11%) را با خطر سوگیری نامشخص ارزیابی کردیم. سی‌وچهار مطالعه داده‌های مناسب را برای تجزیه‌و‌تحلیل، برای یک یا هر دو مقایسه فراهم آورده بودند.

مقایسه 1: شواهد با کیفیت پائین از 14 مطالعه (1499 شرکت‌کننده) به مقایسه درمان پریودونتال با عدم مداخله فعال/مراقبت معمول پرداختند که نتایج حاکی از آن بودند، میانگین HbA1c؛ 3 تا 4 ماه پس از درمان، 0.29% کمتر (95% فاصله اطمینان (CI)؛ 0.48% تا 0.10% کمتر)، و 0.02% کمتر پس از 6 ماه درمان (پنج مطالعه، 826 شرکت‌کننده؛ 95% CI؛ 0.20% کمتر تا 0.16% بیشتر) بوده است.

مقایسه 2. 21 مطالعه (920 شرکت‌کننده) درمان‌های مختلف پریودونتال را با یکدیگر مقایسه کرده بودند. شواهد با کیفیت بسیار پائین از چندین مقایسه سربه‌سر، که اغلب آنها برای تجمیع مناسب نبودند، وجود داشتند و شواهدی واضح حاکی از مزیت یک مداخله پریودونتال نسبت به دیگری دیده نشد. ما نتوانستیم مقایسه خاصی را میان مقیاس‌بندی و برنامه‌ریزی ریشه (scaling and root planing; SRP) همراه با داروهای ضد‐میکروبی در برابر SRP به تنهایی تجمیع کنیم و شواهد هم‌سو و سازگاری وجود نداشت که نشان دهد افزودن ضد‐میکروب‌ها به SRP مزیت خاصی نسبت به تجویز SRP به تنهایی داشته باشد (میانگین HbA1c؛ 0.00% کمتر: 12 مطالعه، 450 شرکت‌کننده؛ 95% CI؛ 0.22% کمتر تا 0.22% بیشتر) طی 3 تا 4 ماه پس از درمان یا 6 ماه (میانگین HbA1c؛ 0.04% کمتر: پنج مطالعه، 206 بیمار؛ 95% CI؛ 0.41% کمتر تا 0.32% بیشتر).

کمتر از نیمی از مطالعات عوارض جانبی را اندازه‌گیری کرده بودند. شواهد برای نتیجه‌گیری این موضوع که هر نوع درمان با آسیب‌هایی همراه است، کافی نبودند. پیامدهای دیگری که به وسیله خود بیمار گزارش شده باشد (مانند کیفیت زندگی)، در مطالعات وارد شده اندازه‌گیری نشده بودند و هیچ یک پیامدهای هزینه یا عوارض دیابتیک را اندازه‌گیری نکرده بودند.

مطالعات درجات متفاوت موفقیت را از نظر دستیابی به سلامت پریودونتال نشان دادند، بعضی نیز درجات بالایی را از التهاب باقی‌مانده به دنبال درمان مشخص کردند. بهبود قابل توجه و دارای اهمیت آماری برای همه شاخص‌های پریودونتال (BOP؛ CAL؛ GI؛ PI و PPD) در 3 تا 4 و 6 ماه در مقایسه 1 نشان داده شد؛ به هر حال، این نکته برای مقایسه‌های فردی درون گروه‌های گسترده مقایسه 2 کمتر واضح بود.

شواهد با کیفیت پائین نشان داد که درمان بیماری پریودونتال به وسیله SRP کنترل سطح قند خون را در افراد مبتلا به دیابت بهبود می‌بخشد، با یک میانگین درصد کاهش HbA1c معادل 0.29% در 3 تا 4 ماه؛ به هرحال، شواهد کافی وجود ندارد که نشان دهند این مزیت پس از 4 ماه نیز باقی می‌ماند یا خیر.

شواهدی در حمایت از برتری یک درمان پریودونتال نسبت به دیگری در بهبود کنترل سطح قند خون در افراد مبتلا به دیابت ملیتوس وجود ندارد.

در کار بالین، درمان‌های حرفه‌ای پریودونتال بیشتری مورد نیاز است تا بهبود بالینی بیشتر از 6 ماه به طول انجامد. پژوهش بیشتری باید انجام شود تا مشخص شود که درمان‌های دارویی اضافی با درمان پریودونتال انجام شود یا خیر. کارآزمایی‌های آینده باید این موضوع را بررسی کرده و دوره‌های پیگیری طولانی‌تری را فراهم آورند و بازوی کنترل «عدم درمان» را نیز در معیارهای ورود مطالعات بگنجانند.

لازم است مطالعات بزرگ‌تر با طراحی خوب و گزارش‌های واضح انجام شوند تا درمان بالقوه پریودونتال برای بهبود کنترل سطح قند خون میان افراد مبتلا به دیابت ملیتوس مشخص شود. علاوه بر این، مهم است که در مطالعات آینده، مداخلات در کاهش التهاب پریودونتال موثر بوده و آن را در طول دوره مشاهده، در سطح پائین نگاه دارند.