پیشینه
افراد مبتلا به اسکیزوفرنی (schizophrenia) غالبا صداهایی را میشنوند یا چیزهایی را میبینند (توهم) و باورهای عجیب و غریب (هذیان) دارند. اسکیزوفرنی یک بیماری آزاردهنده و ناتوان کننده است. درمان اصلی آن، داروهای آنتیسایکوتیک است. فلوفنازین (fluphenazine) یک آنتیسایکوتیک قدیمی است که اولین فرمولاسیون آن در دهه 1950 بود، این دارو در درمان سایکوزهای اسکیزوفرنی موثر است. با این حال این دارو میتواند عوارض جانبی جدی مخصوصا اختلالات حرکتی ایجاد کند و به عنوان یک داروی پائین آورنده خلقوخو شناخته میشود. این دارو گران نیست اما ظهور داروهای آنتیسایکوتیک جدیدتر با عارضه جانبی کمتر در زمینه اختلال حرکتی، کاربرد فلوفنازین و بازار آن را کاهش داده است.
روشهای جستوجو
یک جستوجوی الکترونیکی در پایگاه ثبت مطالعات اسکیزوفرنی در کاکرین در سال 2013 انجام دادیم. نویسندگان مرور، در جستوجوی کارآزماییهایی بودند که افراد مبتلا به اسکیزوفرنی را برای دریافت فلوفنازین خوراکی یا آنتیسایکوتیکهای آتیپیکال به طور تصادفی انتخاب کرده بودند. در نهایت چهار مطالعه با 202 فرد مبتلا به اسکیزوفرنی وارد مرور شد. کارآزماییها فلوفنازین را با آمیسولپرید (amisulpride)، رسپریدون (risperidone)، کواتیاپین (quetiapine) یا الانزاپین (olanzapine) مقایسه کرده بودند.
نتایج
دادهها نشان میدهند فلوفنازین خوراکی در بهبود حالات ذهنی نه بدتر از آمیسولپرید است، نه بهتر از آن؛ با این حال اکثر افرادی که فلوفنازین دریافت میکنند، نیازمند داروهای آنتیکولینرژیک هستند (داروهایی که به برطرف شدن طیفی از نشانهها مانند حرکات غیر‐ارادی ماهیچهها، فشار خون بالا و بیخوابی کمک میکنند).
دادههای به دست آمده از کارآزماییهایی که فلوفنازین را با رسپریدون، کواتیاپین یا الانزپین مقایسه کرده بودند، نشان میدهند که این داروها هیچ مزیت و برتری بر یکدیگر ندارند. دادههای مربوط به عوارض جانبی فقط در کارآزماییای گزارش شد که در آن، فلوفنازین با الانزاپین مقایسه شده بود. بروز آکاتیزیا ‐ یک اختلال حرکتی ‐ در بین گروههای درمانی مشابه بود.
کیفیت شواهد
شواهد به دست آمده از این چند کارآزمایی، ضعیف و با کیفیت پائین است و شامل تعداد اندک شرکتکنندگان است. شواهد این چند مطالعه، اطلاعات کلی واضحی درباره بهتر یا بدتر بودن فلوفنازین خوراکی نسبت به آنتیسایکوتیکهای آتیپیکال در درمان افراد مبتلا به اسکیزوفرنی فراهم نمیکنند. دادهها برای پیامدهای مهم مانند عود، بستری در بیمارستان، رضایت، هزینهها و کیفیت زندگی موجود نیست. گزارش دادههای مربوط به عوارض جانبی ضعیف و ناچیز بود. پژوهشهای آتی با مقیاس بزرگ، باید برای گزارش این پیامدهای مهم انجام شود.
نتیجهگیریها
فلوفنازین قیمت پائینی دارد و به طور گسترده در دسترس است، بنابراین محتمل است که این دارو یکی از پرکاربردترین درمانهای اسکیزوفرنی در سرتاسر جهان باقی بماند. با این حال شواهد تازه و به دست آمده از کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترل شده، درباره اثربخشی این دارو در مقایسه با آنتیسایکوتیکهای آتیپیکال نامشخص است.