درد حاد پس از جراحی هنوز یک مساله مهم در بیمارانی است که تحت جراحی شکمی قرار میگیرند. درد پس از جراحی و عوارض جانبی داروهای ضد درد، خصوصا داروهای اوپیوئیدی، باید به حداقل برسند. به نظر میرسد داروهای ضد دردی که اوپیوئید ناچیزی داشته باشند، احتمالا شامل دکسمدتومیدین (dexmedetomidine)، با بهبود پیامدهای پس از جراحی، راه امیدوارکنندهای را باز کرده باشند.
هدف اولیه ما، تعیین اثربخشی ضد دردی و تاثیر داروی دکسمدتومیدین (دارای حداقل میزان اوپیوئید) بر درد حاد پس از جراحی شکمی در بزرگسالان است.
اهداف ثانویه تعیین اثرات دکسمدتومیدین بر تهوع و استفراغ پس از جراحی (PONV)، عملکرد و حرکت دستگاه گوارشی، همراه با پروفایل اثرات جانبی دکسمدتومیدین است.
ما پایگاههای اطلاعاتی زیر را جستوجو کردیم: پایگاه کارآزماییهای بالینی ثبتشده کاکرین (Cochrane Central Register of Controlled Trials)؛ MEDLINE؛ EMBASE؛ موسسه اطلاعات علمی (ISI)؛ Web of Science و Cumulative Index to Nursing and Allied Health Literature ؛(CINAHL). ما همچنین فهرست منابع مقالات تا می 2014، Science Citation Index؛ ClinicalTrials.gov و کارآزماییهای کنترلشده موجود را هم بررسی کرده و با کمپانیهای دارویی برای شناسایی مطالعات منتشر نشده و در حال انجام تماس گرفتیم. ما هیچ محدودیت زبانی را در نظر نگرفتیم. ما جستوجوی خود را مجددا در می 2015 انجام داده و 9 مطالعه دیگر یافتیم. ما در بهروزرسانی این مطالعه در آینده، نتایج آنها را وارد خواهیم کرد.
ما کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترلشده را وارد کردیم که دکسمدتومیدین را با پلاسبو یا دیگر داروها حین جراحی شکمی در بزرگسالان مقایسه کرده بودند. این کارآزماییها یکی از پیامدهای زیر را داشتند: مقدار اوپیوئید رهاییبخش، درد پس از جراحی، زمان ضددردی نجاتبخش، تعداد شرکتکنندگانی که به ضددرد نجاتبخش نیاز پیدا کردند، آرامبخشی پس از عمل، PONV، زمان لازم تا نخستین عبور گاز یا مدفوع یا زمان نخستین حرکت بیرون از تخت.
دو نویسنده مطالعه مروری بهطور جداگانه عناوین و چکیدهها را برای واجد شرایط بودن بررسی کردند. در صورت لزوم، گزارشهای کامل کارآزماییها را بازیابی کردیم و دادههای مورد نظر را از مطالعات وارد شده، با استفاده از فرم گردآوری دادهها استخراج و آنها را از نظر خطر سوگیری (Bias) بررسی کردیم. ما موارد اختلاف نظر را با بحث با نویسنده سوم این مطالعه برطرف کردیم. ما ضمن تماس با نویسندگان و در صورت لزوم همکاران نویسندگان مطالعات کنونی یا قبلی، به دنبال اطلاعات اضافی در ارتباط با بررسی خطر سوگیری یا استخراج دادهها بودیم.
مطالعه مروری نظاممند ما دربرگیرنده 7 مطالعه با 492 شرکتکننده بود. ما 422 شرکتکننده را در تجزیه و تحلیل خود وارد کردیم. 13 مطالعه در انتظار طبقهبندی بودند. برای مقایسه دکسمدتومیدین با پلاسبو (6 مطالعه؛ 420 شرکتکننده)، اغلب مطالعات در مصرف اوپیوئید نجاتبخش در 24 ساعت نخست پس از جراحی، بدون اختلاف مهم بالینی در درد پس از جراحی (مقیاس آنالوگ بصری (VAS) صفر تا 100mm ، صفر بدون درد و 100 بدترین درد قابل تصور) کاهش نشان دادند، به جز یک مطالعه (80 شرکتکننده) که کاهش درد VAS را طی دو ساعت پس از جراحی به نفع دکسمدتومیدین با میانگین تفاوت 30.00- mm؛ (95% فاصله اطمینان (CI): 38.25 - تا 21.75 - ) نشان داد. در نتیجه ناهمگونی قابلتوجهی که وجود داشت، ترکیب دادهها در متاآنالیزهای (meta-analysis) آماری مناسب نبودند. به دلیل عدم دقت نتایج و خطر سوگیری، کیفیت شواهد برای پیامدهای اولیه ما بسیار پائین بودند. با توجه به اهداف ثانویه ما، شواهد بهطور کلی بیش از حد اندک بود که اجازه نتیجهگیری قوی را به ما بدهد یا کیفیت بیش از حد مبهم یا روش ضعیف را برآورد کند. با توجه به عوارض جانبی، دادههای با کیفیت پائین (یک مطالعه؛ 80 شرکتکننده) پیشنهاد میکنند که نسبت شرکتکنندگان مبتلا به هیپوتانسیون که نیاز به مداخله داشته باشند، در گروه با دوز بالای دکسمدتومیدین با خطر نسبی 2.50 (95% فاصله اطمینان (CI): 0.94 تا 6.66) کمی بیشتر بود، اما دوزهای کمتر دکسمدتومیدین در مقایسه با گروه کنترل تفاوت نداشتند. شواهد برای مقایسه دکسمدتومیدین در مقابل فنتانیل ناکافی بوده و اجازه نتیجهگیری قوی را نمیداد (1 مطالعه؛ 20 شرکتکننده).
بهنظر میرسد دکسمدتومیدین، زمانی که حوالی دوره جراحی برای درمان درد حاد پس از عمل جراحی در بزرگسالان تجویز شود، اثرات بعضی داروهای دارای اوپیوئید کم را دارند و در مجموع، در مقایسه با پلاسبو، اختلاف مهمی در درد پس از جراحی ایجاد نمیکند. بههرحال، کیفیت شواهد به دلیل مبهم بودن، محدودیتهای روششناسی و ناهمگونی قابل توجه در 7 مطالعه وارد شده بسیار پائین بودند. از آنجایی که نفوذ دکسمدتومیدین بر پیامدهای مهم از نظر بیمار، مانند عملکرد گوارشی، به حرکت درآمدن و عوارض جانبی بهطور رضایتبخشی قابل تعیین نیستند، اهمیت بالینی این موضوع برای بیماران نامشخص است. همه مطالعات وارد شده نسبتا کوچک بودند و سوگیری انتشار در آنها قابل رد کردن نیست. کاربرد شواهد، محدود به شرکتکنندگان میانسال بود که بیماریهای همراه نداشته و تحت جراحی انتخابی شکمی قرار گرفته بودند. یک سوگیری بالقوه، مقادیر قابل توجهی داده دستنیافتنی بود که از مطالعات با جراحیهای مخلوط به دست میآمدند. برای شناسایی و بررسی پیامدهای مهم از نظر بیمار، نیاز به انجام مطالعات بزرگتر با دورههای طولانیتر پیگیری وجود دارد.