سوال مطالعه مروری
شواهد مربوط به تاثیرات افزودن داکسیسایکلین (doxycycline) را به ایورمکتین (ivermectin) که درمان معمول برای افراد مبتلا به بیماری کوری رودخانه (river blindness; RB) است، مرور کردیم. این بیماری، انکوسرکیازیس (onchocerciasis) نیز نامیده میشود.
پیشینه
بیماری RB از عفونت کرمها ناشی میشود. کرمها به وسیله نوعی مگس کوچک نیشدار که زیستگاه آن در رودخانههای خروشان، عمدتا در غرب آفریقا است، از فردی به فرد دیگر منتقل میشود. کرمهای کوچک (جوان) و بزرگ (بالغ) در بدن فرد آلوده زیست میکنند. این کرمها باعث خارش شدید و ضخیم شدن پوست میشوند. فقط کرمهای ریز میتوانند داخل چشمها شوند. آنها میتوانند به چشم آسیب برسانند و باعث نابینایی شوند.
بیماری RB را میتوان با ایورمکتین درمان کرد. این دارو کرمهای ریز و جوان را هدف قرار میدهد، اما کرمهای بزرگ و بالغ را از بین نمیبرد. کرمهای بالغ برای ادامه حیات خود به نوع خاصی از باکتری (ولباچیا (Wolbachia)) نیاز دارند. داکسیسایکلین نوعی آنتیبیوتیک است. اگر داکسیسایکلین بتواند این نوع باکتری را در بدن از بین ببرد، کرمهای بالغ نمیتوانند به حیات خود ادامه دهند. هدف از این مرور، کشف این موضوع است که ترکیب آنتیبیوتیک داکسیسایکلین با ایورمکتین میتواند مزیت مضاعفی در پیشگیری و درمان بیماری RB داشته باشد یا خیر.
ویژگیهای مطالعه
شناسایی سه کارآزمایی تصادفیسازی و کنترل شده را از 15 جولای سال 2015 آغاز کردیم. در این سه کارآزمایی جمعا 466 فرد مبتلا به بیماری RB شرکت داشتند. کارآزماییها در کشورهای کامرون، غنا و لیبریا انجام شده بودند. در کارآزماییهایی که در کامرون و غنا صورت گرفتند، به افراد مبتلا به بیماری RB به مدت چهار یا شش هفته داکسیسایکلین یا دارونما (placebo) (قرص قند) داده شده بود. سپس چهار یا شش ماه بعد، به آنان یک دوز ایورمکتین داده شد. آنگاه به مدت دو تا سه سال وضعیت افراد پیگیری شد. در کارآزمایی لیبریا، افراد دچار RB به دو گروه تقسیم شدند. به یک گروه ابتدا یک دوز ایورمکتین داده شد و سپس به مدت 6 هفته تحت درمان با داکسیسایکلین قرار گرفتند. به گروه دیگر فقط ایورمکتین داده شد. وضعیت هر دو گروه در لیبریا به مدت شش ماه پیگیری شد.
نتایج کلیدی
شواهدی دال بر تاثیر افزودن داکسیسایکلین به درمان معمول با ایورمکتین برای افراد مبتلا به بیماری کوری رودخانه نامشخص است. تنها یکی از سه کارآزمایی به وضعیت بینایی شرکتکنندگان اختصاص داشت. در این کارآزمایی شواهدی ناکافی گزارش شده بود تا نشان دهد که بین گروههای تحت درمان به نسبت شرکتکنندگان با بهبود بینایی در شش ماه پس از آغاز مطالعه، تفاوت وجود دارد. در دو کارآزمایی کاهش تعداد باکتری (ولباچیا) و کرمهای بالغ تحت درمان ترکیبی داکسیسایکلین و ایورمکتین در مقایسه با درمان با فقط ایورمکتین پس از حدود دو سال مشاهده شد. با این حال، در یک کارآزمایی پس از پایان دوره درمان، کرمهای جدید همراه با باکتری دیده شدند.
در دو کارآزمایی تاثیرات جانبی درمان در برخی از شرکتکنندگان گزارش شد، در هیچ کدام، تفاوتی بین گروههای تحت درمان گزارش نشد. در یک مطالعه بروز تاثیرات جانبی درمان مانند خارش، تب، سردرد، بدندرد و سرگیجه، در 12 درصد از شرکتکنندگان مطالعه گزارش شد. در مطالعه دیگر گزارش شد که یک فرد (1.3%) پس از آغاز درمان با داکسیسایکلین به همراه ایورمکتین دچار اسهال خونی شده که پس از توقف درمان، اسهال او قطع شد.
کیفیت شواهد
کیفیت شواهد را به طور کلی به دلیل مسائل روششناسی که در کارآزماییها به آنها اشاره شد، بسیار پائین ارزیابی کردیم.