شانتهای آبی (Aqueous shunts) برای کنترل فشار داخل چشمی (IOP ؛intraocular pressure) در افراد مبتلا به گلوکوم اولیه یا ثانویه که جراحی موفقیتآمیزی نداشته یا کاندیدای انجام جراحی استاندارد نیستند، استفاده میشوند.
ارزیابی اثربخشی و ایمنی شانتهای آبی برای کاهش IOP در گلوکوم در مقایسه با جراحی استاندارد، نوع دیگری از شانتهای آبی یا تعدیل و تغییر در پروسیجر کارگذاری شانت آبی.
ما در CENTRAL (که شامل پایگاه ثبت کارآزماییهای چشم و بینایی است) (2016، شماره 8)؛ MEDLINE Ovid (1946 تا آگوست 2016)، Embase.com (1947 تا آگوست 2016)، PubMed (1948 تا آگوست 2016)؛ LILACS (منابع علمی سلامت آمریکای لاتین و کارائیب) (1982 تا آگوست 2016)؛ ClinicalTrials.gov (www.clinicaltrials.gov)؛ (جستوجو شده در 15 آگوست 2016) و پلتفرم بینالمللی ثبت کارآزماییهای بالینی (ICTRP) سازمان جهانی بهداشت (www.who.int/ictrp/search/en)؛ (جستوجو شده در 15 آگوست 2016) جستوجو کردیم. ما در جستوجوی الکترونیکی برای یافتن کارآزماییها، از هیچگونه محدودیت زبانی یا زمانی استفاده نکردیم. ما آخرین بار در تاریخ 15 آگوست 2016 در پایگاههای اطلاعاتی الکترونیکی جستوجو کردیم. ما همچنین برای شناسایی گزارش کارآزماییها در فهرست منابع کارآزماییهای شناساییشده و برای یافتن کارآزماییهای اضافی در Science Citation Index جستوجو کردیم.
ما کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترلشدهای را وارد مرور کردیم که به مقایسه انواع مختلفی از شانتهای آبی با جراحی استاندارد یا با یکدیگر در چشم افراد مبتلا به گلوکوم پرداخته بودند.
دو نویسنده مرور به صورت مستقل به غربالگری نتایج جستوجو از نظر واجدشرایط بودن، ارزیابی خطر سوگیری، و استخراج دادهها از کارآزماییهای وارد شده به مرور پرداختند. زمانی که دادهها غیرشفاف بوده یا گزارش نشده بودند، ما با پژوهشگران کارآزماییها تماس گرفتیم. ما قطعیت شواهد را با استفاده از رویکرد درجهبندی توصیهها، ارزیابی، ارتقا و بررسی (GRADE) درجهبندی کردیم. ما از روشهای استاندارد توصیهشده از سوی کاکرین استفاده کردیم.
ما 27 کارآزمایی را شامل مجموعا 2099 شرکتکننده با تشخیصهای مخلوط (mixed diagnoses) شناسایی کردیم که به مقایسه مداخلات مختلف با یکدیگر پرداخته بودند. 17 مطالعه استفاده از روشهای تصادفیسازیشده مکفی را گزارش کرده بودند. 7 مطالعه پنهانسازی تخصیص مکفی را گزارش کرده بودند. روشهای گردآوری دادهها و زمانهای پیگیری متنوع بودند. 4 کارآزمایی شانت آبی (احمد (Ahmed) یا بارولت (Baerveldt)) را با ترابکولکتومی (trabeculectomy) مقایسه کرده بودند که از این تعداد، 3 کارآزمایی پیامدهای 1 ساله را گزارش کرده بودند. در 1 سال، اختلاف درIOP بین گروه شانت آبی و ترابکولکتومی با عدم قطعیت همراه بود (اختلاف میانگین (MD): 2.55 میلیمتر جیوه؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.78- تا 5.87؛ 380 شرکتکننده؛ شواهد با درجه قطعیت بسیار پایین). اختلاف در حدت بینایی logMAR نیز با عدم قطعیت همراه بود (MD: 0.12 واحد؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.07- تا 0.31؛ 380 شرکتکننده؛ شواهد با درجه قطعیت بسیار پایین). در 2 کارآزمایی، اختلاف در نمره میدان دید (visual field score) با عدم قطعیت همراه بود (MD: 0.25-؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.91- تا 1.40؛ 196 شرکتکننده؛ شواهد با درجه قطعیت بسیار پایین). میانگین تعداد داروهای آنتیگلوکوم (antiglaucoma) تجویزشده در گروه شانت آبی نسبت به گروه ترابکولکتومی در 1 کارآزمایی بالاتر بود (MD: 0.80؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.48 تا 1.12؛ 184 شرکتکننده؛ شواهد با درجه قطعیت پایین). اثر شانتها روی نیاز به عمل جراحی گلوکوم اضافه بین گروهها در 2 کارآزمایی با عدم قطعیت همراه بود (خطر نسبی (RR): 0.24؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.04 تا 1.36؛ 329 شرکتکننده؛ شواهد با درجه قطعیت بسیار پایین). در 1 کارآزمایی، مجموع تعداد رویدادهای جانبی کمتری در گروه شانت آبی نسبت به گروه ترابکولکتومی گزارش شدند (RR: 0.59؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.43 تا 0.81؛ 212 شرکتکننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پایین). هیچ یک از کارآزماییها، پیامدهای مربوط به کیفیت زندگی را پس از یک دوره پیگیری یک ساله گزارش نکرده بودند.
دو کارآزمایی که به مقایسه ایمپلنت احمد با ایمپلنت بارولت برای درمان گلوکوم پرداخته بودند، دریافتند که پس از یک دوره پیگیری یک ساله، میانگین IOP در گروه احمد بالاتر بود (MD: 2.60 میلیمتر جیوه؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.58 تا 3.62؛ 464 شرکتکننده؛ شواهد با درجه قطعیت متوسط). اختلاف در حدت بینایی logMAR بین گروهها با عدم قطعیت همراه بود (MD: 0.07- واحد؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.27- تا 0.13؛ 501 شرکتکننده؛ شواهد با قطعت پایین). اختلاف میانگین در تعداد داروهای آنتیگلوکوم بین گروهها کمتر از 1 (within one) بود (MD: 0.35؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.11 تا 0.59؛ 464 شرکتکننده؛ شواهد با درجه قطعیت متوسط). بیشتر شرکتکنندگان در گروه احمد نسبت به گروه بارولت به عمل جراحی گلوکوم اضافی نیاز داشتند (RR: 2.77؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.02 تا 7.54؛ 514 شرکتکننده؛ شواهد با درجه قطعیت متوسط). 2 کارآزمایی رویدادهای جانبی خاصی را گزارش کرده بودند اما تعداد کل رویدادهای جانبی را گزارش نکرده بودند. هیچیک از کارآزماییها پیامدهای مربوط به میدان دید یا کیفیت زندگی را در یک دوره پیگیری یک ساله گزارش نکرده بودند.
یک کارآزمایی ایمپلنت احمد را با ایمپلنت مولتنو (Molteno implant) برای درمان گلوکوم در یک دوره پیگیری بیش از 2 سال مقایسه کرده بود. میانگین IOP در گروه احمد نسبت به گروه مولتنو بیشتر بود (MD: 1.64 میلیمتر جیوه؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.85 تا 2.43؛ 57 شرکتکننده؛ شواهد با درجه قطعیت پایین). اختلافها در حدت بینایی logMAR (MD: 0.08 واحد؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.24- تا 0.40؛ 57 شرکتکننده؛ شواهد با درجه قطعیت بسیار پایین) و انحراف میانگین در میدان دید(dB -0.18 :MD؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 3.13- تا 2.77؛ 57 شرکتکننده؛ شواهد با درجه قطعیت بسیار پایین) بین گروهها با عدم قطعیت همراه بودند. میانگین تعداد داروهای آنتیگلوکوم نیز در بین گروهها با عدم قطعیت همراه بود (MD: 0.38-؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.03- تا 0.27؛ 57 شرکتکننده؛ شواهد با درجه قطعیت پایین). این کارآزمایی پیامدهای مربوط به مجموع رویدادهای جانبی، کیفیت زندگی یا نسبتی از افرادی را که نیازمند عمل جراحی گلوکوم اضافی بودند، گزارش نکرده بود.
دوکارآزمایی به مقایسه ایمپلت مولتنو دو صفحهای (double‐plate) با شانت شاکت (Schocket shunt) برای درمان گلوکوم پرداخته بودند؛ یک کارآزمایی فقط بعد از یک دوره پیگیری 6 ماهه پیامدها را گزارش کرده بود و کارآزمایی دیگر طول دوره پیگیری را به طور خاص مشخص نکرده بود. پس از 6 ماه، میانگین IOP در گروه مولتنو نسبت به گروه شاکت پایینتر بود (MD: 2.50- میلیمتر جیوه؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 4.60- تا 0.40-؛ 115 شرکتکننده؛ شواهد با درجه قطعیت پایین). هیچیک از کارآزماییها پیامدهای مربوط به مجموع رویدادهای جانبی، حدت بینایی، میدان دید، کیفیت زندگی یا نسبتی از افرادی را که نیازمند عمل جراحی گلوکوم اضافی بودند، گزارش نکرده بودند.
18 کارآزمایی باقیمانده تعدیلات به عمل آمده را روی شانتهای آبی شامل 14 کارآزمایی از ایمپلنتهای احمد (ساپرسیون زودهنگام آبی (early aqueous suppression) در مقابل رژیم دارویی استاندارد، 2 کارآزمایی؛ عامل فاکتور رشد اندوتلیال ضدعروقی (anti‐vascular endothelial growth factor agent) در مقابل عدم مداخله، 4 کارآزمایی؛ کورتیکواستروئیدها (corticosteroids) در مقابل عدم مداخله، 2 کارآزمایی؛ تقویت شانت (shunt augmentation) در مقابل عدم مداخله، 3 کارآزمایی؛ بستن نسبی لوله (partial tube ligation) در مقابل عدم مداخله، 1 کارآزمایی؛ جایگذاری پارس پلانا (pars plana implantation) در مقابل جایگذاری سنتی (conventional implantation)، 1 کارآزمایی؛ و مدل M4 در مقابل مدل S2؛ 1 کارآزمایی)؛ 1 کارآزمایی از 500 میلیمتر مکعب بارولت در مقابل 350 میلیمتر مکعب بارولت و 3 کارآزمایی از ایمپلنتهای مولتنو (تکصفحهای با کورتیکواستروئیدهای خوراکی در مقابل تکصفحهای بدون کورتیکواستروئیدهای خوراکی، 1 کارآزمایی؛ دوصفحهای در مقابل تکصفحهای، 1 کارآزمایی؛ و آستانه فشار (pressure‐ridge) در مقابل دوصفحهای با لیگیشن لوله (tube ligation)، 1 کارآزمایی) ارزیابی کرده بودند.
اطلاعات برای نتیجهگیری درباره اینکه آیا میان شانتهای آبی و ترابکولکتومی برای درمان گلوکوم اختلافاتی وجود دارد یا خیر، کافی نبود. درحالیکه ایمپلنت بارولت ممکن است IOP را بیشتر از ایمپلنت احمد کاهش دهد، شواهد دارای قطعیت متوسط بوده و اینکه آیا اختلاف در کاهش IOP به لحاظ بالینی معنیدار است یا خیر، شفاف نیست. در مجموع، روششناسی و کیفیت دادهها در میان کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترلشده موجود از شانتهای آبی در میان مطالعات ناهمگون بود و هیچگونه تعمیمپذیریِ بهطور گسترده قابلقبول یا به خوبی توجیهشده درباره برتری هیچیک از رویهها یا ابزارهای جراحی نسبت به سایر رویهها یا ابزارها وجود ندارد.