برنامههای سرسوزن سرنگ و درمان جایگزینی اپیوئید برای پیشگیری از انتقال هپاتیت C در افرادی که مواد مخدر تزریق میکنند.
برنامههای سرسوزن سرنگ (NSP ؛Needle syringe programmes) و درمان جایگزینی اپیوئید (OST ؛opioid substitution therapy) مداخلات اولیه برای کاهش انتقال هپاتیت C (HCV) در افرادی هستند که مواد مخدر تزریق میکنند. شواهد خوبی برای اثرگذاری NSP و OST در کاهش رفتار پرخطر تزریق و شواهدی از اثرگذاری NSP و OST در کاهش خطر ابتلا به HIV وجود دارد؛ اما شواهد اثرگذاری NSP و OST برای پیشگیری از ابتلا به HCV ضعیف است.
بررسی اثرات برنامههای سرسوزن سرنگ و درمان جایگزینی اپیوئید، به تنهایی یا به صورت ترکیبی برای پیشگیری از ابتلا به HCV در افرادی که مواد تزریق میکنند.
برای این مطالعه مروری، مرکز ثبت مواد مخدر و الکل در کاکرین (Cochrane Drug and Alcohol Register)، CENTRAL، پایگاه اطلاعاتی مطالعات مروری نظاممند کاکرین (CDSR ؛Cochrane Database of Systematic Reviews)؛ پایگاه اطلاعاتی چکیدههای مطالعات مروری اثرات (DARE ؛Database of Abstracts of Reviews of Effects)، پایگاه اطلاعاتی بررسی فناوری سلامت (HTA ؛Health Technology Assessment Database)، پایگاه اطلاعاتی ارزیابی اقتصادی NHS (NHSEED ؛NHS Economic Evaluation Database)، MEDLINE، Embase، PsycINFO، Global Health، CINAHL، Web of Science را تا تاریخ 16 نوامبر 2015 جستوجو کردیم. این مطالعه مروری را در مارچ 2017 بهروزرسانی کردیم، اما نتایج جدید را وارد این مطالعه وارد نکردیم. از آنجایی که مطالعات مشاهدهای هیچ نتیجهای را گزارش نکردند، دادههای منتشرنشده را از نویسندگان آنها درخواست کردیم. انتشارات آژانسهای بینالمللی کلیدی و چکیده مقالات کنفرانسها را جستوجو کردیم. همچنین فهرست منابع همه مقالات گردآوری شده و مطالعات مروری نظاممند مرتبط را برای مقالات مناسب مرور کردیم.
مطالعات گذشتهنگر و آیندهنگر کوهورت، مطالعات مقطعی، مطالعات مورد-شاهدی و کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترلشده که برخورد با NSP و OST را در مقابل عدم مداخله یا کاهش برخورد ارزیابی کرده و رخداد HCV را به عنوان پیامدی در افرادی که مواد مخدر تزریق میکنند، گزارش میکنند. مداخلات را به عنوان OST کنونی (طی 6 ماه گذشته)، استفاده در تمام طول مدت زندگی از OST و پوشش بالای NSP (حضور منظم در یک NSP یا همه تزریقها با سرنگ یا سرسوزن جدید اتجام شود) یا پوشش پائین NSP (حضور نامنظم در یک NSP یا کمتر از 100% تزریقهایی که با با سرنگ یا سرسوزن جدید انجام شدهاست) تعریف کردیم که با عدم مداخله یا کاهش برخورد مقایسه شدند.
از روشهای روششناسی استاندارد کاکرین با در نظر گرفتن روشهای جدید برای طبقهبندی خطر سوگیری (bias) برای مطالعات مشاهدهای استفاده کردیم. روشهای مطالعه را برخلاف حیطههای «خطر سوگیری» زیر توصیف کردیم: گیجکننده، سوگیری انتخاب، ارزیابی مداخلات، جدایی از مداخله، دادههای از دسترفته، ارزیابی نتایج، انتخاب نتایج گزارش شده. همچنین، هر معیار را نیز داوری (پایین، متوسط، جدی، حاد، نامشخص) کردیم.
28 مطالعه (21 مطالعه منتشرشده و 7 مطالعه منتشرنشده) را شناسایی کردیم: 13 مطالعه از آمریکای شمالی، 5 مطالعه از انگلیس، 4 مطالعه از اروپا، 5 مطالعه از استرالیا و 1 مطالعه از چین. این مطالعات شامل 1817 مورد بروز عفونت HCV و 8806.95 فرد ـ سال پیگیری است. در مطالعات، رخداد HCV 0.09 تا 42 مورد در 100 فرد ـ سال بود. فقط 2 مطالعه خطر سوگیری کلی آنها متوسط بود، در حالی که 17 مطالعه خطر جدی و 7 مطالعه خطر حاد داشتند؛ برای 2 مجموعه داده منتشرنشده، اطلاعات کافی به جهت بررسی سوگیری وجود نداشت. از آنجایی که هیچ کدام از اثرات مداخلات، حاصل شواهد RCT نبود، کیفیت شواهد را معمولا پائین در نظر گرفتیم. شواهدی پیدا کردیم که OST کنونی، خطر گرفتن HCV را به اندازه 50% کاهش میدهد (خطر نسبی (RR): 0.50؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.40 تا 0.63؛ 0% = I2؛ 12 مطالعه در همه مناطق؛ 6361 = N)، اما کیفیت شواهد پائین بود. اثر مداخله در تحلیلهای حساسیتی با کنار گذاشتن مقالات و مجموعه دادههای منتشرنشده، خطر سوگیری را به صورت حاد نشان داد. شواهد اثر متفاوتی با نسبت شرکتکنندههای زن در نمونه پیدا کردیم، اما تفاوتی در منطقه جغرافیایی، ماده مخدر اصلی مصرفی، یا تاریخچهای از بیخانمانی یا زندانی بودن میان نمونههای مطالعه پیدا نشد.
بهطور کلی، بر اساس 5 مطالعه از آمریکای شمالی و اروپا با 3530 شرکتکننده، شواهد با کیفیت خیلی پائینی پیدا کردیم که پوشش NSP بالا خطر ابتلا به HCV را کاهش نداد (RR: 0.79؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.39 تا 1.61) (با ناهمگونی بالا (0% = I2)) بعد از طبقهبندی بر اساس منطقه، پوشش NSP در اروپا با کاهش 76% در خطر گرفتن HCV همراه بود (RR: 0.24؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.09 تا 0.62) (با ناهمگونی کمتر (I2 = 0%)). از 3 مطالعه با 3241 شرکتکننده، شواهد با کیفیت پائینی از اثر پوشش بالای NSP به همراه OST پیدا کردیم، که نشان میداد باعث کاهش 74% در خطر ابتلا به HCV میشود (RR: 0.26؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.07 تا 0.89).
OST با کاهش خطر ابتلا به HCV همراه است و این اثر در مطالعاتی که ترکیب OST را با NSP بررسی میکنند، تقویت شدهاست. ناهمگونی زیادی بین مطالعات وجود دارد که شواهد اثر NSP را بر ابتلا به HCV ضعیف میکند. پوشش بالای NSP با کاهش خطر گرفتن HCV در مطالعات اروپا همراه است.