۱. ارائه برآوردهای جمعبندیشده از صحت (accuracy) تشخیصی بیومارکرهای ادراری برای تشخیص اندومتریوز لگن در مقایسه با تشخیص از راه جراحی به عنوان استاندارد مرجع.
۲. ارزیابی کاربرد تشخیصی بیومارکرها که میتوانند اندومتریومای تخمدان را از دیگر تودههای تخمدان متمایز کنند.
بیومارکرهای ادراری به عنوان آزمایشهای جایگزین برای تشخیص از راه جراحی و به عنوان آزمایشهای تریاژ برای تصمیمگیری در مورد انجام جراحی برای اندومتریوز ارزیابی شدند.
سوال مطالعه مروری
آزمایش ادرار در تشخیص اندومتریوز تا چه اندازه دقیق است؟ آیا هر آزمایش ادراری میتواند به اندازه کافی دقیق باشد که جایگزین یا کاهشدهنده نیاز به جراحی در تشخیص اندومتریوز شود؟
پیشینه
زنان مبتلا به اندومتریوز دارای بافت اندومتر (بافتی که دیواره رحم را پوشانده و در طول دوره قاعدگی فرو میریزد) هستند که خارج از رحم، درون حفره لگنی، رشد میکند. این بافت به هورمونهای باروری پاسخ میدهد که این امر، سبب پریودهای دردناک، درد مزمن در ناحیه پائینی شکم و ناباروری میشود. در حال حاضر، تنها شیوه موثق برای تشخیص اندومتریوز، انجام جراحی لاپاروسکوپی (laparoscopic surgery) و به تصویر کشیدن ضایعات اندومتر داخل شکم است. از آنجایی که جراحی، پرخطر و پُرهزینه است، توانایی آزمایشهای ادراری برای تشخیص غیرتهاجمی اندومتریوز ارزیابی شدهاند. یک آزمایش دقیق ادرار میتواند بدون نیاز به جراحی، منجر به تشخیص اندومتریوز شود؛ یا میتواند نیاز به انجام جراحی تشخیصی را کاهش دهد، بنابراین فقط زنانی به آن نیاز خواهند داشت که احتمال ابتلا به اندومتریوز را دارند. دیگر روشهای غیرتهاجمی تشخیص اندومتریوز با استفاده از آزمایشهای خون، تصویربرداری، اندومتر و ترکیبی از تستها در مرورهای جداگانه کاکرین از این مجموعه، ارزیابی میشوند.
ویژگیهای مطالعه
شواهد ارائهشده در این مرور تا جولای ۲۰۱۵ بهروز است. هشت مطالعه را شامل ۶۴۶ شرکتکننده وارد کردیم. همه مطالعات به ارزیابی زنان در سنین باروری پرداختند که تحت جراحی تشخیصی قرار گرفتند تا به این وسیله نشانههای اندومتریوز یا دیگر اندیکاسیونها بررسی شوند. پنج مطالعه صحت (accuracy) تشخیصی چهار بیومارکر ادراری را ارزیابی کردند، از جمله چهار بیومارکر که در زنان با و بدون اندومتریوز بهطور متفاوت بیان شدند، و دیگری که تفاوتی را بین دو گروه نشان نداد. سه مطالعه دیگر فقط سه بیومارکر را شناسایی کردند که این دو گروه را متمایز نکردند.
نتایج کلیدی
هیچ یک از بیومارکرهای ارزیابیشده، از جمله سیتوکراتین ۱۹ (CK ۱۹)، انولاز ۱ (NNE)، پروتئین اتصالشونده به ویتامین دی (VDBP) و پروفایل پپتید ادراری، توسط مطالعات کافی برای ارائه یک ارزیابی معنیدار از صحت آزمایش، ارزیابی نشدهاند. هیچ کدام از این تستها برای جایگزین شدن به جای جراحی تشخیصی، به اندازه کافی دقیق نبودند. در چند مطالعه، بیومارکرهایی شناسایی شدند که ممکن است ارزش تشخیص اندومتریوز را داشته باشند، اما گزارشهای بسیار اندکی در خصوص اطمینان از مزیت تشخیصی آنها وجود داشت. شواهد کافی برای توصیه به استفاده از هر بیومارکر ادراری جهت استفاده در عملکرد بالینی به منظور تشخیص اندومتریوز وجود ندارد.
کیفیت شواهد
بهطور کلی، گزارشها از کیفیت روششناسی (methodology) پائینی برخوردار بودند و آزمایشهای ادراری فقط در مطالعات مجزای کوچک ارزیابی شدند.
پژوهشهای آتی
برای ارزیابی دقیق پتانسیل تشخیصی بیومارکرهای ادراری شناساییشده در تعداد کمی از مطالعات به عنوان داشتن ارزش در تشخیص اندومتریوز، انجام کارآزماییها تحقیقاتی بیشتری با کیفیت بالا مورد نیاز است.
• ارائه تخمینهایی از صحت تشخیصی روشهای تصویربرداری برای تشخیص اندومتریوز لگن، اندومتریوز تخمدان و اندومتریوز با انفیلتراسیون عمیق (deeply infiltrating endometriosis; DIE) در برابر تشخیص جراحی به عنوان استاندارد مرجع.
• توصیف عملکرد تستهای تصویربرداری برای نقشهبرداری از ضایعات عمیق اندومتریوتیک در لگن در نواحی آناتومیک خاص.
تستهای تصویربرداری به عنوان تستهای جایگزین برای جراحی تشخیصی و به عنوان تستهای تریاژ که به تصمیمگیری در مورد جراحی تشخیصی اندومتریوز کمک میکنند، ارزیابی شدند.
تعداد ۴۹ مطالعه را، با مشارکت ۴۸۰۷ زن، وارد مرور کردیم: ۱۳ مطالعه اندومتریوز لگن، ۱۰ مطالعه اندومتریوما و ۱۵ مطالعه DIE را ارزیابی کردند، ۳۳ مطالعه به بررسی اندومتریوز در نواحی آناتومیک خاص پرداختند. اکثر مطالعات از کیفیت روششناسی (methodology) ضعیفی برخوردار بودند. بیشترین روشهای مورد مطالعه، اولتراسوند ترانسواژینال (transvaginal ultrasound; TVUS) و تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (magnetic resonance imaging; MRI)، با معیارهای پیامد بود که معمولا تنوع در تخمینهای تشخیصی را نشان دادند؛ با این حال، منابع ناهمگونی بهطور قابل اعتمادی قابل تعیین نبودند. هیچ تست تصویربرداری با معیارهای تست جایگزینی یا تریاژ برای تشخیص اندومتریوز لگن مطابقت نداشت، اگرچه TVUS به معیارهای تست تریاژ SpPin نزدیک شد. برای اندومتریوما، TVUS (هشت مطالعه، ۷۶۵ شرکتکننده؛ حساسیت ۰,۹۳ (۹۵% فاصله اطمینان (CI): ۰.۸۷؛ ۰.۹۹)، ویژگی ۰.۹۶ (۹۵% CI؛ ۰.۹۲، ۰.۹۹)) به عنوان تست تریاژ SpPin واجد شرایط بود و به معیارهای جایگزینی و تست تریاژ SnNout نزدیک شد، در حالی که MRI (سه مطالعه، ۱۷۹ شرکتکننده؛ حساسیت ۰.۹۵ (۹۵% CI؛ ۰.۹۰، ۱.۰۰)، ویژگی ۰.۹۱ (۹۵% CI؛ ۰.۸۶، ۰.۹۷)) معیارهای جایگزینی و تست تریاژ SnNout را داشت و به معیارهای تست SpPin نزدیک شد. برای DIE، روش TVUS (نه مطالعه، ۱۲ مجموعه داده، ۹۳۴ شرکتکننده؛ حساسیت ۰.۷۹ (۹۵% CI؛ ۰.۶۹، ۰.۸۹) و ویژگی ۰.۹۴ (۹۵% CI؛ ۰.۸۸، ۱.۰۰)) به معیارهای تست تریاژ SpPin نزدیک شد، و MRI (شش مطالعه، هفت مجموعه داده، ۲۶۶ شرکتکننده؛ حساسیت ۰.۹۴ (۹۵% CI؛ ۰.۹۰، ۰.۹۷)، ویژگی ۰.۷۷ (۹۵% CI؛ ۰.۴۴، ۱.۰۰)) به معیارهای تست جایگزین و تریاژ SnNout نزدیک شد. دیگر تستهای تصویربرداری ارزیابی شده در مطالعات منفرد کوچک نتوانستند از نظر آماری ارزیابی شوند.
TVUS معیارهای تست تریاژ SpPin را در نقشهبرداری DIE برای رباطهای رحمی‐خاجی (uterosacral ligaments)، سپتوم رکتوواژینال (rectovaginal septum)، دیواره واژینال، کیسه داگلاس (pouch of Douglas; POD) و رکتوسیگموئید (rectosigmoid) داشت. MRI معیارهای تست تریاژ SpPin را برای POD و اندومتریوز واژینال و رکتوسیگموئید داشت. اولتراسونوگرافی ترانسرکتال (transrectal ultrasonography; TRUS) ممکن است به عنوان یک تست تریاژ SpPin برای بررسی درگیری رکتوسیگموئید واجد شرایط باشد، اما نمیتواند به اندازه کافی دیگر سایر نواحی آناتومیک ارزیابی شود زیرا دادههای ناهمگون اندکی وجود داشت. انمای توموگرافی کامپیوتری مولتی‐دتکتور (multi‐detector computerised tomography enema; MDCT‐e) بالاترین عملکرد تشخیصی را برای رکتوسیگموئید و دیگر اندومتریوزهای روده نشان داد و معیارهای هر دو تست تریاژ SpPin و SnNout را داشت، اما مطالعات برای ارائه نتایج معنیدار بسیار کم بودند.
صحت تشخیصی برای TVUS با آمادهسازی روده (TVUS‐BP) و کنتراست آب رکتال (RWC‐TVS) و برای ۳,۰TMRI بیشتر از روشهای متداول بود، اگرچه کمبود مطالعات مانع از ارزیابی آماری شد.
سوال مطالعه مروری
تستهای تصویربرداری در تشخیص اندومتریوز (endometriosis) تا چه حد دقیق هستند؟ آیا هر تست تصویربرداری میتواند به اندازه کافی برای جایگزینی یا کاهش نیاز به جراحی در تشخیص اندومتریوز دقیق باشد؟
پیشینه
زنان مبتلا به اندومتریوز دارای بافت اندومتر (بافتی که دیواره رحم را پوشانده و در طول دوره قاعدگی فرو میریزد) هستند که خارج از رحم درون حفره لگنی رشد میکند و باعث درد مزمن شکمی و مشکل در بارداری میشود. در حال حاضر، تنها شیوه موثق برای تشخیص اندومتریوز، انجام جراحی لاپاروسکوپی (laparoscopic surgery) و به تصویر کشیدن ضایعات اندومتر داخل شکم است. به دلیل آنکه جراحی مذکور گران بوده و با خطر همراه است، تستهای تصویربرداری برای تعیین توانایی آنها در تشخیص اندومتریوز به صورت غیر تهاجمی مورد ارزیابی قرار گرفتهاند. یک تست تصویربرداری دقیق میتواند منجر به تشخیص اندومتریوز بدون نیاز به جراحی شده، یا نیاز به انجام جراحی را کاهش دهد، بنابراین فقط زنانی که به احتمال زیاد مبتلا به اندومتریوز هستند، به این شیوه تشخیصی نیاز خواهند داشت. علاوه بر این، اگر تستهای تصویربرداری بتوانند بهطور دقیق محل ضایعات اندومتریوتیک را پیشبینی کنند، جراحان اطلاعات مورد نیاز را برای برنامهریزی و بهبود رویکرد جراحی خود خواهند داشت. دیگر روشهای غیر تهاجمی تشخیص اندومتریوز با استفاده از ادرار، خون و تستهای اندومتر و ترکیبی از تستها در مرورهای جداگانه کاکرین از این مجموعه بررسی شدهاند.
ویژگیهای مطالعه
شواهد وارد شده به این مرور تا اپریل ۲۰۱۵ بهروز است. تعداد ۴۹ مطالعه را با حضور ۴۸۰۷ شرکتکننده وارد کردیم. سیزده مطالعه اندومتریوز لگن، ۱۰ مطالعه اندومتریومای تخمدان، ۱۵ مطالعه اندومتریوز عمیق (اندومتریوز عمیقا در بافتهای لگن قرار دارد) و ۳۳ مطالعه اندومتریوز را در نواحی خاص درون حفره لگن مورد بررسی قرار دادند. همه مطالعات شامل زنان در سنین باروری بودند که تحت جراحی تشخیصی قرار گرفتند زیرا نشانههای اندومتریوز را داشتند.
نتایج کلیدی
هیچ یک از روشهای تصویربرداری برای ارائه این اطلاعات در مورد اندومتریوز کلی لگن دقیق نبود. اولتراسوند ترانسواژینال، اندومتریوز تخمدان را با صحت (accuracy) کافی شناسایی کرد تا به جراحان در تشخیص نیاز به جراحی کمک کنند و تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (magnetic resonance imaging; MRI) به اندازه کافی دقیق بود تا در تشخیص اندومتریوما جایگزین جراحی شود، اما فقط در تعداد کمی از مطالعات مورد ارزیابی قرار گرفت. دیگر تستهای تصویربرداری در مطالعات منفرد کوچک مورد ارزیابی قرار گرفتند و نمیتوان آنها را به روشی معنیدار ارزیابی کرد. اولتراسوند ترانسواژینال در مقایسه با MRI میتواند برای تعیین نواحی آناتومیک اندومتریوز عمیق استفاده شود و به جراحان کمک میکند تا انجام پروسیجر جراحی را بهتر برنامهریزی کنند. به نظر میرسد که اندومتریوز در قسمت تحتانی روده با اولتراسوند ترانسواژینال و ترانسرکتال، MRI و انمای توموگرافی کامپیوتری مولتی‐دتکتور بهطور نسبتا دقیقی شناسایی میشود. انواع جدید اولتراسوند و MRI در تشخیص اندومتریوز بسیار امیدوارکننده است، اما تعداد مطالعات بسیار کمتر از آن است که ارزش تشخیصی آنها را به وضوح نشان دهد.
کیفیت شواهد
بهطور کلی مطالعات از کیفیت روششناسی (methodology) پائینی برخوردار بودند و بیشتر تکنیکهای تصویربرداری فقط توسط تعداد کمی از مطالعات ارزیابی شدند. تفاوت میان مطالعات شامل نحوه اجرا، گروههای زنان مورد مطالعه، روشهای انجام تستهای تصویربرداری و نحوه انجام جراحی بود.
پژوهشهای آینده
برای ارزیابی دقیق پتانسیل تشخیصی تستهای تصویربرداری غیر تهاجمی در اندومتریوز، انجام پژوهشهای بیشتر و با کیفیت بالا مورد نیاز است.
ارزیابی بیومارکرهای خون به مثابه تستهای جایگزین برای جراحی تشخیصی و به منزله تستهای تریاژ برای آگاهی یافتن در خصوص تصمیمگیری جهت جراحی اندومتریوز. اهداف خاص عبارتند از:
۱. ارائه تخمینهای خلاصه از دقت تشخیصی بیومارکرهای خون برای تشخیص اندومتریوز پریتونئال، اندومتریوز تخمدان و اندومتریوز با اینفیلتراسیون عمقی لگن، در مقایسه با تشخیص جراحی به مثابه یک استاندارد مرجع.
۲. ارزیابی ابزار تشخیصی بیومارکرها که میتواند اندومتریومای تخمدان را از دیگر تودههای تخمدان متمایز کند.
ما ۱۴۱ مطالعه را با حضور ۱۵,۱۴۱ شرکتکننده در نظر گرفته و به ارزیابی ۱۲۲ بیومارکر خون پرداختیم. به لحاظ روششناسی، تمام مطالعات، کیفیت ضعیفی داشتند. در این مطالعات، به ارزیابی بیومارکرهای خون در یک مرحله خاص از سیکل قاعدگی یا بدون توجه به مرحله سیکل پرداخته شده بود و در سرم، پلاسما یا کل خون این بیومارکرها تست شده بودند. زنان مورد بررسی شامل جمعیتی منتخب با فراوانی بالای اندومتریوز (۱۰% تا ۸۵%) بودند که در این جمعیت، جراحی برای درمان بیماری اندومتریوز، بهبود ناباروری یا توده تخمدان ارائه شده بود. در هفتاد مطالعه به ارزیابی عملکرد تشخیصی ۴۷ بیومارکر خون برای بیماری اندومتریوز (۴۴ تست تکنشانگر و ۳۰ تست ترکیبی از دو تا شش بیومارکر خون) پرداخته شد. اینها شامل عوامل آنژیوژنز/رشد، مارکرهای آپوپتوز، مولکولهای چسبندگی سلول، مارکرهای پرتوان (high‐throughput)، مارکرهای هورمونی، مارکرهای سیستم ایمنی بدن/التهابی، مارکرهای استرس اکسیداتیو، میکرو‐RNAها، مارکرهای تومور و سایر پروتئینهای دیگر بودند. بیشتر این بیومارکرها اغلب با استفاده از آستانههای برش (cut‐off) گوناگون، در مطالعات مجزای کوچک بررسی شدند و ما فقط توانستیم روی مجموعه دادههای مربوط به آنتیبادیهای آنتیاندومتر، اینترلوکین‐ ۶ (یا IL‐۶)، آنتیژن‐۱۹,۹ سرطان (CA‐۱۹.۹) و CA‐۱۲۵ متاآنالیز (meta‐analysis) انجام دهیم. تخمینهای تشخیصی به طور چشمگیری بین مطالعات برای هر یک از این بیومارکرها متفاوت بودند و CA‐۱۲۵ تنها نشانگر با دادههای کافی و قابل اعتماد برای ارزیابی منابع ناهمگونی شمرده میشد.
میانگین میزان حساسیت و ویژگی آنتیبادیهای آنتیاندومتر (۴ مطالعه، ۷۵۹ زن) به ترتیب برابر ۰,۸۱؛ (۹۵% فاصله اطمینان (CI): ۰.۷۶ تا ۰.۸۷) و ۰.۷۵؛ (۹۵% CI؛ ۰.۴۶ تا ۱.۰۰) بود. برای IL‐۶، با مقدار (اندازه) نقطه برش > ۱.۹۰ تا ۲.۰۰ پیکوگرم/میلیلیتر؛ (۳ مطالعه، ۳۰۹ زن)، میزان حساسیت برابر ۰.۶۳؛ (۹۵% CI؛ ۰.۵۲ تا ۰.۷۵) و میزان ویژگی برابر ۰.۶۹؛ (۹۵% CI؛ ۰.۵۷ تا ۰.۸۲) بود. برای CA‐۱۹.۹ با مقدار (اندازه) نقطه برش > ۳۷.۰ واحد بینالمللی/میلیلیتر؛ (۳ مطالعه، ۳۳۰ زن)، میزان حساسیت برابر ۰.۳۶؛ (۹۵% CI؛ ۰.۲۶ تا ۰.۴۵) و میزان ویژگی برابر ۰.۸۷؛ (۹۵% CI؛ ۰.۷۵ تا ۰.۹۹) بود.
در مطالعاتی که به ارزیابی CA‐۱۲۵ در آستانههای مختلف اختصاص داشت، به ترتیب، میانگین مقادیر حساسیت و ویژگی به این شرح به نمایش درآمد: برای نقطه برش > ۱۰,۰ تا ۱۴.۷ واحد/میلیلیتر: ۰.۷۰؛ (۹۵% CI؛ ۰.۶۳ تا ۰.۷۷) و ۰.۶۴؛ (۹۵% CI؛ ۰.۴۷ تا ۰.۸۲)؛ برای نقطه برش > ۱۶.۰ تا ۱۷.۶ واحد/میلیلیتر: ۰.۵۶؛ (۹۵% CI؛ ۰.۲۴ تا ۰.۸۸) و ۰.۹۱؛ (۹۵% CI؛ ۰.۷۵ تا ۱.۰۰)؛ برای نقطه برش > ۲۰.۰ واحد/میلیلیتر: ۰.۶۷؛ (۹۵% CI؛ ۰.۵۰ تا ۰.۸۵) و ۰.۶۹؛ (۹۵% CI؛ ۰.۵۸ تا ۰.۸۰)؛ برای نقطه برش > ۲۵.۰ تا ۲۶.۰ واحد/میلیلیتر: ۰.۷۳؛ (۹۵% CI؛ ۰.۶۷ تا ۰.۷۹) و ۰.۷۰؛ (۹۵% CI؛ ۰.۶۳ تا ۰.۷۷)؛ برای نقطه برش > ۳۰.۰ تا ۳۳.۰ واحد/میلیلیتر: ۰.۶۲؛ (۹۵% CI؛ ۰.۴۵ تا ۰.۷۹) و ۰.۷۶؛ (۹۵% CI؛ ۰.۵۳ تا ۱.۰۰)؛ و برای نقطه برش > ۳۵.۰ تا ۳۶.۰ واحد/میلیلیتر: ۰.۴۰؛ (۹۵% CI؛ ۰.۳۲ تا ۰.۴۹) و ۰.۹۱؛ (۹۵% CI؛ ۰.۸۸ تا ۰.۹۴).
ما نتوانستیم به لحاظ آماری سایر بیومارکرها را مانند آن دسته از بیومارکرهایی که به دلیل تواناییشان در افتراق اندومتریوما از کیستهای خوشخیم تخمدان مورد بررسی قرار گرفتند، به شکلی معنادار ارزیابی کنیم.
طی هشتادودو مطالعه، تعداد ۹۷ بیومارکر مورد ارزیابی قرار گرفت، این بیومارکر بین زنان مبتلا به اندومتریوز و زنان بدون بیماری در گروه کنترل تمایز قائل نشدند. از این تعداد، ۲۲ بیومارکر، نتایج متناقضی را از خود بروز دادند، برخی از مطالعات نشان دهنده افتراق و تفاوت بودند و برخی دیگر هیچ شواهدی حاکی از تفاوت بین گروههای اندومتریوز و کنترل نشان ندادند.
سوال مطالعه مروری
تستهای خون در تشخیص اندومتریوز تا چه حد دقیق هستند؟ آیا هر تست خون میتواند به اندازه کافی برای جایگزینی یا کاهش نیاز به جراحی در تشخیص اندومتریوز دقیق باشد؟
پیشینه
زنان مبتلا به اندومتریوز، دارای بافت اندومتر هستند (بافت اندومتر بافتی است که محدوده رحم را مشخص میکند و در طول قاعدگی فرو میریزد) که در خارج از رحم درون حفره لگن رشد میکند. این بافت به هورمونهای باروری پاسخ میدهد که این امر، پریودهای دردناک، درد مزمن در ناحیه پائینی شکم و دشواری را در باروری سبب میشود. در حال حاضر، تنها راه قابل اطمینان برای تشخیص اندومتریوز، انجام جراحی سوراخ کلید (keyhole) و مشاهده رسوبات اندومتر داخل شکم است. از آنجا که جراحی خطرناک و گران است، ما به ارزیابی این موضوع پرداختیم که نتایج تست خون (بیومارکرهای خون) میتواند به تشخیص اندومتریوز به صورت غیر‐تهاجمی کمک کند یا خیر. تست دقیق خون میتواند به تشخیص اندومتریوز بدون نیاز به جراحی منجر شود، یا میتواند نیاز به جراحی تشخیصی برای گروهی از زنان را که به احتمال زیاد به اندومتریوز مبتلا هستند، کاهش دهد. مرورهای جداگانه کاکرین از این مجموعهها، راه را برای ارزیابی دیگر روشهای غیر‐تهاجمی تشخیص اندومتریوز با استفاده از تست ادرار، تصویربرداری، اندومتر و تستهای ترکیبی هموار میسازد.
ویژگیهای مطالعه
شواهد ارائه شده در این مرور تا جولای ۲۰۱۵ بهروز است. ما ۱۴۱ مطالعه را با حضور ۱۵,۱۴۱ شرکتکننده وارد مرور کردیم. در همه مطالعات به ارزیابی زنان در سن باروری که تحت جراحی تشخیصی قرار گرفته بودند پرداخته شده بود، علت جراحی، مشکوک بودن ابتلای آنان به یک یا چند مورد از شرایط هدف زیر بود: اندومتریوز تخمدان، اندومتریوز پریتونئال یا اندومتریوز با اینفیلتراسیون عمقی (deep infiltrating endometriosis; DIE). شایعترین بیومارکر بررسی شده، آنتیژن‐۱۲۵ سرطان (CA‐۱۲۵) بود. طی هفتاد مطالعه به ارزیابی ۴۷ بیومارکر خون پرداخته شد که به شکلی متفاوت در زنان با و بدون اندومتریوز بیان شده بودند، در ۸۲ مطالعه تعداد ۹۷ بیومارکر که بین دو گروه تفاوتی قائل نبودند، شناسایی شدند. تعداد بیستودو بیومارکر در هر دو طبقهبندی قرار داشتند.
نتایج کلیدی
فقط درباره چهار مورد از بیومارکرهای ارزیابی شده (آنتیاندومتر Abs (اتوآنتیبادیهای آنتیاندومتر)، اینترلوکین‐۶ (IL‐۶)؛ CA‐۱۹,۹ و CA‐۱۲۵) مطالعات به تعداد کافی برای ارائه ارزیابی معنادار از دقت تست صورت گرفته بود. هیچ کدام از این تستها برای جایگزین کردن جراحی تشخیصی به اندازه کافی دقیق نبودند. در چند مطالعه، بیومارکرهایی شناسایی شدند که ممکن است ارزش تشخیص اندومتریوز را داشته باشند، اما گزارشهای بسیار اندکی در خصوص اطمینان از مزیت تشخیصی آنها وجود داشت. به طور کلی، به منظور توصیه به تست هر بیومارکر خون در عمل بالینی برای تشخیص اندومتریوز شواهد کافی وجود ندارد.
کیفیت شواهد
به طور کلی، گزارشها به لحاظ روششناسی، کیفیت پائینی داشتند و بیشتر تستهای خون فقط در یک یا چند مطالعه اندک مورد بررسی قرار گرفته بودند. هرگاه یک بیومارکر مورد مطالعه قرار میگرفت، تفاوتهای معناداری در نحوه انجام مطالعات، گروه زنان مورد مطالعه و برشهای (cut‐offs) مورد استفاده برای تعیین نتیجه مثبت مشاهده میشد.
پژوهشهای آتی
به منظور ارزیابی دقیق پتانسیل تشخیصی بیومارکرهای خاص خون که ارزش تشخیصی آنها را برای بیماری اندومتریوز تعداد محدودی از مطالعات نشان دادند، انجام کارآزماییهای پژوهشی با کیفیت بالاتر و به تعداد بیشتر لازم است.
در حدود ۱۰% از زنان واقع در سنین باروری، از بیماری مزمن و پُر‐هزینه اندومتریوز رنج میبرند، این بیماری باعث ایجاد درد در ناحیه لگن و همچنین قدرت پائین باروری میشود. لاپاروسکوپی، تست تشخیصی استاندارد طلایی برای اندومتریوز است، اما این روش پُر‐هزینه است و خطرات ناشی از جراحی را به همراه دارد. در حال حاضر، هیچ گونه تست غیر‐تهاجمی وجود ندارد که بتوان آن را در قالب روش بالینی برای تشخیص دقیق اندومتریوز مورد استفاده قرار داد. این نخستین مرور دقت تست تشخیصی درباره بیومارکرهای اندومتر برای درمان اندومتریوز است که در آن با استفاده از روششناسیهای مورد نظر کاکرین، منابع علمی به سرعت در حال گسترش در این زمینه بهروز میشود.
تعیین دقت تشخیصی بیومارکرهای اندومتر برای درمان اندومتریوز لگنی، با استفاده از تشخیص مبتنی بر جراحی به منزله استاندارد مرجع. این تستها را به مثابه تستهای جایگزین برای جراحی تشخیصی و به منزله تستهای تریاژ برای آگاهی در خصوص تصمیمگیری درباره انجام جراحی اندومتریوز ارزیابی کردیم.
مطالعات منتشر شده، با داوری همتا (peer‐review) و تصادفیسازی و کنترل شده یا مطالعات مقطعی را در هر اندازه در نظر گرفتیم از جمله نمونههای آیندهنگر گردآوری شده از کل جمعیتهای زنان در سنین باروری که به یک یا چند مورد از شرایط هدف زیر مبتلا هستند: اندومتریوز تخمدان، اندومتریوز پریتونئال یا اندومتریوز با اینفیلتراسیون عمقی لگن (deep infiltrating endometriosis; DIE).
سوال مطالعه مروری
آیا پزشکان میتوانند با استفاده از بیومارکرها (مولکولهای متمایز، ژنها یا دیگر ویژگیهایی که در شرایط خاص ظاهر میشوند) نیاز به تشخیص جراحی اندومتریوز را کاهش دهند؟
پیشینه
اندومتر به بافتی اشاره دارد که محدوده رحم را مشخص میکند و در طول قاعدگی فرو میریزد. زنان مبتلا به اندومتریوز، دارای بافت اندومتر هستند که در خارج از رحم درون حفره لگن رشد میکند. این بافت به هورمونهای باروری پاسخ میدهد که این امر، سبب پریودهای دردناک، درد مزمن در ناحیه پائینی شکم و دشواری در باروری میشود. در حال حاضر، تنها راه قابل اطمینان برای تشخیص اندومتریوز، انجام جراحی با استفاده از تکنیک «سوراخ کلید» و مشاهده رسوبات اندومتر در داخل شکم است. از آنجا که جراحی خطرناک و هزینهبر است، تستهای مختلف در اندومتر بررسی شدهاند، این تستها را میتوان در طول یک پروسیجر نمونهگیری از رحم به دست آورد، توانایی آنها به منظور شناسایی اندومتریوز غیر‐تهاجمی یا با حداقل تهاجم ارزیابی شده است. یک تست دقیق خون میتواند به تشخیص اندومتریوز بدون نیاز به جراحی منجر شود، یا میتواند نیاز به جراحی تشخیصی را برای گروهی از زنان که به احتمال زیاد به اندومتریوز مبتلا هستند، کاهش دهد. همچنین گروههای مرور با استفاده از تست خون، ادرار، تصویربرداری و ترکیبی از چند روش تست در مرورهای کاکرین جداگانه درون این مجموعهها، به ارزیابی سایر روشهای غیر‐تهاجمی تشخیص اندومتریوز پرداختهاند.
ویژگیهای مطالعه
شواهد در این مرور تا اپریل ۲۰۱۵ بهروز است. ۵۴ مطالعه را با حضور ۲۷۲۹ شرکتکننده وارد مرور کردیم. در همه مطالعات به ارزیابی زنان در سن باروری پرداخته شده بود که تحت جراحی تشخیصی قرار گرفته بودند تا به این وسیله نشانههای اندومتریوز یا دیگر اندیکاسیونها بررسی شوند. طی بیستوشش مطالعه به ارزیابی ۲۲ بیومارکر متفاوت برای تشخیص اندومتریوز پرداخته شد و در ۳۱ مطالعه تعداد ۷۷ بیومارکر دیگر که هیچ ارزشی برای تفاوت قائل شدن بین زنان با و بدون بیماری نداشتند، شناسایی شدند.
نتایج کلیدی و کیفیت شواهد
فقط درباره دو بیومارکر زیستی ارزیابی شده، بیومارکرهای رشته عصب PGP ۹,۵ و بیومارکرهای هورمونی CYP۱۹، مطالعات به اندازه کافی برای ارائه نتایج معنادار صورت گرفته بود. PGP ۹.۵ با دقت کافی برای جایگزینی تشخیص مبتنی بر جراحی، اندومتریوز را شناسایی کرد. چند بیومارکر دیگر (پروتئوم اندومتر، ۱۷βHSD۲؛ IL‐۱R۲، کالدسمون و سایر شاخصهای مربوط به عصب) تشخیص اندومتریوز را نشان میدهند، اما برای حصول اطمینان از ارزش تشخیصی آنها مطالعات چندانی صورت نگرفته است. نحوه انجام مطالعات در خصوص اینکه کدام گروه از زنان مورد مطالعه قرار گرفتند و جراحی چگونه انجام شد، متفاوت از هم بود. کیفیت گزارشها از کیفیت روششناسی، در سطح پائین بود، به همین دلیل است که خوانندگان نمیتوانند این نتایج را قابل اعتماد بدانند؛ مگر اینکه نتایج، با مطالعات بزرگ و با کیفیت بالا تایید شوند. به طور کلی، به منظور توصیه هر تست اندومتری برای استفاده در روش بالینی برای تشخیص اندومتریوز، شواهد کافی وجود ندارد.
پژوهشهای آینده
به منظور ارزیابی دقیق پتانسیل تشخیصی بیومارکرهای اندومتر برای تشخیص بیماری اندومتریوز، پژوهش بیشتر و با کیفیت بهتری نیاز است.
یازده مطالعه واجد شرایط شامل ۱۳۳۹ شرکتکننده وارد مطالعه مروری شدند. تمام مطالعات به لحاظ کیفیت روششناسی ضعیف بودند. هفت مطالعه به ارزیابی اندومتریوز لگنی، یک مطالعه به بررسی DIE و/یا اندومتریومای تخمدان (ovarian endometrioma)، دو مطالعه به تمایز دادن اندومتریوما از دیگر کیستهای تخمدان و یک مطالعه به بررسی نقشهبرداری DIE در نواحی آناتومیک خاص پرداختند. پانزده ترکیب تشخیصی مختلف شامل نشانگرهای زیستی (biomarkers) خونی، ادراری یا اندومتر، سونوگرافی ترانس واژینال (transvaginal ultrasound; TVUS) و پیشینه یا معاینه بالینی بررسی شدند. از آنجایی که هر مطالعه ترکیبات مستقلی را از تستهای غیر‐تهاجمی آنالیز کرد، برآوردهای حساسیت و ویژگی را تجمیع نکردیم.
تستهای واجد شرایط برای تست جایگزین عبارت بودند از: ترکیبی از IL‐۶ سرم (نقطه برش (cut‐off) >۱۵,۴ پیکوگرم/میلیلیتر) و PGP اندومتر معادل ۹.۵ برای اندومتریوز لگنی (حساسیت: ۱.۰۰ (۹۵% فاصله اطمینان (CI): ۰.۹۱ تا ۱.۰۰)، ویژگی: ۰.۹۳ (۹۵% CI؛ ۰.۸۰ تا ۰.۹۸))، و ترکیبی از معاینه واژینال و سونوگرافی ترانسواژینال برای اندومتریوز رکتال (حساسیت: ۰.۹۶ (۹۵% CI؛ ۰.۸۶ تا ۰.۹۹)، ویژگی: ۰.۹۸ (۹۵% CI؛ ۰.۹۴ تا ۱.۰۰)). تستهایی که معیارهای تستهای تریاژ SpIN را برای اندومتریوز لگن برآورده کردند: ۱. ضرب پروتئین متصلشونده به ویتامین D ادرار (urine vitamin‐D‐binding protein; VDBP) و CA‐۱۲۵ سرم (نقطه برش >۲۷۵۵) (حساسیت: ۰.۷۴ (۹۵% CI؛ ۰.۶۰ تا ۰.۸۴)، ویژگی: ۰.۹۷ (۹۵% CI؛ ۰.۸۶ تا ۱.۰۰)) و ۲. ترکیب تاریخچه قبلی (طول قاعدگی)، CA‐۱۲۵ سرم (نقطه برش >۳۵ واحد/میلیلیتر (U/ml)) و لوکوسیتهای اندومتر (حساسیت: ۰.۶۱ (۹۵% CI؛ ۰.۵۴ تا ۰.۶۹)، ویژگی: ۰.۹۵ (۹۵% CI؛ ۰.۹۱ تا ۰.۹۸)). برای اندومتریوما، ترکیبهای زیر به عنوان تست SpIN مورد تائید قرار گرفتند: ۱. TVUS و هر یک از موارد CA‐۱۲۵ سرم (نقطه برش ≥۲۵ واحد/میلیلیتر) یا CA ۱۹.۹ (نقطه برش ≥۱۲ واحد/میلیلیتر) (حساسیت: ۰.۷۹ (۹۵% CI؛ ۰.۹۱ تا ۰.۶۴)، ویژگی: ۰.۹۷ (۹۵% CI؛ ۱.۰۰ تا ۰.۹۱))؛ ۲. TVUS و CA ۱۹.۹ سرم (نقطه برش ≥۱۲ واحد/میلیلیتر) (حساسیت: ۰.۵۴ (۹۵% CI؛ ۰.۳۷ تا ۰.۷۰)، ویژگی: ۰.۹۷ (۹۵% CI؛ ۰.۹۱ تا ۱.۰)؛ ۳‐۴). TVUS و CA‐۱۲۵ سرم (نقطه برش ≥۲۰ واحد/میلیلیتر یا نقطه برش ≥۲۵ واحد/میلیلیتر) (حساسیت: ۰.۶۹ (۹۵% CI؛ ۰.۴۹ تا ۰.۸۵)، ویژگی: ۰.۹۶ (۹۵% CI؛ ۰.۸۸ تا ۰.۹۹))؛ ۵. TVUS و CA‐۱۲۵ سرم (نقطه برش ≥۳۵ واحد/میلیلیتر) (حساسیت: ۰.۵۲ (۹۵% CI؛ ۰.۳۳ تا ۰.۷۱)، ویژگی: ۰.۹۷ (۹۵% CI؛ ۰.۹۰ تا ۱.۰۰)). ترکیبی از معاینه واژینال و TVUS به حد آستانه SpIN test برای کیسه داگلاس از بین رفته (obliterated pouch of Douglas) (حساسیت: ۰.۸۷ (۹۵% CI؛ ۰.۶۹ تا ۰.۹۶)، ویژگی: ۰.۹۸ (۹۵% CI؛ ۰.۹۵ تا ۱.۰۰))، اندومتریوز دیواره واژینال (حساسیت: ۰.۸۲ (۹۵% CI؛ ۰.۶۰ تا ۰.۹۵)، ویژگی: ۰.۹۹ (۹۵% CI؛ ۰.۹۷ تا ۱.۰)) و اندومتریوز سپتوم رکتوواژینال (rectovaginal septum) (حساسیت: ۰.۸۸ (۹۵% CI؛ ۰.۴۷ تا ۱.۰۰)، ویژگی: ۰.۹۹ (۹۵% CI؛ ۰.۹۶ تا ۱.۰۰)) رسید.
تمامی تستها در مطالعات منفرد مورد ارزیابی قرار گرفته و فواصل اطمینان گسترده را نشان دادند. به دلیل ناهمگونی و خطر بالای سوگیری (bias) مطالعات وارد شده، کاربرد بالینی ترکیب تستهای تشخیصی مطالعه شده برای اندومتریوز غیر‐شفاف باقی میماند.
سوال مطالعه مروری
آیا ترکیبی از تستهای غیر‐تهاجمی وجود دارند که بتوانند به اندازه کافی برای جایگزینی یا کاهش نیاز به عمل جراحی در تشخیص اندومتریوز (endometriosis) دقیق باشند؟
پیشینه
زنان مبتلا به اندومتریوز دارای بافت اندومتر (بافتی که دیواره رحم را پوشانده و در طول دوره قاعدگی فرو میریزد) هستند که خارج از رحم درون حفره لگنی رشد میکند. این بافت در واکنش به هورمونهای جنسی، باعث قاعدگی دردناک، درد مزمن ناحیه پائین شکمی و دشواری در بارداری میشود. در حال حاضر، تنها شیوه موثق برای تشخیص اندومتریوز، انجام جراحی سوراخ کلید (keyhole surgery) و به تصویر کشیدن ضایعات اندومتر داخل شکم است. به دلیل آنکه جراحی مذکور گران بوده و با خطر همراه است، ترکیبهای متنوعی از تستها برای تعیین توانایی آنها در تشخیص اندومتریوز به صورت غیر‐تهاجمی مورد ارزیابی قرار گرفتهاند. یک تست دقیق میتواند منجر به تشخیص اندومتریوز بدون نیاز به عمل جراحی شده یا نیاز به انجام عمل جراحی تشخیصی را کاهش دهد، بنابراین فقط زنانی که به احتمال زیاد مبتلا به اندومتریوز هستند، به این شیوه تشخیصی نیاز خواهند داشت.
ویژگیهای مطالعه
شواهد وارد شده به این مطالعه مروری تا اپریل ۲۰۱۵ بهروز است. تعداد ۱۱ مطالعه را شامل ۱۳۳۹ شرکتکننده در مورد ترکیبی از چندین روشهای آزمایشی وارد مطالعه مروری کردیم. تمامی مطالعات زنانی را ارزیابی کردند که در سنین باروری قرار داشته و تحت عمل جراحی تشخیصی برای بررسی نشانههای اندومتریوز یا برای دیگر اندیکاسیونها قرار گرفتند. پانزده ترکیب از نشانگرهای زیستی خونی، اندومتر و ادراری، همراه با سونوگرافی، سابقه قبلی و معاینه بالینی بررسی شدند. هر ترکیبی از تستها در مطالعات منفرد کوچک ارزیابی شدند.
نتایج کلیدی و کیفیت شواهد
مطالعات متعدد، ترکیبی را از تستها شناسایی کردند که ممکن بود در تشخیص اندومتریوز ارزشمند باشند، اما گزارشهای بسیار کمی برای اطمینان از مزایای تشخیصی آنها وجود دارند.
گزارشها دارای کیفیت روششناسی پائینی بودند، که این عامل عدم‐قابلیت اعتماد این نتایج را توجیه میکند، مگر آنکه نتایج مذکور در مطالعات بزرگ با کیفیت بالا مورد تائید قرار گیرند. بهطور کلی، شواهد کافی برای نشان دادن مزایای هر ترکیبی از تستهای غیر‐تهاجمی جهت استفاده در بالین برای تشخیص اندومتریوز نسبت به «استاندارد طلایی» فعلی که لاپاروسکوپی تشخیصی است، وجود ندارد.
تحقیقات آینده
برای ارزیابی دقیق پتانسیل تشخیصی هر نوعی از تستهای غیر‐تهاجمی یا ترکیبی از آنها که فقط در چند مطالعه مشخص شدند که احتمالا در تشخیص اندومتریوز دارای ارزش هستند، انجام مطالعات تحقیقاتی با کیفیت بالا مورد نیاز است.
صفحه ۱ از ۱ |
کلیه حقوق این وب سایت متعلق به مرکز همکار کاکرین ایران می باشد.
طراحی و برنامه نویسی : یکتاوب افزار شرق
© 2025 CC BY-NC 4.0 | Cochrane Iran Associate Centre
Designed & Developed by : Yektaweb