افسردگی تقریبا یک‌چهارم افراد درمان شده با دیالیز را مبتلا می‌کند که پژوهشی مهم در این زمینه انجام شده و (البته نتایج آن) برای بیماران و متخصصین سلامت با عدم‐قطعیت همراه است. درمان افسردگی در بیماران دیالیزی ممکن است مزایا و مضرات متفاوتی از جمعیت عمومی داشته باشد، دلیل آن هم متفاوت بودن کلیرانس داروهای ضد‐افسردگی وهم‌چنین شدت نشانه‌های سوماتیک در بیماری کلیوی مرحله انتهایی است. در دستورالعمل‌ها پیشنهاد شده که داروی ضد‐افسردگی انتخابی برای درمان افسردگی در بیماران دیالیزی، ترجیحا مهار کنند‌های بازجذب سروتونین باشد. این یک نسخه به‌روز از مروری است که اولین بار در سال ۲۰۰۵ منتشر شده بود.

ارزیابی مزایا و مضرات داروهای ضد‐افسردگی برای درمان افسردگی در بزرگسالان مبتلا به EKSD که تحت درمان با دیالیز هستند.

ما پایگاه ثبت تخصصی گروه کلیه و پیوند در کاکرین (Cochrane Kidney and Transplant's Specialised Register) را تا ۲۰ ژانویه ۲۰۱۶ جست‌وجو کردیم و این کار را از طریق تماس با متخصص اطلاعات با استفاده از جست‌وجوی واژگان مرتبط با این مرور انجام دادیم.

معیار انتخاب ما کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) بود که در آنها داروهای ضد‐افسردگی با دارونما (placebo) یا عدم درمان یا با داروی ضد‐افسردگی دیگر یا مداخلات روانشناختی در بزرگسالان مبتلا به EKSD (نرخ فیلتراسیون گلومرولی تخمینی < ۱۵ میلی‌لیتر/دقیقه/۱,۷۳ m^۲) مقایسه شده بود.

داده‌ها توسط دو نویسنده مرور، به طور مستقل از هم در چارچوب یک فرم استاندارد استخراج شدند و سپس به مدیر این مرور تحویل داده شد. خطرات نسبی (RR) برای داده‌های دو‐حالتی و تفاوت‌های میانگین (MD) برای داده‌های پیوسته با ۹۵% فاصله اطمینان (۹۵% CI) محاسبه شد.

چهار مطالعه با ۱۷۰ شرکت‌کننده، داروی ضد‐افسردگی (فلوکستین (fluoxetine، سرترالین (sertraline)، سیتالوپرام (citalopram) یا اسسیتالوپرام (escitalopram)) را در برابر دارونما یا آموزش روان‌شناختی برای ۸ تا ۱۲ هفته مقایسه کرده بودند. به ‌طور کلی شواهد بسیار پائین یا طبقه‌بندی شده نبودند (ungradeable)، شواهدی وجود ندارد که نشان دهد داروی ضد‐افسردگی در مقایسه با دارونما مزیتی بر کیفیت زندگی دارد یا خیر، هم‌چنین داروی ضد‐افسردگی در مقایسه با دارونما تاثیرات نامطمئنی در افزایش خطر هیپوتانسیون (۳ مطالعه؛ ۱۴۴ شرکت‌کننده؛ RR: ۱,۷۲؛ ۹۵% CI؛ ۰.۷۵ تا ۳.۹۲)، سردرد (۲ مطالعه؛ ۵۶ شرکت‌کننده؛ RR: ۲.۹۱؛ ۹۵% CI؛ ۰.۷۳ تا ۱۱.۵۷)، نقص عملکرد جنسی (۲ مطالعه؛ ۱۰۱ شرکت‌کننده؛ RR: ۳.۸۳؛ ۹۵% CI؛ ۰.۶۳ تا ۲۳.۳۴) و افزایش تهوع (۳ مطالعه؛ ۱۱۴ شرکت‌کننده؛ RR: ۲.۶۷؛ ۹۵% CI؛ ۱.۲۶ تا ۵.۶۸) دارد. هیچ داده‌ای مبنی بر بستری شدن، خودکشی یا مورتالیتی به هر علتی وجود ندارد یا داده‌ها در این زمینه بسیار کم هستند که این امر منجر به شواهد غیر‐قطعی می‌شود. درمان با داروهای ضد‐افسردگی ممکن است باعث کاهش نمره افسردگی در مقایسه با دارونما شود (۱ مطالعه؛ ۴۳ شرکت‌کننده؛ MD: ‐۷.۵۰؛ ۹۵% CI؛ ۱۱.۹۴‐ تا ۳.۰۶‐). درمان با داروهای ضد‐افسردگی در مقایسه با درمان روانشناختی در تاثیر بر نمره افسردگی یا قطع درمان (withdrawal) به لحاظ آماری تفاوتی نداشت، طیفی از پیامدهای دیگر اندازه‌گیری نشده بود.

علی‌رغم شیوع بالای افسردگی در بیماران دیالیزی و اولویت نسبی قرار دادن بیماران بر درمان‌های موثر، شواهد برای درمان با داروهای ضد‐افسردگی در وضعیت دیالیز بسیار کم هستند و داده‌ها به طور کلی قطعی نیستند. مزایا و مضرات نسبی داروهای ضد‐افسردگی در بیماران دیالیزی خوب شناخته نشده و مطالعات تصادفی‌سازی شده بزرگی لازم است تا داروهای ضد‐افسردگی را در برابر دارونما مقایسه کنند.

فعال کننده مداوم گیرنده اریتروپویزیس (continuous erythropoiesis receptor activator; CERA) یک ESA جدیدتر و طولانی‌اثرتر است که ممکن است به دلیل استفاده کمتر از سایر ESAها (اپویتین (epoetin) یا داربی‌پویتین (darbepoetin)) به آن‌ها ترجیح داده شود. دوزهای مورد نیاز و ویژگی‌های مختلف مولکولی CERA در مقایسه با سایر ESAها، می‌توانند منجر به بروز پیامدهای متفاوت سلامت (مورتالیتی، حوادث قلبی‌عروقی، کیفیت زندگی) در افراد مبتلا به آنمی و بیماری مزمن کلیه (chronic kidney disease; CKD) شوند.

ارزیابی مزایا و مضرات تجویز CERA در مقایسه با سایر داروهای اپویتین (داربی‌پویتین‐آلفا و اپویتین‐آلفا یا ‐بتا)، یا درمان با دارونما (placebo)/عدم درمان، یا CERA با استراتژی متفاوت تجویز، در مدیریت آنمی در افراد مبتلا به CKD.

از طریق تماس با متخصص اطلاعات و با استفاده از واژه‌های جست‌وجوی مرتبط با این مرور، در پایگاه ثبت تخصصی گروه کلیه و پیوند در کاکرین تا ۱۳ جون ۲۰۱۷ جست‌وجو کردیم. مطالعات موجود در پایگاه ثبت تخصصی از طریق استراتژی‌های جست‌وجوی طراحی شده برای CENTRAL؛ MEDLINE؛ و EMBASE؛ جست‌وجوی دستی در خلاصه مقالات کنفرانس‌ها؛ و جست‌وجو در پورتال جست‌وجوی پایگاه ثبت بین‌المللی کارآزمایی‌های بالینی (ICTRP) و ClinicalTrials.gov شناسایی شدند.

کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) را با طول دوره حداقل سه ماه وارد کردیم، که CERA را با یک ESA متفاوت (داربی‌پویتین‐آلفا یا اپویتین‐آلفا یا ‐بتا) یا دارونما یا مراقبت استاندارد یا در مقابل CERA با استراتژی‌های مختلف تجویز، در افراد مبتلا به هر مرحله‌ای از CKD مقایسه کردند.

استخراج داده‌ها توسط دو محقق به‌ صورت مستقل از هم انجام شد. پیامدهای بیمار‐محور (مورتالیتی به هر علتی و مورتالیتی ناشی از بیماری قلبی‌‌عروقی، عوارض جانبی ماژور قلبی‌‌عروقی، ترانسفیوژن خون، درمان با آهن، سرطان، هیپرتانسیون، تشنج‌ها، ترومبوز ناحیه دسترسی عروقی در دیالیز، حوادث مربوط به تزریق دارو، هیپرکالمی، کیفیت زندگی مرتبط با سلامت و سطح هموگلوبین) را با استفاده از متا آنالیز اثرات‐تصادفی خلاصه کردیم. تخمین‌های درمانی به‌ صورت خطر نسبی (RR) و ۹۵% فاصله اطمینان (CI) آن برای پیامدهای دو‐حالتی و تفاوت میانگین (MD) یا تفاوت میانگین استاندارد شده با ۹۵% CI آن برای پیامدهای پیوسته بیان شدند.

۲۷ مطالعه شامل ۵۴۱۰ بزرگسال مبتلا به CKD وارد شدند. هفت مطالعه (۱۲۷۳ شرکت‌کننده) شامل افرادی بودند که نیازی به دیالیز نداشتند، ۱۹ مطالعه (۴۲۰۹ شرکت‌کننده) شامل افراد تحت درمان با دیالیز و یک مطالعه (۷۱ شرکت‌کننده) دربرگیرنده افرادی بود که تحت پیوند کلیه قرار گرفتند. درمان به‌طور متوسط به مدت ۲۴ هفته انجام شد. برای کودکان مبتلا به CKD هیچ داده‌ای وجود نداشت. به دلیل نامشخص بودن پنهان‏‌سازی تخصیص و کورسازی در پیامدها، خطر سوگیری (bias) در مطالعات در سطح بالا یا نامشخص گزارش شد. فقط دو مطالعه، شرکت‌کنندگان و محققان را نسبت به تخصیص درمان ماسکه کرد. یک مطالعه CERA را با دارونما، نه مطالعه CERA را با اپویتین‐آلفا یا ‐بتا، نه مطالعه CERA را با داربی‌پویتین‐آلفا، و دو مطالعه CERA را با اپویتین‐آلفا یا ‐بتا و داربی‌پویتین‐آلفا مقایسه کردند. سه مطالعه به بررسی تاثیرات تعداد دفعات تجویز CERA و پنج مطالعه به ارزیابی دوزهای مختلف آن پرداختند.

شواهدی با قطعیت پائین حاکی از تاثیر اندک یا عدم تاثیر CERA در مقایسه با، به ترتیب، اپویتین‐آلفا یا ‐بتا یا داربی‌پویتین‐آلفا بر مورتالیتی (RR: ۱,۰۷؛ ۹۵% CI؛ ۰.۷۳ تا ۱.۵۷؛ RR: ۱.۱۱؛ ۹۵% CI؛ ۰.۷۵ تا ۱.۶۵)، حوادث قلبی‌عروقی ماژور (RR: ۵.۰۹؛ ۹۵% CI؛ ۰.۲۵ تا ۱۰۵.۲۳؛ RR: ۵.۵۶؛ ۹۵% CI؛ ۰.۹۹ تا ۳۱.۳۰)، هیپرتانسیون (RR: ۱.۰۱؛ ۹۵% CI؛ ۰.۷۵ تا ۱.۳۷؛ RR: ۱.۰۰؛ ۹۵% CI؛ ۰.۷۹ تا ۲۸.۱)، نیاز به ترانسفیوژن خون (RR: ۱.۰۲؛ ۹۵% CI؛ ۰.۷۲ تا ۱.۴۶؛ RR: ۰.۹۴؛ ۹۵% CI؛ ۰.۵۵ تا ۱.۶۱)، یا درمان بیشتر با آهن (RR: ۱.۰۳؛ ۹۵% CI؛ ۰.۹۱ تا ۱.۱۵؛ RR: ۰.۹۹؛ ۹۵% CI؛ ۰.۹۵ تا ۱.۰۳) بود. شواهد کافی برای مقایسه تاثیر CERA و دارونما بر پیامدهای بالینی وجود نداشت. فقط یک مطالعه با کیفیت پائین نشان داد که CERA در مقایسه با دارونما می‌تواند منجر به تفاوتی اندک یا عدم تفاوت بر خطر ابتلا به حوادث ماژور قلبی‌‌عروقی (RR: ۲.۹۷؛ ۹۵% CI؛ ۰.۳۱ تا ۲۸.۱۸) و هیپرتانسیون (RR: ۰.۷۳؛ ۹۵% CI؛ ۰.۳۵ تا ۱.۵۲) شود. شواهدی با قطعیت پائین وجود داشت مبنی بر اینکه دوزهای مختلف (بالاتر در مقایسه با پائین‌تر) یا دفعات تجویز (دو بار در برابر یک بار در ماه) CERA، تفاوتی اندک یا عدم تفاوت را بر مورتالیتی به هر علتی (RR: ۳.۹۵؛ ۹۵% CI؛ ۰.۱۷ تا ۹۱.۶۱؛ RR: ۰.۹۷؛ ۹۵% CI؛ ۰.۵۶ تا ۱.۶۶)، هیپرتانسیون (RR: ۰.۴۵؛ ۹۵% CI؛ ۰.۰۸ تا ۲.۵۲؛ RR: ۰.۸۵؛ ۹۵% CI؛ ۰.۶۰ تا ۱.۲۱)، و ترانسفیوژن خون (RR: ۴.۱۶؛ ۹۵% CI؛ ۰.۸۹ تا ۱۹.۵۳؛ RR: ۰.۹۱؛ ۹۵% CI؛ ۰.۵۱ تا ۱.۶۲) بر جای می‌گذارد. هیچ مطالعه‌ای گزارشی را در مورد مقایسه اثرات درمانی ESAهای مختلف بر کیفیت زندگی مرتبط با سلامت ارائه نکرد.

شواهدی با قطعیت پائین نشان داد که در بزرگسالان مبتلا به CKD، تجویز CERA در مقایسه با دارونما، اپویتین‐آلفا یا ‐بتا یا داربی‌پویتین‐آلفا، تاثیری اندک یا عدم تاثیر بر پیامدهای بیمار‐محور داشت. تاثیرات CERA در کودکان مبتلا به CKD در RCTها مورد مطالعه قرار نگرفته‌اند.

دیابت عامل اصلی بیماری پیشرفته کلیه (end‐stage kidney disease; ESRD) در سراسر جهان محسوب می‌شود. کاهش فشار خون و کنترل سطح قند خون راهکارهایی هستند برای کاهش اختلالات مرتبط با دیابت، از جمله نارسایی کلیه. با این حال، خلاصه‌ای از شواهد کلی در رابطه با محدوده هدف مطلوب کنترل برای سطح قند خون به منظور پیشگیری از بروز نارسایی کلیه وجود ندارد.

ارزیابی مزایا و مضرات کنترل شدید سطح قند خون (HbA۱c < ۷% یا سطح گلوکز ناشتا < ۱۲۰ میلی‌گرم/دسی‌لیتر) در مقایسه با کنترل استاندارد قند (HbA۱c ≥ ۷% یا سطوح ناشتا گلوکز ≥ ۱۲۰ mg/dL) در پیشگیری از بروز و پیشرفت بیماری کلیه میان بزرگسالان مبتلا به دیابت.

تا تاریخ ۳۱ مارچ ۲۰۱۷ از طریق تماس با متخصص اطلاعات در پایگاه ثبت تخصصی گروه کلیه و پیوند در کاکرین و با استفاده از کلمات جست‌وجوی مربوط به این مرور، به جست‌وجو پرداختیم. مطالعات موجود در پایگاه ثبت تخصصی از طریق استراتژی‌هایی که به‌طور خاص برای CENTRAL؛ MEDLINE، و EMBASE طراحی شدند؛ جست‌وجوی دستی در خلاصه مقالات کنفرانس‌ها؛ و جست‌وجو در پورتال جست‌وجوی پایگاه ثبت بین‌المللی کارآزمایی‌های بالینی (ICTRP) و ClinicalTrials.gov، شناسایی شدند.

کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده که به بررسی نقش مداخلات کاهش دهنده سطح قند خون پرداختند و در آنها افراد (۱۴ سال به بالا) مبتلا به دیابت نوع ۱ یا ۲ با یا بدون بیماری کلیوی، به‌طور تصادفی به دو گروه کنترل شدید سطح قند خون و گروهی با محدودیت کمتر در کنترل سطح قند خون تقسیم شدند.

دو نویسنده به‌طور مستقل از هم مطالعات را از نظر واجد شرایط بودن و وجود خطر سوگیری (bias) بررسی کرده و به استخراج داده‌ها و بررسی پروسه‌ها از نظر دقت آنها در مطالعات پرداختند. پیامدهای مورد نظر عبارت بودند از مورتالیتی، عوارض قلبی‌‌عروقی، دو‐برابر شدن سطح کراتینین سرم (serum creatinine; SCr)، ESKD و پروتئینوری. قطعیت شواهد با استفاده از درجه‌‏بندی توصیه‏، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) بررسی شد. خلاصه‌ای از تخمین‌های مرتبط با تاثیرات مداخلات با استفاده از یک مدل اثرات‐تصادفی به دست آمد، و نتایج به صورت خطر نسبی (RR) و ۹۵% فاصله اطمینان (CI) برای پیامدهای دو‐حالتی و میانگین تفاوت (MD) و ۹۵% CI برای پیامدهای پیوسته بیان شدند.

چهارده مطالعه شامل ۲۹,۳۱۹ نفر مبتلا به دیابت انتخاب شده و ۱۱ مطالعه شامل ۲۹,۱۴۱ نفر در متاآنالیزهای ما گنجانده شدند. طول دوره درمان به طور متوسط ۷,۵۶ ماه گزارش شد (محدوده ۶ ماه تا ۱۰ سال). مطالعات شامل افرادی با طیف وسیعی از عملکرد کلیه بودند. ارائه گزارش‌های ناقص از جزئیات کلیدی روش‌شناسی در بسیاری از مطالعات منجر به بروز خطرات نامطمئنی از سوگیری شد. با استفاده از معیار GRADE، شواهدی را با قطعیت متوسط در رابطه با تاثیرات استراتژی‌های کاهنده سطح قند خون بر ESKD، مورتالیتی به هر علتی، انفارکتوس میوکارد، و نشت پیشرونده پروتئین از کلیه‌ها، و شواهدی را با قطعیت پائین یا بسیار پائین در مورد اثرات درمان بر مرگ ناشی از عوارض قلبی‌عروقی و دو‐برابر شدن سطح کراتینین سرم (SCr) به دست آوردیم.

برای پیامدهای اولیه، کنترل سخت‌گیرانه سطح قند خون در مقایسه با کنترل استاندارد ممکن است تفاوتی اندک یا عدم تفاوت بر دو‐برابر شدن سطح کراتینین سرم (۴ مطالعه؛ ۲۶,۸۷۴ شرکت‌کننده: RR: ۰,۸۴؛ ۹۵% CI؛ ۰.۶۴ تا ۱۱.۱؛ I^۲= ۷۳%؛ شواهد با قطعیت پائین)، پیشرفت ESKD؛ (۴ مطالعه؛ ۲۳,۳۳۲ شرکت‌کننده: RR: ۰,۶۲؛ ۹۵% CI؛ ۰.۳۴ تا ۱۲.۱؛ I^۲= ۵۲%؛ شواهد با قطعیت پائین)، مورتالیتی به هر علتی (۹ مطالعه؛ ۲۹,۰۹۴ شرکت‌کننده: RR: ۰,۹۹؛ ۹۵% CI؛ ۰.۸۶ تا ۱۳.۱؛ I^۲= ۵۰%؛ شواهد با قطعیت متوسط)، مورتالیتی ناشی از بیماری‌های قلبی‌عروقی (۶ مطالعه؛ ۲۳,۶۷۳ نفر: RR: ۱,۱۹؛ ۹۵% CI؛ ۰.۷۳ تا ۹۲.۱؛ I^۲= ۸۵%؛ شواهد با قطعیت پائین)، یا مرگ ناگهانی (۴ مطالعه؛ ۵۹۱۳ شرکت‌کننده: RR: ۰,۸۲؛ ۹۵% CI؛ ۰.۲۶ تا ۵۷.۲؛ I^۲= ۸۵%؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین) داشته باشد. این احتمال وجود داشت که بیماران در گروه درمان سخت‌گیرانه کنترل قند خون کمتر دچار انفارکتوس میوکارد غیر‐کشنده (۵ مطالعه؛ ۲۵,۵۹۶ شرکت‌کننده: RR: ۰,۸۲؛ ۹۵% CI؛ ۰.۶۷ تا ۹۹.۰؛ I^۲= ۴۶%؛ شواهد با قطعیت متوسط)، بروز میکروآلبومینوری (microalbuminuria) (۴ مطالعه؛ ۱۹,۸۴۶ شرکت‌کننده: RR: ۰,۸۲؛ ۹۵% CI؛ ۰.۷۱ تا ۹۳.۰؛ I^۲= ۶۱%؛ شواهد با قطعیت متوسط) و پیشرفت میکروآلبومینوری (۵ مطالعه؛ ۱۳,۲۶۶ شرکت‌کننده: RR: ۰,۵۹؛ ۹۵% CI؛ ۰.۳۸ تا ۹۳.۰؛ I^۲= ۷۵%؛ شواهد با قطعیت متوسط) شوند. به صورت مطلق، کنترل سخت‌گیرانه سطح قند خون در هر ۱,۰۰۰ فرد بزرگسال در مقایسه با روش‌های استاندارد آن، منجر به کاهشی بین صفر تا دو نفر در بروز انفارکتوس میوکارد غیر‐کشنده، پیشگیری از شروع آلبومینوری در هفت نفر و اجتناب از بدتر شدن آلبومینوری در دو نفر می‌شود.

این مرور نشان می‌دهد که خطر ابتلا به نارسایی کلیه، مرگ‌ومیر و حوادث قلبی‌‌عروقی ماژور در افرادی که تحت روش‌های کنترل سخت‌گیرانه قند خون برای درمان دیابت قرار دارند، برابر است با افرادی که کنترل سطح قند خون‌شان با شدت کمتری صورت می‌پذیرد، هرچند با فواید بالینی اندکی در شروع و پیشرفت میکروآلبومینوری و انفارکتوس میوکارد روبه‌رو هستند. عوارض جانبی کنترل سطح قند خون شناخته شده نیستند. براساس اثرات مطلق درمان، تاثیر بالینی هدف قرار دادن HbA۱c < ۷% یا سطح قند خون کمتر از ۶,۶ میلی‌مول/لیتر مشخص نیست و عوارض بالقوه این روش درمانی تا حد زیادی اندازه‌گیری نشده است.

برای افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن کلیه (chronic kidney disease; CKD) معمولا تغییرات رژیم غذایی توصیه می‌شود که این موضوع بر اساس شواهد تصادفی‌سازی شده در جمعیت عمومی و مطالعات غیر‐تصادفی‌سازی شده در CKD است که نشان می‌دهد برخی از الگوهای تغذیه سالم می‌تواند از رویدادهای قلبی‌عروقی پیشگیری کرده و مورتالیتی را کاهش دهد. درباره اولویت‌بندی تغییرات رژیم غذایی به عنوان یک درمان مهم در افرادی که بیماری‌های کلیه دارند، هنوز عدم قطعیت وجود دارد.

این مرور به بررسی مزایا و آسیب‌های مداخلات غذایی میان بزرگسالان مبتلا به CKD شامل افراد مبتلا به مرحله نهایی بیماری‌های کلیه (end‐stage kidney disease; ESKD) تحت درمان با دیالیز یا پیوند کلیه پرداخت.

ما از طریق تماس با متخصص اطلاعات با استفاده از کلمات جست‌وجوی مرتبط با این مرور، در پایگاه ثبت تخصصی گروه پیوند و کلیه در کاکرین (تا ۳۱ ژانویه ۲۰۱۷) به جست‌وجو پرداختیم. مطالعات موجود در پایگاه ثبت تخصصی از طریق استراتژی‌های جست‌وجو که به طور خاص برای CENTRAL؛ MEDLINE و EMBASE طراحی شده‌اند؛ خلاصه مقالات کنفرانس‌ها، و نیز جست‌وجو در پورتال جست‌وجوی پایگاه ثبت بین‌المللی کارآزمایی‌های بالینی (ICTRP) و ClinicalTrials.gov شناسایی شده‌اند.

کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) یا RCTهای شبه‐تصادفی‌سازی شده مربوط به مداخلات غذایی در برابر سایر مداخلات غذایی، توصیه‌های سبک زندگی یا مراقبت استاندارد برای ارزیابی مورتالیتی، رویدادهای قلبی‌عروقی، کیفیت زندگی مرتبط با سلامت و پیامدهای بیوشیمیایی، انسانی و تغذیه‌ای میان افراد مبتلا به CKD.

دو نویسنده به‌طور مستقل از هم به غربالگری مطالعات جهت ورود و استخراج داده‌ها پرداختند. نتایج به صورت خطر نسبی (RR) برای پیامدهای دو‐حالتی یا تفاوت میانگین (MD) یا MD استاندارد شده (SMD) برای پیامدهای پیوسته، با ۹۵% فواصل اطمینان (CI) یا در قالب توصیفی، زمانی که متاآنالیز امکان‌پذیر نبود، خلاصه شدند. اطمینان شواهد با استفاده از سیستم درجه‌‏بندی توصیه‏، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) ارزیابی شد.

۱۷ مطالعه را شامل ۱۶۳۹ فرد مبتلا به CKD وارد کردیم. سه مطالعه ۳۴۱ فرد تحت درمان با دیالیز، چهار مطالعه ۱۶۸ گیرنده پیوند کلیه و ۱۰ مطالعه ۱۱۳۰ فرد مبتلا به CKD مراحل ۱ تا ۵ را به کار گرفته بودند. یازده مطالعه (۹۰۰ نفر) مشاوره تغذیه با یا بدون مشاوره سبک زندگی را مورد بررسی قرار دادند و شش مطالعه (۷۳۹ نفر) به ارزیابی الگوهای غذایی پرداختند که شامل موارد زیر بودند: یک مطالعه (۱۹۱ نفر) مربوط به رژیم با محدودیت کربوهیدرات و کم آهن و رژیم غنی شده با پلی‌فنل، دو مطالعه (۱۸۱ نفر) مربوط به افزایش مصرف میوه و سبزی، دو مطالعه (۳۵۵ نفر) با یک رژیم غذایی مدیترانه‌ای و یک مطالعه (۱۲ نفر) مربوط به یک رژیم پر پروتئین/کم کربوهیدرات. به‌طور کلی خطر سوگیری (bias) در مطالعات وارد شده بالا یا نامشخص بود که در مجموع منجر به پائین بودن اطمینان به نتایج به دست آمده می‌شد. میانه مدت زمان پیگیری شرکت‌کنندگان ۱۲ ماه بود (بین ۱ تا ۴۶,۸ ماه متغیر بود).

مطالعات برای بررسی مورتالیتی به هر علتی یا حوادث قلبی‌عروقی طراحی نشده بودند. بر اساس شواهد با کیفیت بسیار پائین، مداخلات رژیم غذایی تاثیرات نامطمئنی بر مورتالیتی به هر علتی یا ESKD داشتند. در شرایط مطلوب، مداخلات رژیم غذایی شاید بتواند از هر ۳۰۰۰ فرد درمان شده از ابتلای یک فرد به مدت یک سال به ESKD پیشگیری کند، اگرچه سطح اطمینان نسبت به این تاثیر بسیار پائین بود. در تمام ۱۷ مطالعه، داده‌های پیامد برای رویدادهای قلبی‌عروقی پراکنده بود. با توجه به شواهد با کیفیت پائین، مداخلات تغذیه‌ای با کیفیت زندگی مرتبط با سلامت بالاتری همراه بودند (۲ مطالعه، ۱۱۹ نفر: MD در نمره SF‐۳۶ معادل ۱۱,۴۶؛ ۹۵% CI؛ ۷.۷۳ تا ۱۵.۱۸؛ I^۲ = ۰%). حوادث جانبی به طور کلی گزارش نشده بودند.

در مقایسه با رژیم غذایی کنترل، مداخلات تغذیه‌ای توانستند فشار خون سیستولیک (۳ مطالعه، ۱۶۷ نفر: MD: ‐۲۶,۹ میلی‌متر جیوه؛ ۹۵% CI؛ ۱۳.۴۸‐ تا ۵.۰۴‐؛ I^۲ = ۸۰%) و فشار خون دیاستولیک (۲ مطالعه، ۹۵ نفر: MD: ‐۸,۹۵؛ ۹۵% CI؛ ۱۰.۶۹‐ تا ۷.۲۱‐؛ I^۲ = ۰%) را کاهش دهند. مداخلات رژیم غذایی با نرخ تخمینی فیلتراسیون گلومرولی (estimated glomerular filtration rate; eGFR) (۵ مطالعه، ۲۱۹ نفر: SMD: ۱,۰۸؛ ۹۵% CI؛ ۰.۲۶ تا ۱.۹۷؛ I^۲ = ۸۸%) و سطح آلبومین سرم (۶ مطالعه، ۵۴۱ نفر: MD: ۰,۱۶ گرم/دسی‌لیتر؛ ۹۵% CI: ۰.۰۷ تا ۰.۲۴؛ I^۲ = ۲۶%) بالایی همراه بودند. یک رژیم غذایی مدیترانه‌ای سطح کلسترول LDL سرم را کاهش داد (۱ مطالعه، ۴۰ نفر: MD: ‐۱,۰۰ میلی‌مول/لیتر؛ ۹۵% CI؛ ۱.۵۶‐ تا ۰.۴۴‐).

مداخلات تغذیه‌ای تاثیرات نامطمئنی بر مورتالیتی، رویدادهای قلبی‌عروقی و ESKD در افراد مبتلا به CKD دارد، چرا که این پیامدها به ندرت اندازه‌گیری یا گزارش شده بودند. مداخلات رژیم غذایی ممکن است بتوانند کیفیت زندگی مرتبط با سلامت، eGFR و آلبومین سرم را افزایش و فشار خون و سطح کلسترول سرم را کاهش دهند.

بر اساس اولویت‌بندی افراد ذی‌نفع از پژوهش‌های مربوط به رژیم غذایی در حوزه CKD و شواهد اولیه از تاثیرات مفید بر عوامل خطر برای پیامدهای بالینی، RCTهای عملگرا در مقیاس بزرگ برای تست‌ تاثیرات مداخلات غذایی بر پیامدهای مربوط به بیمار مورد نیاز هستند.

داروهای باند شونده به فسفات برای کاهش تعادل مثبت فسفات و کاهش سطوح فسفات سرم در افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن کلیه (chronic kidney disease; CKD) با هدف پیشگیری از پیشرفت بیماری‌های مزمن کلیه ـ اختلال مینرال و استخوان (chronic kidney disease‐mineral and bone disorder; CKD‐MBD) مورد استفاده قرار می‌گیرند. این یک نسخه به‌روز شده از مروری است که برای اولین بار در سال ۲۰۱۱ منتشر شد.

هدف از این مرور ارزیابی مزایا و آسیب‌های داروهای باند شونده به فسفات برای افراد مبتلا به CKD با اشاره خاص به نقاط پایانی بیوشیمیایی، موربیدیتی عضلانی‌اسکلتی و قلبی‌عروقی، بستری شدن در بیمارستان و مرگ‌ومیر بود.

ما پایگاه ثبت مطالعات گروه کلیه و پیوند در کاکرین را تا ۱۲ جولای ۲۰۱۸ از طریق تماس با متخصص اطلاعات با استفاده از شرایط جست‌وجوی مرتبط با این مرور جست‌وجو کردیم. مطالعات موجود در این پایگاه ثبت از طریق جست‌وجو در CENTRAL؛ MEDLINE؛ EMBASE؛ خلاصه مقالات کنفرانس‌ها، جست‌وجو در پورتال پایگاه ثبت بین‌المللی کارآزمایی‌های بالینی (ICTRP) و ClinicalTrials.gov شناسایی شدند.

کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) یا شبه‐RCTهای مربوط به بزرگسالان مبتلا به CKD را از هر گروه GFR که به مقایسه داروی باند شوند به فسفات با یک داروی دیگر باند شونده به فسفات، دارونما (placebo) یا مراقبت معمول برای کاهش سطح فسفات سرم پرداختند، وارد کردیم. پیامدها عبارت بود از مرگ‌ومیر به هر علتی و مرگ‌ومیر قلبی‌عروقی، انفارکتوس میوکارد، استروک، حوادث جانبی، کلسیفیکاسیون عروقی و شکستگی استخوان و جایگزینی برای چنین پیامدهایی از جمله فسفات سرم، هورمون پاراتیروئید (parathyroid hormone; PTH) و FGF۲۳.

دو نویسنده به طور مستقل از هم مطالعات را برای ورود انتخاب و داده‌های مطالعه را استخراج کردند. ابزار «خطر سوگیری (bias)» کاکرین را مورد استفاده قرار داده و از سیستم درجه‌‏بندی توصیه‏، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) برای ارزیابی قطعیت شواهد استفاده کردیم. اثرات درمان را با استفاده از متاآنالیز (meta‐analysis) اثرات‐تصادفی تخمین زدیم. نتایج به صورت خطر نسبی (RR) برای پیامدهای دو‐حالتی همراه با ۹۵% فاصله اطمینان (CI) یا تفاوت‌های میانگین (MD) یا MD استاندارد شده (SMD) برای پیامدهای پیوسته بیان شد.

ما ۱۰۴ مطالعه را که شامل ۱۳,۷۴۴ بزرگسال بودند وارد کردیم. شصت‌ونه مطالعه جدید به این نسخه به‌روز سال ۲۰۱۸ اضافه شدند.

بیشتر مطالعات کنترل شده با دارونما یا معمول مراقبت مربوط به شرکت‌کنندگان مبتلا به CKD از G۲ تا G۵ بدون نیاز به دیالیز بودند (۱۵/۲۵ مطالعه شامل ۱۴۶۷ شرکت‌کننده) در حالی که بیشتر مطالعات سر‌به‌سر (head to head studies) شامل شرکت‌کنندگان مبتلا به CKD G۵D درمان شده با دیالیز بودند (۷۴/۸۱ مطالعات شامل ۱۰,۳۶۴ شرکت‌کننده). به طور کلی، هفت مطالعه سولامر (sevelamer) را با دارونما یا مراقبت معمول مقایسه کردند (۶۶۷ شرکت‌کننده)، هفت مطالعه لانتانیوم (lanthanum) را با دارونما یا مراقبت معمول مقایسه کردند (۵۱۵ شرکت‌کننده)، سه مطالعه آهن را با دارونما یا مراقبت معمول (۴۲۲ شرکت‌کننده) و چهار مطالعه کلسیم را با دارونما یا مراقبت معمول مقایسه کردند (۲۷۸ شرکت‌کننده). سی مطالعه سولامر را با کلسیم (۵۴۲۴ شرکت‌کننده)، و چهارده مطالعه لانتانیوم را با کلسیم مقایسه کردند (۱۶۹۰ شرکت‌کننده). هیچ مطالعه‌ای داروهای باند شونده با پایه آهن را با کلسیم مقایسه نکرد. مطالعات باقی‌مانده مقایسه‌های بین سولامر (هیدروکلراید (hydrochloride) یا کربنات (carbonate))، سولامر به همراه کلسیم، لانتانیوم، آهن (فریک سیترات (ferric citrate)، سوکروفریک اکسی‌هیدروکساید (sucroferric oxyhydroxide)، آهن (III) – هیدروکسید تثبیت شده چند‐هسته‌ای (stabilised polynuclear iron(III)‐oxyhydroxide))، کلسیم (استات (acetate)، کتوگلوتارات (ketoglutarate)، کربنات)، بیکسالومر (bixalomer)، کولیستیلن (colestilan)، منیزیم (کربنات)، منیزیم به همراه کلسیم، آلومینیوم هیدروکساید (aluminium hydroxide)، سوکرالفات (Sucralfate)، مهار کننده جذب فسفات نیکوتین‌آمید (inhibitor of phosphate absorption nicotinamide)، دارونما، یا مراقبت معمول بدون داروهای باند شونده را بررسی کردند. در ۸۲ مطالعه، درمان میان بزرگسالان مبتلا به CKD G۵D تحت درمان با همودیالیز یا دیالیز صفاقی بررسی شد، در حالی که در ۲۲ مطالعه، درمان میان شرکت‌کنندگان مبتلا به CKD G۲ تا G۵ مورد بررسی قرار گرفت. مدت زمان پیگیری مطالعه بین ۸ هفته تا ۳۶ ماه (میانه ۳,۷ ماه) بود. حجم نمونه از ۸ تا ۲۱۰۳ شرکت‌کننده متغیر بود (میانه ۶۹). میانگین سنی بین ۴۲.۶ تا ۶۸.۹ سال بود.

تولید تصادفی توالی و پنهان‌سازی تخصیص به ترتیب در ۲۵ و ۱۵ مطالعه در معرض خطر پائین قرار داشتند. بیست‌وهفت مطالعه روش‌های کم‌خطری را برای کورسازی شرکت‌کنندگان، محققان، و ارزیابان پیامدها گزارش کردند. سی‌ویک مطالعه در معرض خطر پائین سوگیری ریزش نمونه (attrition bias) و ۶۹ مطالعه در معرض خطر پائین سوگیری گزارش‌دهی انتخابی قرار داشتند.

در CKD از G۲ تا G۵، در مقایسه با دارونما یا مراقبت معمول، داروهای سولامر، لانتانیوم، داروهای باند شونده به فسفات با پایه آهن و کلسیم دارای تاثیرات نامطمئن یا غیر‐قابل تخمین بر مرگ‌ومیر (به هر علتی)، مرگ‌ومیر قلبی‌عروقی، انفارکتوس میوکارد، استروک، شکستگی، یا کلسیفیکاسیون عروق کرونری بودند. سولامر ممکن است منجر به یبوست شود (RR: ۶,۹۲؛ CI؛ ۲.۲۴ تا ۲۱.۴؛ قطعیت پائین) و لانتانیوم (RR: ۲,۹۸؛ CI؛ ۱.۲۱ تا ۷.۳۰؛ قطعیت متوسط) و باند شونده‌های با پایه آهن (RR: ۲,۶۶؛ CI؛ ۱.۱۵ تا ۶.۱۲؛ قطعیت متوسط) احتمالا در مقایسه با دارونما یا مراقبت معمول یبوست را افزایش می‌دهند. لانتانیوم ممکن است منجر به استفراغ شود (RR: ۳,۷۲؛ CI؛ ۱.۳۶ تا ۱۰.۱۸؛ قطعیت پائین). باند شونده‌های با پایه آهن احتمالا منجر به اسهال می‌شوند (RR: ۲,۸۱؛ CI؛ ۱.۱۸ تا ۶.۶۸؛ قطعیت بالا)، در حالی که خطر سایر حوادث جانبی برای همه باند شونده‌ها نامطمئن بود.

در CKD G۵D سولامر در مقایسه با باند شونده‌های با پایه کلسیم، ممکن است منجر به مرگ‌ومیر کمتر (به تمام علل) (RR: ۰,۵۳؛ CI؛ ۰.۳۰ تا ۰.۹۱؛ قطعیت پائین) و بروز هیپرکلسیمی ‌کمتری شود (RR: ۰,۳۰؛ CI؛ ۰.۲۰ تا ۰.۴۳؛ قطعیت پائین)، دارای تاثیرات نامطمئن و غیر‐قابل پیش‌بینی بر مرگ‌ومیر قلبی‌عروقی، انفارکتوس میوکارد، استروک، شکستگی، یا کلسیفیکاسیون عروق کرونری بود. زمانی که تجزیه‌و‌تحلیل‌ها محدود به مطالعاتی شدند که در معرض خطر پائین سوگیری قرار داشتند، به مرگ‌و‌میر پائین با سولامر در مقایسه با کلسیم مشاهده شد (RR: ۰,۵۰؛ CI؛ ۰.۳۲ تا ۰.۷۷). در شرایط مطلق، سولامر ممکن است در مقایسه با باند شونده‌های با پایه کلسیم، خطر مرگ‌ومیر (به هر علتی) را در پیگیری تا ۳۶ ماهه از ۲۱۰ مورد در ۱۰۰۰ تا ۱۰۵ مورد در ۱۰۰۰ کاهش دهد. در مقایسه با باند شونده‌های با پایه کلسیم، لانتانیوم دارای تاثیرات نامطمئنی در رابطه با مرگ‌ومیر به هر علتی یا مرگ‌ومیر قلبی‌عروقی، انفارکتوس میوکارد، استروک، شکستگی، یا کلسیفیکاسیون عروق کرونری بود و احتمالا خطر پائین هیپرکلسیمی‌ مرتبط با درمان داشت (RR: ۰.۱۶؛ CI؛ ۰.۰۶ تا ۰.۴۳؛ قطعیت پائین). مطالعه سر‌به‌سر در مورد باند شونده‌های با پایه آهن در مقایسه با کلسیم وجود نداشت. کمبود مطالعات کنترل شده با دارونما درباره CKD G۵D منجر به عدم قطعیت در مورد تاثیرات داروهای باند شونده به فسفات بر پیامدهای مهم بیمار در مقایسه با دارونما شد.

در تجزیه‌و‌تحلیل زیر‐گروه‌ها این موضوع که تاثیرات باند شونده‌ها بر پیامدهای بالینی مرتبط برای بیمارانی که با یا بدون دیالیز درمان شدند، متفاوت بوده نامطمئن است.

در مطالعات مربوط به بزرگسالان مبتلا به CKD G۵D تحت درمان با دیالیز، سولامر ممکن است مرگ‌و‌میر (به هر علتی) را در مقایسه با داروهای باند شونده با پایه کلسیم کاهش داده و منجر به هیپرکلسیمی ‌مرتبط با درمان کمتری شود، در حالی که ما هیچ مزیت بالینی مهمی را‌ از داروهای باند شونده به فسفات بر مرگ‌و‌میر قلبی‌عروقی، انفارکتوس میوکارد، استروک، شکستگی، یا کلسیفیکاسیون عروق کرونری نیافتیم. تاثیرات داروهای باند شونده بر پیامدهای مهم بیمار در مقایسه با دارونما نامطمئن هستند. در بیماران مبتلا به CKD از G۲ تا G۵، تاثیرات سولامر، لانتانیوم و داروهای باند شونده فسفات با پایه آهن بر پیامدهای قلبی‌عروقی، کلسیفیکاسیون عروقی، و استخوانی در مقایسه با دارونما یا مراقبت معمول، هم‌چنان نامطمئن هستند و ممکن است منجر به یبوست شوند، در حالی که داروهای باند شونده با پایه آهن ممکن است منجر به اسهال شوند.

اختلالات خواب معمولا افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن کلیه (chronic kidney disease; CKD) را درگیر می‌کند. رویکرد‌های متعددی برای بهبود کیفیت خواب در طبابت بالینی استفاده می‌شوند از جمله تکنیک‌های آرام‌سازی، ورزش، طب سوزنی (acupressure) و دارو.

ارزیابی اثربخشی و حوادث جانبی مرتبط با مداخلات طراحی‌ شده برای بهبود کیفیت خواب در میان بزرگسالان و کودکان مبتلا به CKD شامل افراد مبتلا به بیماری‌های مرحله نهایی کلیه (end‐stage kidney disease; ESKD) تحت درمان با دیالیز یا پیوند کلیه.

با کمک متخصص اطلاعات، به جست‌وجو در پایگاه ثبت مطالعات گروه کلیه و پیوند در کاکرین تا ۸ اکتبر ۲۰۱۸ با استفاده از اصطلاحات جست‌وجوی مرتبط با این مرور پرداختیم. مطالعات پایگاه‌های ثبت از طریق جست‌وجوها در CENTRAL؛ MEDLINE؛ و EMBASE؛ مجموعه مقالات کنفرانس؛ پورتال جست‌وجوی پایگاه ثبت بین‌المللی کارآزمایی‌های بالینی (ICTRP) و ClinicalTrials.gov شناسایی می‌شوند.

کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) یا RCT‌های شبه‐تصادفی‌سازی شده را مربوط به هر نوع مداخله‌ای که در آن محققان، تاثیرات مداخله را بر کیفیت خواب گزارش کردند، وارد کردیم. دو نویسنده به‌طور مستقل از هم عناوین و چکیده مقالات رکوردهای شناسایی ‌شده را غربالگری کردند.

دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم، داده‌ها را استخراج و خطر سوگیری (bias) مطالعات وارد شده را ارزیابی کردند. پیامدهای اولیه عبارت بودند از کیفیت خواب، تاخیر در شروع خواب، طول مدت خواب، وقفه در خواب و کارآیی خواب. خطرات سوگیری با استفاده از ابزار کاکرین مورد ارزیابی قرار گرفتند. قطعیت شواهد با استفاده از رویکرد درجه‌‏بندی توصیه‏، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) ارزیابی شدند. تخمین‌های درمان را به صورت خطرات نسبی (RR) برای پیامدهای دو حالتی یا تفاوت میانگین (MD) یا MD استاندارد شده (SMD) را برای پیامدهای پیوسته محاسبه کردیم تا ناهمگونی را در اندازه‌گیری‌های کیفیت خواب لحاظ کنیم.

شصت‌وهفت مطالعه شامل ۳۴۲۷ شرکت‌کننده معیارهای واجد شرایط بودن را داشتند. سی‌وشش مطالعه شامل ۲۲۳۹ شرکت‌کننده در متاآنالیز (meta‐analyse) وارد شدند. زمان پیگیری برای پیامدهای بالینی بین ۰,۳ تا ۵۲.۸ هفته (میانه ۵ هفته) متغیر بود. مداخلات عبارت بودند از تکنیک‌های آرام‌سازی، ورزش، طب سوزنی، درمان شناختی‌‐رفتاری (cognitive‐behavioural therapy; CBT)، مداخلات آموزشی، درمان با بنزودیازپین (benzodiazepine)، آگونیست‌های دوپامینرژیک (dopaminergic agonists)، حمایت تلفنی، ملاتونین (melatonin)، رفلکسولوژی (reflexology)، نور‐درمانی، انواع مختلف دیالیز صفاقی، موسیقی، آروماتراپی (aromatherapy)، و ماساژ. گزارش‌دهی ناقص از جزئیات کلیدی روش‌شناسی در بسیاری از مطالعات منجر به بروز خطرات نامشخص سوگیری (bias) شد.

بر اساس شواهد با قطعیت بسیار پائین، تکنیک‌های آرام‌سازی، تاثیرات نامطمئنی بر کیفیت و مدت زمان خواب، کیفیت زندگی مرتبط با سلامت (health‐related quality of life; HRQoL)، افسردگی، اضطراب، و خستگی داشت. مطالعات برای ارزیابی تاثیرات آرام‌سازی بر تاخیر خواب یا بستری شدن در بیمارستان طراحی نشدند. ورزش تاثیرات نامطمئنی بر کیفیت خواب داشت (SMD: ‐۱,۱۰؛ ۹۵% CI؛ ۲.۲۶‐ تا ۰.۰۵؛ I^۲ = ۹۰%؛ ۵ مطالعه؛ ۱۶۵ شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین). ورزش احتمالا افسردگی (MD: ‐۹,۰۵؛ ۹۵% CI؛ ۱۳.۷۲‐ تا ۴.۳۹‐؛ I^۲ = ۰%؛ ۲ مطالعه؛ ۴۶ شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت متوسط) و خستگی (SMD: ‐۰,۶۸؛ ۹۵% CI؛ ۱.۰۷‐ تا ۰.۲۹‐؛ I^۲ = ۰%؛ ۲ مطالعه؛ ۱۰۷ شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت متوسط) را کاهش داد. طب سوزنی در مقایسه با عدم استفاده از آن، تاثیر نامطمئنی بر کیفیت خواب داشت (مقیاس شاخص کیفیت خواب پیتزبورگ (Pittsburgh Sleep Quality Index; PSQI) ۰ – ۲۱) (MD: ‐۱,۲۷؛ ۹۵% CI؛ ۲.۱۳‐ تا ۰.۴۰‐؛ I^۲ = ۸۹%؛ ۶ مطالعه؛ ۳۶۷ شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین). طب سوزنی احتمالا تاخیر در خواب رفتن (مقیاس ۰ – ۳) (MD: ‐۰,۵۹؛ ۹۵% CI؛ ۰.۹۲‐ تا ۰.۲۷‐؛ I^۲ = ۰%؛ ۳ مطالعه؛ ۱۷۳ شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت متوسط) و طول مدت خواب (مقیاس ۰ – ۳) (MD: ‐۰,۶۰؛ ۹۵% CI؛ ۱.۱۲‐ تا ۰.۰۹‐؛ I^۲ = ۶۸%؛ ۳ مطالعه؛ ۱۷۳ شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت متوسط) را اندکی بهبود می‌بخشد، اگرچه تاثیرات بر اختلال خواب نامشخص بود، زیرا قطعیت شواهد بسیار پائین بود (مقیاس ۰ – ۳) (MD: ‐۰,۴۹؛ ۹۵% CI؛ ۱.۱۶‐ تا ۰.۱۹؛ I^۲ = ۹۷%). بر اساس شواهد با قطعیت متوسط، طب سوزنی احتمالا خستگی را کاهش می‌دهد (MD: ‐۱,۰۷؛ ۹۵% CI؛ ۱.۶۷‐ تا ۰.۴۸‐؛ I^۲ = ۰%؛ ۲ مطالعه؛ ۱۳۷ شرکت‌کننده). طب سوزنی، تاثیرات نامشخصی بر افسردگی داشت (MD: ‐۳,۶۵؛ ۹۵% CI؛ ۷.۶۳‐ تا ۰.۳۳؛ I^۲ = ۲۷%؛ ۲ مطالعه؛ ۱۳۷ شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین) در حالیکه مطالعات برای ارزیابی تاثیر طب سوزنی بر HRQoL، اضطراب، یا بستری شدن در بیمارستان طراحی نشده بودند. مشخص نیست که طب سوزنی در مقایسه با طب سوزنی ساختگی، کیفیت خواب را بهبود می‌بخشد یا خیر (مقیاس PSQI: ۰ تا ۲۱) زیرا قطعیت شواهد بسیار پائین بود (MD: ‐۲,۲۵؛ ۹۵% CI؛ ۶.۳۳‐ تا ۱.۸۲؛ I^۲ = ۹۶%؛ ۲ مطالعه؛ ۱۲۹ شرکت‌کننده)، اما ممکن است کل مدت زمان خواب بهبود یافته باشد (SMD: ‐۰,۳۴؛ ۹۵% CI؛ ۰.۷۳‐ تا ۰.۰۴؛ I^۲ = ۰%؛ ۲ مطالعه؛ ۱۰۷ شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین). ^۲ =^۲ = هیچ مطالعه‌ای برای بررسی مستقیم و/یا اثربخشی مرتبط با هر مداخله با هدف بهبود خواب که ممکن بود برای طیف وسیعی از اختلالات تنفس در خواب انجام شده باشد، طراحی نشد. هیچ مطالعه‌ای، تاثیرات درمان را برای کودکان گزارش نکرد. عوارض جانبی درمان‌ها بسیار نامشخص بود.

اساس شواهد مربوط به بهبود کیفیت خواب و پیامدهای مرتبط با آن در بزرگسالان و کودکان مبتلا به CKD اندک است. تکنیک‌های آرام‌سازی و ورزش، تاثیر نامشخصی بر پیامدهای خواب داشتند. طب سوزنی ممکن است تاخیر و مدت زمان خواب را بهبود ببخشد، اگر چه این یافته‌ها بر اساس مطالعات اندکی است. تاثیرات طب سوزنی در مطالعاتی که در آن‌ها طب سوزنی ساختگی به عنوان کنترل‌ کننده مورد استفاده قرار گرفت، تایید نشد. با توجه به شواهد با قطعیت بسیار پائین، تحقیقات آینده به احتمال زیاد، اساس شواهد را تغییر خواهند داد. بر اساس اهمیت مدیریت نشانه‌های بیماران، مراقبین و متخصصان بالینی، مداخلات خواب در میان افراد مبتلا به CKD، در مطالعات آینده باید یک اولویت باشد.