حدود ۱۰% از زنانی که در سن باروری قرار دارند، از اندومتریوز (endometriosis) که یک بیماری مزمن و پُر‐هزینه بوده و با درد لگن و نازایی همراه است، رنج می‌برند. لاپاروسکوپی (Laparoscopy) یک تست تشخیصی استاندارد طلایی برای اندومتریوز است، اما گران بوده و با خطرات جراحی همراه است. در حال حاضر، هیچ گونه تست غیر‐تهاجمی وجود ندارد که بتوان آن را در قالب عملکرد بالینی برای تشخیص دقیق اندومتریوز مورد استفاده قرار داد. این مطالعه مروری دقت تشخیصی ترکیبی را از تست‌های غیر‐تهاجمی مختلف برای اندومتریوز ارزیابی کرده و خلاصه‌ای را از تمامی مجموعه مرورهای صورت گرفته در رابطه با تست‌های غیر‐تهاجمی برای اندومتریوز ارائه داد.

برآورد دقت تشخیصی ترکیب‌های مختلفی از‌ تست‌های غیر‐تهاجمی برای تشخیص اندومتریوز لگنی (اینفیلتراسیون صفاقی و/یا تخمدان یا عمیق (peritoneal and/or ovarian or deep infiltrating)) در مقایسه با تشخیص بر پایه عمل جراحی به عنوان یک استاندارد مرجع. تست‌های ترکیبی به عنوان تست‌های جایگزین برای عمل جراحی تشخیصی و تست‌های تریاژ برای کمک به تصمیم‌گیری در انجام عمل جراحی تشخیصی جهت اندومتریوز مورد ارزیابی قرار گرفتند.

جست‌وجوها را به طرح‌های خاص مطالعات، زبان یا تاریخ‌های انتشار خاص محدود نکردیم. تا جولای ۲۰۱۵ در CENTRAL، تا می ۲۰۱۵ در MEDLINE و EMBASE و همچنین تا اپریل ۲۰۱۵ در تعدادی از بانک‌های اطلاعاتی زیر به جست‌وجو پرداختیم: CINAHL؛ PsycINFO؛ Web of Science؛ LILACS؛ OAIster؛ TRIP؛ ClinialTrials.gov؛ DARE و PubMed.

مطالعات منتشر شده داوری همتا شده (peer‐review)، تصادفی‌سازی و کنترل شده یا مقطعی را با هر حجم نمونه‌ای، شامل نمونه‌های گردآوری‌شده با رویکرد آینده‌نگر از هر گروه جمعیتی از زنان در سنین باروری که مشکوک به ابتلا به یک یا تعداد بیشتری از وضعیت‌های هدف زیر بودند، مورد بررسی قرار دادیم: اندومتریوز تخمدان، اندومتریوز صفاقی یا اندومتریوز اینفیلتره شده عمیق (DIE ؛deep infiltrating endometriosis). مطالعاتی را وارد کردیم که به مقایسه دقت تست تشخیصی ترکیبی از چندین روش‌ تست با یافته‌های به دست آمده از تصویربرداری ضایعات اندومتریوتیک (endometriotic lesions) در جراحی پرداختند.

سه نویسنده مطالعه مروری به صورت مستقل از هم به گردآوری داده‌ها و ارزیابی کیفیت داده‌های مربوط به هر مطالعه با استفاده از ابزار QUADAS‐۲ پرداختند. برای هر تست، داده‌ها به صورت مثبت یا منفی تشخیص اندومتریوز در عمل جراحی دسته‌بندی شده و برآوردهای حساسیت (sensitivity) و ویژگی (specificity) محاسبه شدند. در مواقعی که داده‌های کافی در دسترس بودند، از مدل دو‐متغیره (bivariate model) برای به دست آوردن برآوردهای تجمعی از حساسیت و ویژگی استفاده شد. معیارهای از پیش تعیین شده برای یک تست بالینی مفید جهت جایگزینی با جراحی تشخیصی عبارت بودند از حساسیت ۰,۹۴ و ویژگی ۰.۷۹ برای تشخیص اندومتریوز. معیارهای مربوط به تست‌های تریاژ را به صورت حساسیت ۰.۹۵ و بالاتر و ویژگی ۰.۵۰ و بالاتر، مبنی بر «رد (rule out)» تشخیص با دقت بالا در صورت منفی شدن نتیجه تست (رد تشخیص با دقت بالا در صورت منفی شدن نتیجه تست یا SnOUT test)، یا به صورت حساسیت ۰.۵۰ و بالاتر و ویژگی ۰.۹۵ و بالاتر مبنی بر پذیرش تشخیص با دقت بالا در صورت مثبت بودن نتیجه تست (پذیرش تشخیص با دقت بالا در صورت مثبت بودن نتیجه تست یا SpIN test) در نظر گرفتیم.

یازده مطالعه واجد شرایط شامل ۱۳۳۹ شرکت‌کننده وارد مطالعه مروری شدند. تمام مطالعات به لحاظ کیفیت روش‌شناسی ضعیف بودند. هفت مطالعه به ارزیابی اندومتریوز لگنی، یک مطالعه به بررسی DIE و/یا اندومتریومای تخمدان (ovarian endometrioma)، دو مطالعه به تمایز دادن اندومتریوما از دیگر کیست‌های تخمدان و یک مطالعه به بررسی نقشه‌برداری DIE در نواحی آناتومیک خاص پرداختند. پانزده ترکیب تشخیصی مختلف شامل نشانگرهای زیستی (biomarkers) خونی، ادراری یا اندومتر، سونوگرافی ترانس واژینال (transvaginal ultrasound; TVUS) و پیشینه یا معاینه بالینی بررسی شدند. از آنجایی که هر مطالعه ترکیبات مستقلی را از تست‌های غیر‐تهاجمی آنالیز کرد، برآوردهای حساسیت و ویژگی را تجمیع نکردیم.

تست‌های واجد شرایط برای تست جایگزین عبارت بودند از: ترکیبی از IL‐۶ سرم (نقطه برش (cut‐off) >۱۵,۴ پیکوگرم/میلی‌لیتر) و PGP اندومتر معادل ۹.۵ برای اندومتریوز لگنی (حساسیت: ۱.۰۰ (۹۵% فاصله اطمینان (CI): ۰.۹۱ تا ۱.۰۰)، ویژگی: ۰.۹۳ (۹۵% CI؛ ۰.۸۰ تا ۰.۹۸))، و ترکیبی از معاینه واژینال و سونوگرافی ترانس‌واژینال برای اندومتریوز رکتال (حساسیت: ۰.۹۶ (۹۵% CI؛ ۰.۸۶ تا ۰.۹۹)، ویژگی: ۰.۹۸ (۹۵% CI؛ ۰.۹۴ تا ۱.۰۰)). تست‌هایی که معیارهای تست‌های تریاژ SpIN را برای اندومتریوز لگن برآورده کردند: ۱. ضرب پروتئین متصل‌شونده به ویتامین D ادرار (urine vitamin‐D‐binding protein; VDBP) و CA‐۱۲۵ سرم (نقطه برش >۲۷۵۵) (حساسیت: ۰.۷۴ (۹۵% CI؛ ۰.۶۰ تا ۰.۸۴)، ویژگی: ۰.۹۷ (۹۵% CI؛ ۰.۸۶ تا ۱.۰۰)) و ۲. ترکیب تاریخچه قبلی (طول قاعدگی)، CA‐۱۲۵ سرم (نقطه برش >۳۵ واحد/میلی‌لیتر (U/ml)) و لوکوسیت‌های اندومتر (حساسیت: ۰.۶۱ (۹۵% CI؛ ۰.۵۴ تا ۰.۶۹)، ویژگی: ۰.۹۵ (۹۵% CI؛ ۰.۹۱ تا ۰.۹۸)). برای اندومتریوما، ترکیب‌های زیر به عنوان تست SpIN مورد تائید قرار گرفتند: ۱. TVUS و هر یک از موارد CA‐۱۲۵ سرم‌ (نقطه برش ≥۲۵ واحد/میلی‌لیتر) یا CA ۱۹.۹ (نقطه برش ≥۱۲ واحد/میلی‌لیتر) (حساسیت: ۰.۷۹ (۹۵% CI؛ ۰.۹۱ تا ۰.۶۴)، ویژگی: ۰.۹۷ (۹۵% CI؛ ۱.۰۰ تا ۰.۹۱))؛ ۲. TVUS و CA ۱۹.۹ سرم (نقطه برش ≥۱۲ واحد/میلی‌لیتر) (حساسیت: ۰.۵۴ (۹۵% CI؛ ۰.۳۷ تا ۰.۷۰)، ویژگی: ۰.۹۷ (۹۵% CI؛ ۰.۹۱ تا ۱.۰)؛ ۳‐۴). TVUS و CA‐۱۲۵ سرم (نقطه برش ≥۲۰ واحد/میلی‌لیتر یا نقطه برش ≥۲۵ واحد/میلی‌لیتر) (حساسیت: ۰.۶۹ (۹۵% CI؛ ۰.۴۹ تا ۰.۸۵)، ویژگی: ۰.۹۶ (۹۵% CI؛ ۰.۸۸ تا ۰.۹۹))؛ ۵. TVUS و CA‐۱۲۵ سرم (نقطه برش ≥۳۵ واحد/میلی‌لیتر) (حساسیت: ۰.۵۲ (۹۵% CI؛ ۰.۳۳ تا ۰.۷۱)، ویژگی: ۰.۹۷ (۹۵% CI؛ ۰.۹۰ تا ۱.۰۰)). ترکیبی از معاینه واژینال و TVUS به حد آستانه SpIN test برای کیسه داگلاس از بین رفته (obliterated pouch of Douglas) (حساسیت: ۰.۸۷ (۹۵% CI؛ ۰.۶۹ تا ۰.۹۶)، ویژگی: ۰.۹۸ (۹۵% CI؛ ۰.۹۵ تا ۱.۰۰))، اندومتریوز دیواره واژینال (حساسیت: ۰.۸۲ (۹۵% CI؛ ۰.۶۰ تا ۰.۹۵)، ویژگی: ۰.۹۹ (۹۵% CI؛ ۰.۹۷ تا ۱.۰)) و اندومتریوز سپتوم رکتوواژینال (rectovaginal septum) (حساسیت: ۰.۸۸ (۹۵% CI؛ ۰.۴۷ تا ۱.۰۰)، ویژگی: ۰.۹۹ (۹۵% CI؛ ۰.۹۶ تا ۱.۰۰)) رسید.

تمامی تست‌ها در مطالعات منفرد مورد ارزیابی قرار گرفته و فواصل اطمینان گسترده را نشان دادند. به دلیل ناهمگونی و خطر بالای سوگیری (bias) مطالعات وارد شده، کاربرد بالینی ترکیب تست‌های تشخیصی مطالعه شده برای اندومتریوز غیر‐شفاف باقی می‌ماند.

هیچ یک از نشانگرهای زیستی ارزیابی‌شده در این مطالعه مروری نتوانستند به شیوه معناداری مورد ارزیابی قرار بگیرند و شواهد ناکافی یا با کیفیت پائین وجود داشت. لاپاروسکوپی به عنوان استاندارد طلایی برای تشخیص اندومتریوز باقی می‌ماند و استفاده از هر یک از انواع تست‌های غیر‐تهاجمی بهتر است فقط در یک محیط پژوهشی صورت پذیرد.