پلاسمای غنی از پلاکت (platelet‐rich plasma; PRP) اتولوگ، درمانی است شامل فیبرین (fibrin) و غلظت بالایی از عوامل رشد، با پتانسیل بهبود زخم‌های مزمن. این نخستین به‌روزرسانی از یک مطالعه مروری است که برای نخستین‌بار در سال ۲۰۱۲ منتشر شد.

تعیین اینکه استفاده از PRP اتولوگ باعث بهبود زخم‌های مزمن می‌شود یا خیر.

در ماه جون ۲۰۱۵، برای نخستین به‌روزرسانی، پایگاه ثبت تخصصی گروه زخم‌ها در کاکرین، پایگاه مرکزی ثبت کارآزمایی‌های کنترل شده کاکرین (CENTRAL) (کتابخانه کاکرین): Ovid MEDLINE؛ Ovid MEDLINE (In‐Process & Other Non‐Indexed Citations)؛ Ovid EMBASE و EBSCO CINAHL را جست‌وجو کردیم. هم‌چنین برای یافتن کارآزمایی‌های بالینی در حال انجام و منتشر نشده به جست‌وجو در پلت‌فرم بین‌المللی پایگاه ثبت کارآزمایی‌های بالینی (ICTRP) سازمان جهانی بهداشت (ژانویه ۲۰۱۵) پرداختیم. هیچ محدودیتی را از نظر زبان نگارش، تاریخ انتشار، یا شرایط مطالعه اعمال نکردیم.

کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده‌ای (randomised controlled trials; RCTs) را وارد کردیم که PRP اتولوگ را با دارونما (placebo) یا دیگر درمان‌های جایگزین برای درمان هر نوعی از زخم مزمن در بزرگسالان مقایسه کردند. هیچ محدودیت تاریخی یا زبان نگارش را اعمال نکردیم.

از متدولوژی استاندارد کاکرین استفاده کردیم، از جمله این که دو مرورگر به طور جداگانه مطالعات را برای گنجاندن انتخاب کردند، داده‌ها را استخراج و خطر سوگیری (bias) را ارزیابی کردند.

این جست‌وجو یک RCT جدید را شناسایی کرد، که مجموع RCTهای وارد شده را به عدد ۱۰ رساند (۴۴۲ شرکت‌کننده، ۴۲% زن). میانه (median) تعداد شرکت‌کنندگان ۲۹ نفر به ازای هر RCT بود (محدوده ۱۰ تا ۱۱۷). در چهار RCT بیمارانی با طیف وسیعی از زخم‌های مزمن به‌کار گرفته شدند؛ در سه RCT افرادی با زخم وریدی پا وارد شدند، و سه RCT زخم پا را در افراد مبتلا به دیابت در نظر گرفتند. میانه (median) دوره درمان ۱۲ هفته (محدوده ۸ تا ۴۰ هفته) بود.

مشخص نیست که PRP اتولوگ، التیام زخم‌های مزمن را به طور کلی در مقایسه با درمان استاندارد (با یا بدون دارونما) بهبود می‌بخشد یا خیر (خطر نسبی (RR): ۱,۱۹؛ ۹۵% فاصله اطمینان (CI): ۰.۹۵ تا ۱.۵۰؛ I^۲ = ۲۷%، شواهد با کیفیت پائین؛ ۸ RCT؛ ۳۹۱ شرکت‌کننده). ممکن است PRP اتولوگ، روند بهبودی زخم پا را در افراد مبتلا به دیابت در مقایسه با درمان استاندارد (با یا بدون دارونما) افزایش دهد (RR: ۱,۲۲؛ ۹۵% CI؛ ۱.۰۱ تا ۱.۴۹؛ I^۲ = ۰%، شواهد با کیفیت پائین، ۲ RCT؛ ۱۸۹ شرکت‌کننده). مشخص نیست که PRP اتولوگ بهبودی زخم‌های وریدی پا را تحت تاثیر قرار می‌دهد یا خیر (RR: ۱,۰۲؛ ۹۵% CI؛ ۰.۸۱ تا ۱.۲۷؛ I^۲ = ۰%). مشخص نیست که تفاوتی در میزان بروز خطر عوارض جانبی در افراد تحت درمان با PRP یا مراقبت استاندارد وجود دارد یا خیر (RR: ۱,۰۵؛ ۹۵% CI؛ ۰.۲۹ تا ۳.۸۸؛ I^۲ = ۰%، شواهد با کیفیت پائین از ۳ کارآزمایی، ۱۰۲ شرکت‌کننده).

ممکن است PRP التیام زخم پای دیابت را بهبود بخشد، اما این نتیجه‌گیری بر اساس شواهدی با کیفیت پائین از دو RCT کوچک به دست آمد. مشخص نیست که PRP بر بهبود دیگر زخم‌های مزمن تاثیر می‌گذارد یا خیر. سطح کیفیت کلی شواهد درباره تاثیر PRP اتولوگ در درمان زخم‌های مزمن، پائین است. تعداد بسیار کمی RCT برای ارزیابی PRP وجود دارند، و اگر این درمان تاثیری داشته باشد، آن‌ها برای تشخیص آن توان آماری کمی دارند، و به طور کلی در معرض خطر بالا یا نامشخص سوگیری قرار داشتند. انجام کارآزمایی‌های بالینی که به خوبی طراحی شده و دارای توان کافی باشند، مورد نیاز است.

پوسیدگی دندان یک بیماری وابسته به قند است که به ساختار دندان آسیب می‌رساند و به دلیل از دست دادن اجزای معدنی ممکن است در نهایت منجر به کاویتاسیون یا حفره‌زایی (cavitation) شود. پوسیدگی دندان شایع‌ترین بیماری در سراسر جهان است و به عنوان مهم‌ترین بار (burden) سلامت دهان در نظر گرفته شده است. روش‌های متعارف درمان (سوراخ کردن و پر کردن) شامل استفاده از فرزهای چرخشی (rotary burs) تحت بی‌حسی موضعی است. نیاز به تامین برق، ابزارهای گران‌قیمت و کارکنان سلامت بخش دندان‌پزشکی بسیار آموزش دیده ممکن است دسترسی به درمان دندان‌پزشکی را، به خصوص در مناطق توسعه نیافته محدود کند.

برای غلبه بر محدودیت‌های درمان ترمیمی معمول (conventional restorative treatment)، درمان ترمیمی آتروماتیک (Atraumatic Restorative Treatment; ART) به طور عمده برای درمان پوسیدگی دندان در کودکان ساکن مناطق کم‌درآمد دنیا که منابع و امکاناتی مانند برق و نیروی انسانی آموزش دیده در آنها محدود است، توسعه یافت. ART یک رویکرد تقریبا تهاجمی است که شامل حذف بافت پوسیده دندان با استفاده از ابزارهای دستی به تنهایی، و معمولا بدون استفاده از بی‌حسی و تجهیزات الکتریکی متحرک و ترمیم حفره دندان با مواد چسبنده (سمان گلاس اینومر (glass ionomer cement; GIC))، کامپوزیت رزینی، سمان گلاس اینومر رزینی اصلاح شده (resin‐modified glass‐ionomer cement; RM‐GIC) و کامپومرها (compomers) است.

ارزیابی تاثیرات درمان ترمیمی آتروماتیک (ART) در مقایسه با درمان معمول برای مدیریت ضایعات پوسیده دندان در دندان‌های شیری و دائمی کودکان و بزرگسالان.

متخصص اطلاعات گروه سلامت دهان در کاکرین بانک‌های اطلاعاتی زیر را جست‌وجو کرد: پایگاه ثبت کارآزمایی‌های گروه سلامت دهان در کاکرین (تا ۲۲ فوریه ۲۰۱۷)، پایگاه ثبت مرکزی کارآزمایی‌های کنترل شده کاکرین (CENTRAL)؛ کتابخانه کاکرین، شماره ۱، ۲۰۱۷)؛ MEDLINE Ovid (از ۱۹۴۶ تا ۲۲ فوریه ۲۰۱۷)؛ Embase Ovid (از ۱۹۸۰ تا ۲۲ فوریه ۲۰۱۷)؛ LILACS BIREME Virtual Health Library (بانک‌های اطلاعاتی علمی سلامت آمریکای لاتین و کارائیب؛ از ۱۹۸۲ تا ۲۲ فوریه ۲۰۱۷)؛ و BBO BIREME Virtual Health Library (Bibliografia Brasileira de Odontologia؛ از ۱۹۸۶ تا ۲۲ فوریه ۲۰۱۷). پایگاه ثبت کارآزمایی‌های موسسات ملی سلامت ایالات متحده (ClinicalTrail.gov) و پلت‌فرم بین‌المللی پایگاه ثبت کارآزمایی‌های بالینی سازمان جهانی بهداشت برای شناسایی کارآزمایی‌های در حال انجام جست‌وجو شد. هنگام جست‌وجو در بانک‌های اطلاعاتی الکترونیکی، هیچ محدودیتی از نظر زبان یا تاریخ انتشار اعمال نشد.

کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) را با حداقل شش ماه پیگیری وارد کردیم که تاثیرات ART را با یک رویکرد ترمیمی معمول با استفاده از همان مواد یا مواد ترمیم کننده مختلف دندان‌پزشکی برای درمان ضایعات پوسیده دندان مقایسه کردند.

دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم نتایج جست‌وجو را غربالگری کردند، داده‌ها را از مطالعات وارد شده استخراج نموده و خطر سوگیری (bias) را در این مطالعات ارزیابی کردند. از روش‌های استاندارد روش‌شناسی مورد نظر کاکرین برای ارزیابی خطر سوگیری و سنتز داده‌ها استفاده کردیم. در جایی که تجمیع مناسب بود، با استفاده از مدل اثرات‐تصادفی، متاآنالیز (meta‐analysis) انجام دادیم. کیفیت شواهد را با استفاده از معیارهای درجه‌‏بندی توصیه‏، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) ارزیابی کردیم.

در مجموع ۱۵ مطالعه واجد شرایط را با ۳۷۶۰ شرکت‌کننده تصادفی‌سازی شده برای این مرور وارد کردیم. سن شرکت‌کنندگان در این مطالعات بین ۳ تا ۱۰۱ سال بود که میانگین آنها ۲۵,۴۲ سال بود. %۴۸ از شرکت‌کنندگان مرد بودند. تمام مطالعات وارد شده بین سال‌های ۲۰۰۲ و ۲۰۱۶ منتشر شدند. دو مطالعه از ۱۵ مطالعه اعلام کردند که حمایت مالی آنها از طرف شرکت‌هایی بود که مواد ترمیم کننده دندان تولید می‌کنند. پنج مطالعه منحصرا شامل مطالعات تصادفی‌سازی شده گروه موازی (randomised parallel‐group studies) بودند؛ شش مطالعه شامل مطالعات خوشه‌ای‐تصادفی‌سازی شده گروه موازی (cluster‐randomised parallel‐group studies) بودند؛ و چهار مطالعه شامل مطالعات تصادفی‌سازی شده‌ای بودند که از طراحی اسپلیت دهان استفاده کردند. یازده مطالعه، تاثیرات ART را بر دندان‌های شیری به تنهایی و چهار مطالعه تاثیرات آن را بر دندان دائمی بررسی کردند. دوره پیگیری مطالعات وارد شده از ۶ ماه تا ۳۶ ماه متغیر بود. تمام مطالعات را در معرض خطر بالای سوگیری قضاوت کردیم.

برای مقایسه اصلی ART در مقایسه با درمان متعارف با استفاده از ماده مشابه: تمام مطالعات به جز دو مطالعه، از گلاس اینومر با چسبندگی بالا (high‐viscosity glass ionomer; H‐GIC) به عنوان ماده ترمیمی استفاده کردند؛ یک مطالعه از مواد کامپوزیتی (composite material) استفاده کرد؛ و یک مطالعه از سمان گلاس اینومری رزینی اصلاح شده (resin‐modified glass ionomer cement; RM‐GIC) استفاده کرد.

در مقایسه با درمان معمول با استفاده از RM‐GIC؛ ART ممکن است خطر شکست ترمیم دندان‌های اولیه را طی یک دوره پیگیری از ۱۲ تا ۲۴ ماه افزایش دهد (OR: ۱,۱۳؛ ۹۵% CI؛ ۱.۶۰ تا ۲.۲۷؛ پنج مطالعه؛ ۶۴۳ شرکت‌کننده تجزیه‌وتحلیل شدند؛ شواهد با کیفیت پائین). به دلیل نگرانی‌های جدی در مورد خطر سوگیری عملکرد و ریزش نمونه (attrition bias)، اطمینان ما به تخمین اثرگذاری محدود است. در این مقایسه،ART ممکن است درد حین پروسیجر را در مقایسه با درمان معمول کاهش دهد (MD: ‐۰.۶۵؛ ۹۵% CI؛ ۱.۳۸‐ تا ۰.۰۷؛ ۴۰ شرکت‌کننده تجزیه‌وتحلیل شدند؛ شواهد با کیفیت پائین).

کیفیت مقایسه ART با درمان معمول با استفاده از کامپوزیت یا RM‐GIC، به علت غیر‐مستقیم بودن، عدم‐دقت و خطر بالای سوگیری عملکرد و ریزش نمونه به بسیار پائین کاهش یافت. با توجه به کیفیت بسیار پائین شواهد به دست آمده از مطالعات واحد، ما در مورد شکست ترمیم با ART در مقایسه با درمان معمول با استفاده از کامپوزیت طی یک دوره پیگیری ۲۴ ماهه (OR: ۱,۱۱؛ ۹۵% CI؛ ۰.۵۴ تا ۲.۲۹؛ یک مطالعه؛ ۵۷ شرکت‌کننده) و ART با استفاده از RM‐GIC در دندان‌های دائمی سالمندان مبتلا به آسیب‌های ناشی از ضایعات پوسیده ریشه دندان طی یک دوره پیگیری شش ماهه (OR: ۲.۷۱؛ ۹۵% CI؛ ۰.۹۴ تا ۷.۸۱؛ یک مطالعه؛ ۶۴ شرکت‌کننده) نامطمئن بودیم.

هیچ مطالعه‌ای حوادث جانبی یا هزینه‌ها را گزارش نکرد.

شواهد با کیفیت پائین نشان می‌دهند که ART با استفاده از H‐GIC ممکن است خطر شکست ترمیم بیشتری نسبت به درمان معمول آسیب‌های ناشی از ضایعات پوسیده دندان‌های شیری داشته باشد. تاثیرات ART با استفاده از کامپوزیت و RM‐GIC به دلیل کیفیت بسیار پائین شواهد نامطمئن هستند و ما نمی‌توانیم بر این یافته‌ها متکی باشیم. بیشتر مطالعات، تاثیرات ART را بر دندان‌های اولیه ارزیابی کردند.

RCT‌های به خوبی طراحی شده مورد نیاز هستند تا شکست ترمیم را در نقاط زمانی مهم از لحاظ بالینی و هم‌چنین پیامدهای گزارش شده را توسط شرکت‌کنندگان مانند درد و ناراحتی گزارش کنند. با توجه به تاثیرات مخدوش‌شدگی بالقوه در استفاده از مواد مختلف دندان‌پزشکی، مجموعه شواهد قوی مربوط به تاثیرات ART در مقایسه با درمان‌های معمول با استفاده از همان مواد ترمیم کننده ضروری است. ما چهار کارآزمایی در حال انجام را شناسایی کردیم که می‌توانستند بینش‌ بیشتری در این زمینه ارائه کنند.