پیشینه
سردردهای تنشی (TTH ؛Tension-type headache) از هر 5 نفر، 1 نفر را در سراسر دنیا تحت تاثیر قرار میدهد. این نوع سردرد به سردردهای تنشی اپیزودیک نامتناوب (infrequent episodic TTH) (کمتر از 1 سردرد در ماه)، سردردهای تنشی اپیزودیک متناوب (2 تا 14 سردرد در ماه)، و سردردهای مزمن (15 روز سردرد یا بیشتر در ماه) تقسیم میشوند. پاراستامول (Paracetamol) (استامینوفن (acetaminophen)) یکی از انواع آنالژزیکهایی (analgesics) است که برای درمان حاد (acute treatment) سردردها در سردردهای تنشی اپیزودیک متناوب پیشنهاد میشود.
اهداف
ارزیابی اثربخشی و ایمنی پاراستامول برای درمان حاد سردردهای تنشی اپیزودیک متناوب در بزرگسالان.
روش های جستجو
ما تا اکتبر 2015 در پایگاه کارآزماییهای بالینی ثبت شده کاکرین (CENTRAL ؛Cochrane Central Register of Controlled Trials)؛ (CRSO)؛ MEDLINE؛ EMBASE و پایگاه اطلاعاتی تسکین درد آکسفورد، و همچنین فهرست منابع مطالعات و مرورهای منتشر شده مرتبط به جستوجو پرداختیم. ما برای دستیابی به مطالعات منتشر نشده، از طریق درخواست برای برقراری ارتباط فردی و جستوجو در پایگاههای کارآزمایی بالینی آنلاین و نیز وبسایتهای تولیدکنندگان اقدام کردیم.
معیارهای انتخاب
ما مطالعات تصادفیسازی، دوسوکور، کنترل شده را با پلاسبو (گروه موازی یا متقاطع) که از پاراستامول خوراکی برای تسکین علامتی (symptomatic relief) اپیزود حاد سردرد تنشی استفاده کرده بودند، وارد مطالعه مروری کردیم. مطالعات برای ورود به مطالعه مروری لازم بود آیندهنگر باشند، سن افراد شرکتکننده در آنها 18 سال یا بیشتر بوده و دارای حداقل 10 شرکتکننده در هر بازوی درمانی بودند.
گردآوری و تحلیل دادهها
2 نویسنده مطالعه مروری به صورت مستقل به ارزیابی مطالعات منتخب و استخراج دادهها پرداختند. ما از «تعداد شرکتکنندگانی که به هر یک از پیامدها دست یافته بودند» برای محاسبه خطر نسبی (RR) و تعداد افراد موردنیاز برای درمان تا حصول یک پیامد مثبت اضافه (NNT) یا یک پیامد منفی اضافی (NNH) برای پاراستامول خوراکی در مقایسه با پلاسبو یا یک مداخله فعال برای طیفی از پیامدها، به ویژه آن دسته از پیامدهای توصیه شده از سوی جامعه بینالمللی سردرد (IHS) استفاده کردیم.
ما شواهد را با استفاده از رویکرد درجهبندی توصیهها، ارزیابی، ارتقا و بررسی (GRADE ؛Grading of Recommendations Assessment, Development and Evaluation) ارزیابی و جداول مربوط به خلاصه یافتهها را طراحی کردیم.
نتایج اصلی
ما 23 مطالعه را وارد مطالعه مروری کردیم، به طوری که تمامی آنها از بزرگسالان مبتلا به سردرد تنشی اپیزودیک متناوب ثبتنام بهعمل آورده بودند. 12 مطالعه از معیار تشخیصی جامعه بینالمللی درد یا مشابه آن استفاده کرده بودند، 6 مطالعه از طبقهبندی قدیمیتر کمیته موقت استفاده کرده و 5 مطالعه معیارهای تشخیصی خاصی را توصیف نکرده بودند اما در کل شرکتکنندگان مبتلا به میگرن را از مطالعه خارج کرده بودند. شرکتکنندگان در شروع درمان از درد متوسط یا شدیدی رنج میبردند. در حالی که 8079 نفر شرکتکننده مبتلا به سردرد تنشی در این مطالعات شرکت کرده بودند، تعداد شرکتکنندگان در دسترس برای هر گونه تجزیه و تحلیل کمتر از این تعداد بود. زیرا پیامدها به صورت ناسازگار گزارش شده بودند و بسیاری از شرکتکنندگان در بازوهای مقایسه فعال قرار گرفته بودند.
هیچ یک از مطالعات منتخب در رابطه با تمامی حوزههای مورد بررسی دارای خطر سوگیری (Bias) پائین نبودند، اگرچه برای اکثر مطالعات و حوزهها علت وجود این خطر بیشتر ناشی از گزارشدهی ناکافی بود تا استفاده از روشهای ضعیف. ما خطر سوگیری را در 5 مطالعه به دلیل گزارشدهی ناقص پیامدها و در 7 مطالعه به دلیل کوچک بودن اندازه مطالعه درسطح بالا ارزیابی کردیم.
در رابطه با پیامدهای ترجیحی جامعه بینالمللی درد مبنی بر «رفع درد تا 2 ساعت»، تعداد افراد موردنیاز جهت درمان تا بروز یک پیامد مثبت اضافه برای پاراستامول 1000 میلیگرمی در مقایسه با پلاسبو در 8 مطالعه (5890 شرکتکننده؛ شواهد با کیفیت بالا) 22 بود (95% فاصله اطمینان (CI): 40 تا 15). به طوری که هیچ اختلاف معنیداری تا 1 ساعت بعد درمان میان آنها وجود نداشت. تعداد افراد موردنیاز جهت درمان تا بروز یک پیامد مثبت در رابطه با «رفع کامل درد یا درد نسبی تا 2 ساعت» در 5 مطالعه (5238 شرکتکننده؛ شواهد با کیفیت بالا) 10 بود ( 14 تا 7.9). استفاده از داروی نجات (rescue medication) در گروه دریافتکننده پاراستامول 1000 میلیگرمی نسبت به گروه دریافتکننده پلاسبو کمتر بود. به طوری که در 6 مطالعه (1856 شرکتکننده؛ شواهد با کیفیت متوسط) تعداد افراد مورد نیاز برای درمان تا بروز یک پیامد مثبت برای پیشگیری از یک رویداد 7.8 بود (11 تا 6.0). بر اساس دادههای محدود، اثربخشی پاراستامول 500 تا 650 میلیگرمی بهتر از پلاسبو نبود، و اثربخشی پاراستامول 1000 میلیگرمی با هیچ یک از کتوپروفن (ketoprofen)؛ 25 میلیگرمی یا ایبوپروفن (ibuprofen)؛ 400 میلیگرمی اختلافی نداشت (شواهد با کیفیت پائین).
بروز عوارض جانبی بین پاراستامول 1000 میلیگرمی و پلاسبو هیچ اختلافی نداشت (خطر نسبی (RR): 1.1 (1.3 تا 0.94))؛ 5605 شرکتکننده؛ 11 مطالعه؛ شواهد با کیفیت بالا). مطالعات هیچ گونه عوارض جانبی جدیای را گزارش نکرده بودند.
کیفیت شواهد با استفاده از رویکرد GRADE در مقایسه پاراستامول 1000 میلیگرمی با پلاسبو پرداخته بودند، متوسط تا بالا بود. در مواردی که کیفیت شواهد در سطح پائینی ارزیابی میشدند علت آن کم بودن مطالعاتی بود که این پیامدها را گزارش کرده بودند. در مقایسههای پاراستامول 500 تا 650 میلیگرمی با پلاسبو و پاراستامول 1000 میلیگرمی با بازوهای مقایسه فعال، ما سطح کیفی شواهد را به دلیل کوچک بودن تعداد مطالعات و رویدادها پائین یا بسیار پائین ارزیابی کردیم.
نتیجهگیریهای نویسندگان
پاراستامول 1000 میلیگرمی دارای مزیت کوچکی از نظر رفع کامل درد تا 2 ساعت در افراد مبتلا به سردرد تنشی اپیزودیک متناوب که از سردرد حاد با شدت متوسط یا شدید رنج میبرند، است.
خلاصه به زبان ساده
پاراستامول خوراکی برای درمان سردرد تنشی اپیزودیک حاد در بزرگسالان
آخرین نتیجه بروز شده (bottom line)
این مطالعه مروری به این نتیجه دست یافت که تعداد کمی از افراد که بین 2 تا 14 مرتبه در ماه دچار سردردهای تنشی میشوند، پس از دریافت پاراستامول (paracetamol)؛ 1000 میلیگرمی دردشان به خوبی تسکین مییابد. سوالاتی درباره چگونگی انجام مطالعات صورت گرفته روی این نوع از سردرد وجود دارد. این سوالات عبارتند از نوع افرادی انتخاب شده برای این مطالعات، و انواع پیامدهای گزارششده. این موارد سودمندی این نتایج را محدود میکند، بهویژه برای افرادی فقط تنها دچار سردرد گاهبهگاه (نامتناوب) میشوند.
پیشینه
افرادی که دچار سردرد تنشی اپیزودیک متناوب (frequent episodic tension-type headache) هستند، بین 2 تا 14 مرتبه سردرد را در طول ماه تجربه میکنند. سردرد تنشی تمرکز افراد را مختل کرده و آنها را از فعالیت مناسب بازمیدارد و منجر به ناتوانی بیشتر میشود. زمانی که سردرد شروع میشود، آنها در گذر زمان بدون دریافت هیچ گونه درمانی بهبود مییابند.
پاراستامول یک مسکن با استفاده متداول است که در بیشتر قسمتهای دنیا بدون تجویز در دسترس قرار دارد (داروی بدون نسخه). دوز معمول این دارو 1000 میلیگرم (معمولاً 2 قرص) است که از راه دهان استعمال میشود.
ویژگیهای مطالعه
ما در اکتبر 2015، منابع علمی پزشکی را در جستوجوی پاراستامول برای تسکین سردرد تنشی اپیزودیک متناوب مورد بررسی قرار داده و 23 مطالعه شامل 8079 شرکتکننده به دست آوردیم. حدود 6000 شرکتکننده در مقایسههای صورت گرفته بین پاراستامول 1000 میلیگرمی و پلاسبو (یک قرص ساختگی) حضور داشتند. نتایج معمولاً 2 ساعت بعد از مصرف دارو یا پلاسبو گزارش شده بودند. جامعه بینالمللی سردرد (International Headache Society) پیامدی را مبنی بر رفع کامل درد تا 2 ساعت بعد از دریافت دارو توصیه میکند، اما سایر پیامدها نیز پیشنهاد شدهاند. تعداد کمی از مطالعات رفع کامل درد را تا 2 ساعت یا سایر پیامدها گزارش کرده بودند، بنابراین اطلاعات محدودی برای تجزیه و تحلیل برخی پیامدها وجود داشت.
نتایج اصلی
پیامد تسکینیافتگی کامل درد تا 2 ساعت از سوی 24 نفر از 100 نفر شرکتکننده دریافتکننده پاراستامول 1000 میلیگرمی و 19 نفر از 100 نفر شرکتکننده دریافتکننده پلاسبو گزارش شده بود، که به این معنا بوده که فقط 5 نفر از 100 نفر شرکتکننده از دریافت پاراستامول 1000 میلیگرمی سود بردند (شواهد با کیفیت بالا). پیامد تسکینیافتگی کامل درد یا داشتن درد نسبی تا 2 ساعت از سوی 59 نفر از 100 نفر شرکتکننده دریافتکننده پاراستامول 1000 میلیگرمی و 49 نفر از 100 نفر شرکتکننده دریافتکننده پلاسبو گزارش شده بود (شواهد با کیفیت بالا) که به این معنا بوده که فقط 10 نفر از 100 نفر شرکتکننده از دریافت پاراستامول 1000 میلیگرمی سود بردهاند.
حدود 10 نفر از 100 نفر شرکتکنندهای که پاراستامول 1000 میلیگرمی دریافت کرده بودند، بروز عوارض جانبی را گزارش کردند که دقیقا مشابه موارد گزارش شده در گروه دریافتکننده پلاسبو بود (9 نفر از 100 نفر) (شواهد با کیفیت بالا). بیشتر عوارض جانبی به لحاظ شدت نسبی یا متوسط بودند. هیچ کدام از عوارض جانبی جدی نبودند.
ما اطلاعات بسیار اندکی از مقایسه پاراستامول 500 یا 650 میلیگرمی با پلاسبو، و مقایسه پاراستامول 1000 میلیگرمی با سایر مسکنها به دست آوردیم. هیچ اختلافی بین هیچ یک از انواع درمانها وجود نداشت.
کیفیت شواهد
کیفیت شواهد برای پاراستامول 1000 میلیگرمی در مقایسه با پلاسبو متوسط یا بالا، و برای پاراستامول 500 تا 650 میلیگرمی در مقایسه با پلاسبو، و برای پاراستامول 1000 میلیگرمی در مقایسه با سایر مسکنها پایین یا بسیار پایین بود. شواهد با کیفیت بالا به این معنا است که ما درباره نتایج بسیار مطمئن هستیم. شواهد با کیفیت پایین به این معنا است که ما درباره نتایج خیلی مطمئن نیستیم.