پیشینه
آتروفی واژن (vaginal atrophy) یک عارضه شایع در زنان یائسه (postmenopausal women) است. علائم این عارضه عبارتند از: خشکی واژن، خارش، ناراحتی و درد به هنگام مقاربت. درمان نظاممند برای این علائم به روش درمان جایگزینی هورمون به صورت خوراکی (oral hormone replacement therapy) همیشه ضروری نیست. یک انتخاب جایگزین، ترکیبات استروژنیک برای استعمال واژینالی (oestrogenic preparations administered vaginally) (به صورت انواع کرمها، پساریها (pessaries)، قرصها و حلقه آزادکننده استرادیول (oestradiol-releasing ring)) است. این مطالعه مروری یک نسخه بهروز شده از مطالعه مروری نظاممند کاکرین است؛ نسخه اولیه این مطالعه مروری برای اولین بار در اکتبر 2006 منتشر شد.
اهداف
هدف از این مطالعه مروری مقایسه اثربخشی و ایمنی ترکیبات استروژنیک داخل واژنی (intra-vaginal oestrogenic preparations) در تخفیف علائم آتروفی واژینال در زنان یائسه است.
روش های جستجو
ما تا اپریل 2016 در پایگاههای ثبت کارآزماییها و تعدادی از پایگاههای اطلاعاتی به جستوجو پرداخیتم. که عبارتند از: پایگاه ثبت کارآزماییهای گروه زنان و باروری در کاکرین (Cochrane Gynaecology and Fertility Group Register of trials)، پایگاه ثبت مرکزی کارآزماییهای کنترل شده کاکرین (CENTRAL ؛Cochrane Central Register of Controlled Trials؛ شماره 4؛ 2016)؛ MEDLINE؛ Embase؛ PsycINFO؛ DARE؛ the Web of Knowlege؛ OpenGrey؛ LILACS؛ PubMed و فهرست منابع مقالات. ما همچنین با کارشناسان و پژوهشگران مربوطه تماس برقرار کردیم.
معیارهای انتخاب
معیارهای انتخاب عبارت بودند از مقایسههای تصادفی شده مربوط به ترکیبات استروژنیک استفاده شده به صورت واژینال در زنان یائسه برای حداقل 12 هفته در درمان علائم ناشی از آتروفی واژینال یا واژینیت (vaginitis).
گردآوری و تحلیل دادهها
2 نویسنده مطالعه مروری به صورت مستقل به ارزیابی قابلیت ورود کارآزماییها، خطر سوگیری (Bias) و استخراج دادهها پرداختند. پیامدهای مطالعه مروری اولیه عبارت بودند از «بهبودی در علائم» (ارزیابی شده توسط شرکتکننده (participant-assessed))، و «عارضه جانبی ضخامت آندومتر (endometrial thickness)». پیامدهای ثانویه عبارت بودند از «بهبود در علائم» (ارزیابی شده توسط پزشک (clinician-assessed)، «سایر عوارض جانبی» (اختلالات پستان برای مثال درد پستان، بزرگی و تورم، عوارض جانبی کلی، به استثنای اختلالات پستان) و «پایبندی به درمان». ما برای محاسبه خطر نسبی تجمعی (RR) (پیامدهای دوتایی) و میانگین تفاوت (MD) (پیامدهای پیوسته) با 95% فواصل اطمینان (CI)، دادهها را با یکدیگر ترکیب کردیم. ناهمگونی آماری با استفاده از آماره I2 ارزیابی شد. ما کیفیت کلی شواهد مربوط به مقایسههای اصلی را با استفاده از روشهای درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) مورد ارزیابی قرار دادیم.
نتایج اصلی
ما 30 RCT (شامل 6235 زن) را که به مقایسه ترکیبات مختلف استروژنیک داخل واژنی با یکدیگر و با دارونما (placebo) پرداخته بودند، وارد مطالعه کردیم. کیفیت شواهد از پائین تا متوسط متغیر بود؛ محدودیتها عبارت بودند از: گزارشدهی ضعیف روشهای مطالعه و عدم دقت جدی (برآورد اثرات با فواصل اطمینان زیاد)
حلقه استروژن در مقابل سایر رژیمهای درمانی
سایر رژیمهای درمانی عبارت بودند از کرم استروژن، قرصهای استروژن و دارونما. هیچ شواهدی مبنی بر وجود اختلاف به لحاظ بهبود علائم (ارزیابی شده توسط شرکتکننده) میان حلقه استروژن و کرم استروژن (نسبت شانس بروز (OR): 1.33؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 2.19 تا 0.80؛ 2 RCT؛ تعداد شرکتکنندگان (n)؛ 341؛ I2 = 0%؛ شواهد با کیفیت پائین) یا میان حلقه استروژن و قرصهای استروژن (OR بروز: 0.78؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.15 تا 0.53؛ 3 RCT؛ تعداد شرکتکنندگان: 567؛ I2 = 0%؛ شواهد با کیفیت پائین) وجود نداشت. با وجود این، درصد بیشتری از زنانی که تحت درمان با حلقه استروژن در مقایسه با دارونما قرار گرفته بودند، بهبودی در علائم را گزارش کردند (OR بروز: 12.67؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 49.66 تا 2.23؛ 1 RCT؛ تعداد شرکتکنندگان: 67). در رابطه با ضخامت آندومتر، درصد بیشتری از زنانی که کرم استروژن دریافت کرده بودند، در مقایسه با آنهایی که با استفاده از حلقه استروژن تحت درمان قرار گرفته بودند، شواهدی مبنی بر افزایش ضخامت آندومتر نشان دادند (OR بروز: 0.36؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.94 تا 0.14؛ 2 RCT؛ تعداد شرکتکنندگان: 273؛ I2 = 0%؛ شواهد با کیفیت پائین). این نتیجه ممکن است به دلیل بالاتر بودن دوز کرم مورداستفاده باشد.
قرصهای استروژن در مقابل سایر رژیمهای درمانی
سایر رژیمها در این مقایسه عبارتند از کرم استروژن و دارونما. هیچ شواهدی مبنی بر وجود اختلاف به لحاظ نسبت زنانی که بهبودی در علائم را گزارش کرده بودند، میان قرصهای استروژن و کرم استروژن وجود نداشت (OR بروز: 1.06؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 2.01 تا 0.55؛ 2 RCT؛ تعداد شرکتکنندگان: 208؛ I2 = 0%؛ شواهد با کیفیت پائین). با استفاده از مدل اثرات ثابت، درصد بیشتری از زنانی که تحت درمان با قرصهای استروژن قرار گرفته بودند، در مقایسه با آنهایی که دارونما دریافت کرده بودند، بهبود در علائم را گزارش کرده بودند (OR بروز: 12.47؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 15.84 تا 9.81؛ 2 RCT؛ تعداد شرکتکنندگان: 1638؛ I2 = 83%؛ شواهد با کیفیت پائین)؛ با وجود این، استفاده از مدل اثرات تصادفی هیچ شواهدی مبنی بر وجود اختلاف میان دو گروه تحت درمان به لحاظ نسبت زنانی که بهبودی در علائم را گزارش کرده بودند نشان نداد (OR بروز: 5.80؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 38.29 تا 0.88). هیچ شواهدی مبنی بر وجود اختلاف میان قرصهای استروژن و کرم استروژن به لحاظ نسبت زنانی که ضخامت آندومتر داشتند، وجود نداشت (OR بروز: 0.31؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.60 تا 0.06؛ 2 RCT؛ تعداد شرکتکنندگان: 151؛ I2 = 0%؛ شواهد با کیفیت پائین).
کرم استروژن در مقابل سایر رژیمهای درمانی
سایر رژیمهای درمانی شناسایی شده در این مقایسه عبارت بودند از ژل ایزوفلاون (isoflavone gel) و دارونما. هیچ شواهدی مبنی بر وجود اختلاف میان کرم استروژن و ژل ایزوفلاون به لحاظ نسبت زنانی که بهبودی در علائم را گزارش کرده بودند، وجود نداشت (OR بروز: 2.08؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 53.76 تا 0.08؛ 1 RCT؛ تعداد شرکتکنندگان: 50؛ شواهد با کیفیت پائین). با وجود این، شواهدی مبنی بر وجود اختلاف میان کرم استروژن و دارونما به لحاظ نسبت زنانی که بهبودی در علائم را گزارش کرده بودند، وجود داشت. به طوری که تعداد بیشتری از زنانی که کرم استروژن دریافت کرده بودند نسبت به زنانی که دارونما دریافت کرده بودند، بهبود در علائم را گزارش کردند (OR بروز: 4.10؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 8.93 تا 1.88؛ 2 RCT؛ تعداد شرکتکنندگان: 198؛ I2 = 50%؛ شواهد با کیفیت پائین). هیچ یک از مطالعات وارد شده به این مطالعه مروری در این مقایسهها دادههای مربوط به ضخامت آندومتر را گزارش نکرده بودند.
نتیجهگیریهای نویسندگان
هیچ شواهدی مبنی بر وجود اختلاف میان ترکیبات مختلف استروژنیک داخل واژنی به لحاظ اثربخشی در مقایسه با یکدیگر وجود نداشت. با وجود این، شواهد با کیفیت پائینی وجود دارد مبنی بر اینکه ترکیبات استروژنیک داخل واژنی علائم مربوط به آتروفی واژینال را در زنان یائسه در مقایسه با دارونما بهبود بخشیده بودند. شواهد با کیفیت پائین وجود داشت مبنی بر اینکه کرم استروژن در مقایسه با حلقه استروژن ممکن است با افزایش ضخامت آندومتر رابطه داشته باشد. این نتیجه ممکن است به دلیل دوزهای بالاتر کرم مورد استفاده باشد. با وجود این، هیچ شواهدی مبنی بر وجود اختلاف در مجموع شواهد به دست آمده میان ترکیبات مختلف استروژنیک در مقایسه با یکدیگر یا دارونما به لحاظ بروز عوارض جانبی وجود نداشت.
خلاصه به زبان ساده
استفاده از کرمها، پساریها یا حلقه واژینال برای استعمال استروژن به صورت داخل واژنی توسط زنان یائسه برای تخفیف علائم خشکی واژینال
سوال مطالعه مروری
پژوهشگران کاکرین شواهد مربوط به اثربخشی و ایمنی ترکیبات استروژنیک داخل واژنی را در مقایسه با یکدیگر یا دارونما (غیرفعال یا درمان ساختگی (sham treatment)) در زنانی که برای تخفیف علائم آتروفی واژینال (vaginal atrophy) تحت درمان قرار گرفته بودند، مرور کردند.
پیشینه
آتروفی واژینال یک وضعیت شایع در زنان بعد از یائسگی است. این وضعیت باعث خشکی واژینال و خارش شده و میتواند موجب درناکشدن مقاربت شود. هورمون استروژن زنانه یک گزینه درمانی برای آتروفی واژینال است، اما میتواند باعث بروز عوارض جانبی از جمله افزایش ضخامت دیواره رحم (آندومتر (endometrium)) شود که میتواند ناشی از هیپرپلازی آندومتر (endometrial hyperplasia) یا سرطان (منجر به خونریزی واژینال میشود) و حساسیت لمسی پستان (breast tenderness) باشد. استروژن به عنوان یک قرص خوراکی، پچ پوستی (skin patch) یا ایمپلنت زیرپوستی در دسترس است. به همین ترتیب، زنان میتوانند از این هورمون به صورت موضعی و به صورت انواع کرم، پساری (قرصهای کار گذاشته شده در واژن) یا حلقه آزادکننده هورمون کار گذاشته شده در واژن استفاده کنند. بنابراین نیاز به ارزیابی اثربخشی و ایمنی آن دسته از ترکیبات استروژنیک استعمال شده به صورت موضعی وجود دارد.
ویژگیهای مطالعه
ما 30 RCT را که به مقایسه ترکیبات استروژنیک داخل واژنی با یکدیگر یا با دارونما در 6235 زن یائسه تحت درمان برای تخفیف علائم آتروفی واژینال پرداخته بودند، به دست آوردیم. این شواهد تا اپریل 2016 بهروز هستند.
نتایج اصلی
هیچ شواهدی مبنی بر وجود اختلاف میان مقایسه این ترکیبات به لحاظ نسبت زنانی که بهبودی در علائم را گزارش کرده بودند، وجود نداشت: حلقه استروژن و کرم استروژن، حلقه استروژن و قرصهای استروژن، قرصهای استروژن و کرم استروژن، کرم استروژن و ژل ایزوفلاون (isoflavone gel). با وجود این، نسبت بیشتری از زنان در مقایسه روشهای فعال درمانی زیر با دارونما، بهبودی در علائم را گزارش کرده بودند: حلقه استروژن در مقابل دارونما، قرصهای استروژن در مقابل دارونما و کرم استروژن در مقابل دارونما. در رابطه با قرصهای استروژن در مقابل دارونما و استفاده از مدل اثر تصادفی برای تجزیه و تحلیل دادهها، به دلیل ناهمگونی قابل توجه، هیچ شواهد دیگری مبنی بر وجود اختلاف به لحاظ اثر بر روی بهبود علائم وجود نداشت.
از لحاظ ایمنی، نسبت بیشتری از زنانی که کرم استروژن دریافت کرده بودند، در مقایسه با افرادی که تحت درمان با حلقه استروژن قرار گرفته بودند، شواهدی مبنی بر افزایش ضخامت آندومتر نشان دادند که ممکن است به دلیل بالاتر بودن دوزهای کرم مورداستفاده باشد. با وجود این، هیچ شواهدی مبنی بر وجود اختلاف میان قرصهای استروژن و کرم استروژن به لحاظ نسبت زنانی که ضخامت دیواره رحم داشتند، وجود نداشت.
کیفیت شواهد
کیفیت شواهد برای هر دو پیامد «بهبودی در علائم مطابق گزارش زنان» و «افزایش ضخامت آندومتر» پائین بود. محدودیتهای اصلی شواهد عبارت بودند از گزارشدهی ضعف روشهای مطالعه، عدم دقت (برای مثال برآوردهای اثر با فواصل اطمینان زیاد) در یافتهها برای هر دو پیامد.