پیشینه
هدف از آمادهسازی 5- آمینوسالیسیلیک اسید (5-ASA) خوراکی، جلوگیری از اثرات نامطلوب سولفاسالازین (SASP) بود، در حالی که مزایای درمانی آن نیز حفظ شود. پیش از این، مشخص شده بود که داروی 5-ASA به مقدار حداقل 2 گرم در روز، مؤثرتر از دارونما است اما از داروی SASP برای القاء پسرفت در کولیت اولسراتیو، اثربخشتر نیست. این مطالعه مروری بهروز شده شامل بیشتر مطالعات اخیرا انجام گرفته میباشد و اثربخشی و ایمنی آمادهسازی 5-ASA، را برای درمان کولیت اولسراتیو فعال خفیف تا متوسط ارزیابی میکند.
اهداف
اهداف اولیه، ارزیابی میزان کارایی، دوز - پاسخ و ایمنی 5-ASA خوراکی در مقایسه با دارونما، SASP یا ترکیبات 5-ASA برای القاء پسرفت در کولیت اولسراتیو فعال بود. هدف ثانویه این مطالعه مروری نظاممند، مقایسه اثربخشی و ایمنی دوز یک بار در روز 5-ASA و رژیمهای معمولی دوز دارویی (دو یا سه بار در روز) بود.
روش های جستجو
جستوجوی منابع به کمک کامپیوتر، برای مطالعات مربوطه (از زمان آغاز به کار تا 9 جون 2015) با استفاده از MEDLINE؛ EMBASE و کتابخانه کاکرین (The Cochrane Library) انجام شد. همچنین مقالات مطالعات مروری و مجموعه مقالات کنفرانسها نیز برای شناسایی مطالعات بیشتر جستوجو شدند.
معیارهای انتخاب
در صورتی که مطالعات از نوع کارآزماییهای بالینی تصادفیسازی و کنترلشده با طراحی موازی و با حداقل دوره درمانی 4 هفته بودند، برای تجزیه و تحلیل پذیرفته میشدند. مطالعاتی که 5-ASA خوراکی را برای درمان بیماران مبتلا به کولیت اولسراتیو فعال با دارونما، SASP یا دیگر فرمولاسیونهای 5-ASA مقایسه میکردند، برای ورود به مطالعه در نظر گرفته شدند. همچنین مطالعاتی که مقدار روزانه یکبار 5-ASA را با دوز معمولی 5-ASA (روزانه 2 یا 3 بار) مقایسه کرده و مطالعات در مورد دوزهای مختلف 5-ASA نیز برای ورود به این مطالعه مروری لحاظ شدند.
گردآوری و تحلیل دادهها
پیامدهای موردنظر، ناتوانی در القای پسرفت کلی/ بالینی، بهبودی کلی/ بالینی، پسرفت اندوسکوپیک، بهبودی اندوسکوپیک، پیوستگی، عوارض جانبی، ترک درمان به علت عوارض جانبی، و ترک درمان یا محرومیت پس از ورود بودند. کارآزماییها به پنج گروه مقایسه تقسیمبندی شدند: 5-ASA در برابر دارونما، 5-ASA در برابر سولفاسالازین (sulfasalazine)، دوز روزانه یکبار در برابر دوز متعارف، 5-ASA در برابر ترکیبات 5-ASA و دوزهای مختلف (محدوده دوز) 5-ASA. کارآزماییهای کنترل شده با دارونما بهوسیله دوزاژ دارو به زیرگروههایی تقسیمبندی شدند. کارآزماییهای کنترل شده با SASP بوسیله نسبتهای جرمی 5-ASA /SASP به زیرگروههایی تقسیمبندی شدند. در هنگام مطالعات دوز روزانه در برابر دوز متعارف، بهوسیله فرمولبندی به زیرگروههایی تقسیم شدند. کارآزماییهای کنترل شده با 5-ASA بهوسیله مقایسهکنندههای رایج 5-ASA نظیر آساکول، کلاورسال، سالوفالک و پنتاسا تقسیمبندی شدند. مطالعات درباره محدوده دوز بوسیله فرمولاسیون 5-ASA به زیرگروههایی تقسیم شدند. ما خطر نسبی (RR) و 95% فاصله اطمینان (CI) را برای هر پیامد محاسبه کردیم. دادهها براساس مقاصد درمانی تجزیه و تحلیل شدند.
نتایج اصلی
53 مطالعه (با 8548 بیمار) در مطالعه مروری گنجانده شدند. اکثر مطالعات وارد شده به مطالعه مروری خطر پائینی از سوگیری (Bias) داشتند.
5-ASA به طور قابلتوجهی نسبت به دارونما با توجه به تمام پیامدهای اندازهگیری شده برتر و بالاتر بود. 71 درصد از بیماران تحت درمان با 5-ASA موفق به حصول پسرفت بالینی نشدند که این میزان در بیماران گروه دارونما 83 درصد بود (خطر نسبی (RR)؛ 0.86؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.82 تا 0.89). روند دوز - پاسخ نیز برای 5-ASA مشاهده شد. هیچ تفاوت آماری معناداری در میزان کارایی بین 5-ASA و SASP یافت نشد. 55 درصد از بیماران تحت درمان با 5-ASA نسبت به 58 درصد از بیماران تحت درمان با SASP، پسرفتی (بهبودی) به دست نیاوردند (RR: 0.90؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.77 تا 1.04)
هیچ تفاوت آماری معناداری در میزان اثربخشی و پایبندی به درمان بین دوز یکبار در روز 5-ASA و دوز متعارف آن یافت نشد. 45 درصد از بیماران با دوز مصرفی روزانه یکبار در مقایسه با 48 درصد از بیماران با دوز مصرفی متعارف برای کسب پسرفت بالینی موفق نشدند (RR: 0.94؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.83 تا 1.07). 8 درصد از بیماران با دوز مصرفی روزانه یکبار نسبت به 6 درصد از بیماران با دوز مصرفی متعارف در پایبندی به رژیمهای داروییشان ناموفق بودند (RR: 1.36؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.64 تا 2.86). بین فرمولاسیونهای مختلف 5-ASA تفاوتی در میزان کارایی وجود داشت. میزان کسب بهبودی در گروه درمانی 5-ASA؛ 50 درصد، و در گروه مقابل که تحت درمان با ترکیبات 5-ASA بودند 52 درصد بود (RR: 0.94؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.86 تا 1.02). یک تجزیه و تحلیل ترکیبی از 3 مطالعه (n = 1459) هیچگونه تفاوت آماری معناداری در میزان بهبود بالینی بین مقادیر 4.8 و 2.4 گرم در روز از آساکول برای درمان کولیت اولسراتیو فعال متوسط را نشان نداد.
37 درصد از بیماران که روزانه 4.8 گرم آساکول دریافت میکردند، در مقایسه با 41 درصد از بیماران با دوز روزانه 2.4 گرم، بهبودی بالینی نشان ندادند (RR: 0.89؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.78 تا 1.01). تجزیه و تحلیل زیرگروهها نشان داد که بیماران با بیماری خفیف میتوانند از دوز بالاتر، روزانه 4.8 گرم، منفعت کسب کنند. یک مطالعه، مقادیر 4 تا 2.25 گرم در روز قرص پنتاسا را در بیماران مبتلا به بیماری خفیف مقایسه کرد. 25 درصد از بیمارانی که روزانه 4 گرم را از این دارو استفاده میکردند نسبت به 57 درصد از بیمارانی که مقدار مصرفی روزانهشان 2.25 گرم بود، بهبودی بالینی نشان ندادند.
تجزیه و تحلیلهای ترکیبی از دو مطالعه که دوزهای 4.8 تا 2.4 گرم در روز از مزالازین MMX را با یکدیگر مقایسه میکرد، تفاوت آماری معناداری را در میزان کارایی پیدا نکرد (RR: 1.03؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.82 تا 1.29). تفاوت آماری معناداری در میزان بروز عوارض جانبی بین 5-ASA و دارونما، دوز متعارف و روزانه یکبار از 5-ASA و دیگر فرمولاسیونهای 5-ASA، و محدوده دوز 5-ASA (دوز بالا در مقابل دوز پائین) وجود نداشت. عوارض جانبی شایع شامل نفخ، درد شکم، تهوع، اسهال، سردرد و بدتر شدن کولیت اولسراتیو بود. SASP به اندازه 5-ASA قابلیت تحمل خوبی نداشت. 29 درصد از بیماران تحت درمان با SASP دچار عوارض جانبی شدند که این مقدار در بیماران تحت درمان با 5-ASA، 15 درصد گزارش شد (RR: 0.48؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.37 تا 0.63).
نتیجهگیریهای نویسندگان
5-ASA نسبت به دارونما بهتر بود اما اثربخشتر از SASP نبود. با توجه به هزینههای نسبیشان، وجود مزایای بالینی برای استفاده از 5-ASA خوراکی به جای SASP بعید به نظر میرسد. دوز روزانه یکبار 5-ASA نسبت به دوز معمولی 5-ASA موثرتر و ایمنتر بود. پایبندی به درمان در دوز روزانه یکبار در محیط کارآزماییهای بالینی افزایش نیافت. این امر که دوز روزانه یکبار 5-ASA، پایبندی را به درمان در زمینههای مبتنی بر جامعه بهبود میبخشد، ناشناخته است. به نظر نمیرسید که تفاوتی در کارایی یا ایمنی بین فرمولاسیونهای مختلف 5-ASA وجود داشته باشد. دوزاژ روزانه 2.4 گرم، درمان القایی ایمن و موثری در بیماران مبتلا به کولیت اولسراتیو فعال به نظر میرسید. بیماران مبتلا به بیماری خفیف میتوانند از دوزاولیه 4.8 گرم در روز این دارو مزیت کسب کنند.
خلاصه به زبان ساده
5-آمینوسالیسیلیک اسید خوراکی برای درمان کولیت اولسراتیو فعال
سولفاسالازین (SASP) برای چندین دهه در درمان کولیت اولسراتیو استفاده میشده است. SASP از 5-آمینوسالیسیلیک اسید (5-ASA) مربوط به مولکولهای گوگرد ساخته شده است. بیش از یک سوم بیماران درمان شده با SASP، عوارض جانبی را گزارش کردهاند که تصور میشود مربوط به بخش گوگردی مولکول باشد. عوارض جانبی شایع مربوط به SASP شامل تهوع، سوءهاضمه، سردرد، استفراغ و درد شکم میشدند. داروی 5-ASA برای جلوگیری از اثرات جانبی مربوط به SASP ایجاد شد. این بررسی، 53 کارآزمایی تصادفیسازی با تعداد کلی 8548 شرکت کننده را در برمیگیرد. 5-ASA خوراکی موثرتر از دارونما (داروی ساختگی) شناخته شد. اگرچه داروهای 5-ASA خوراکی برای درمان کولیت اولسراتیو فعال موثر هستند، از درمان با داروی SASP موثرتر نیستند. بیمارانی که 5-ASA دریافت میکنند نسبت به بیماران تحت درمان با SASP با احتمال کمتری دچار عوارض جانبی میشوند. عوارض جانبی مربوط به 5-ASA، معمولا بهخودیخود خفیف بوده و عوارض جانبی شایع شامل علائم گوارشی (به عنوان مثال نفخ شکم، درد شکم، تهوع و اسهال)، سردرد و بدتر شدن کولیت اولسراتیو میشود. ناباروری مردان مربوط به داروی SASP میشود، نه به 5-ASA. بنابراین 5-ASA میتواند برای بیمارانی که در مورد ناباروری نگران هستند، بهتر باشد. ترکیبات 5-ASA گرانتر از SASP هستند، بنابراین SASP در جاییکه هزینه عامل مهمی باشد، ممکن است گزینه بهتری باشد. دوز روزانه یکبار از 5-ASA به نظر میرسد از نظر ایمنی و اثربخشی مشابه با دوز معمولی این دارو (دو یا سه بار در روز) باشد. تفاوتی در میزان ایمنی و اثربخشی فرمولاسیونهای مختلف5-ASA وجود نداشت. به نظر میرسد که دوز روزانه 2.4 گرم این دارو برای بیماران مبتلا به کولیت اولسراتیو فعال خفیف تا متوسط، ایمن و موثر باشد. دوز اولیه 4.8 گرم در روز برای بیماران با درجه متوسط بیماری ممکن است مفید باشد.