پیشینه
گانودرما لوسیدوم (Ganoderma lucidum)یک داروی طبیعی است که به دلیل تاثیرات ثابت شده‌ای که روی سیستم ایمنی بدن دارد، به طور گسترده توسط پزشکان و طبیبان سنتی در آسیا تجویز و استفاده می‌شود. محققان آزمایشگاهی و تعداد انگشت‌شماری از کارآزمایی‌های پیش‌بالینی گزارش کرده‌اند که گانودرما لوسیدوم حاوی مواد ضد‐سرطانی و تقویت کننده سیستم ایمنی است. امروزه تعداد افرادی که از گانودرما لوسیدوم به عنوان یک مکمل درمانی در درمان سرطان استفاده می‌کنند در حال افزایش است. این در حالی است که هنوز مرور سیستماتیکی که به بررسی مزیت گانودرما لوسیدوم در درمان سرطان پرداخته باشد، وجود ندارد.
اهداف
این مطالعه جهت ارزیابی بالینی تاثیرات گانودرما لوسیدوم بر بقای طولانی‐مدت، پاسخ تومور به درمان، عملکرد سیستم ایمنی و کیفیت زندگی بیماران مبتلا به سرطان و همین‌طور ارزیابی عوارض جانبی آن طراحی شده است.
روش های جستجو
ما پایگاه ثبت مرکزی کارآزمایی‌های کنترل شده کاکرین (CENTRAL)؛ MEDLINE؛ EMBASE؛ NIH؛ AMED؛ CBM؛ CNKI؛ CMCC و اطلاعات VIP/بانک اطلاعاتی مجلات علمی چینی را برای یافتن کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) در اکتبر 2011 را جست‌وجو کردیم. هم‌چنین در فهرست منابع مقالات بازیابی شده و مجلات بین‌المللی مربوط به قارچ‌های دارویی، جست‌وجوی دستی انجام دادیم، به علاوه با افراد متبحر در شناخت گیاهان دارویی و شرکت‌های تولید کننده گانودرما لوسیدوم تماس گرفتیم. برای این نسخه به‌روز شده، جست‌وجوهای انجام شده در فوریه 2016 را به‌روز کردیم.
معیارهای انتخاب
مطالعات برای ورود به این مرور، باید RCTهایی باشند که اثربخشی داروهای گانودرما لوسیدوم را در مقایسه با کنترل فعال یا دارونما (placebo) روی بیماران سرطانی که بیماری‌شان توسط پاتولوژیست تایید شده، سنجیده باشند. تمام انواع و مراحل سرطان برای ورود به این مرور واجد شرایط بودند. کارآزمایی‌ها از نظر زبان محدودیتی نداشتند.
گردآوری و تحلیل داده‌ها
پنج RCT دارای معیارهای ورود بودند و وارد این مرور شدند. دو نویسنده این مرور، به‌طور جداگانه به ارزیابی کیفیت روش‌شناسی کارآزمایی‌های مجزا پرداختند. پیامدهای اولیه شایع شامل میزان پاسخ تومور به درمان، که بر اساس معیارهای سازمان جهانی بهداشت (WHO) ارزیابی شد، عملکرد سیستم ایمنی بدن که با پارامترهایی مثل فعالیت سلول‌های کشنده طبیعی (natural killer; NK)، و گیرنده همزمان لنفوسیت‌های T بررسی شد و کیفیت زندگی که با نمره مقیاس کارنوفسکی (Karnofsky scale) ارزیابی شد، بودند. هیچ کارآزمایی میزان بقای طولانی‐مدت را رکورد نکرده بود. فقط در یک مطالعه درباره عوارض جانبی مرتبط صحبت شده بود. برای تجمیع داده‌های موجود حاصل از کارآزمایی‌های اولیه، یک متاآنالیز (meta‐analysis) انجام شد. نتایج با استفاده از نسبت خطر (relative risk; RR) و تفاوت‌های میانگین استاندارد شده (SMD) برای داده‌های دو‐حالتی و پیوسته، با 95% فاصله اطمینان (CI) محاسبه شد.
نتایج اصلی
مطالعات از کیفیت روش‌شناسی مطلوبی در ارزیابی پیامدهای اولیه برخوردار نبودند و نتایج به دست آمده از جهات بسیاری ناکافی بودند. به اطلاعات دیگری از نویسندگان کارآزمایی، دسترسی نداشتیم. نتایج متاآنالیز نشان داد بیمارانی که گانودرما لوسیدوم را در کنار شیمی‌درمانی و پرتودرمانی استفاده کرده بودند در مقایسه با بیمارانی که از شیمی‌درمانی و پرتودرمانی به تنهایی استفاده کرده بودند، پاسخ مثبت بیشتری دریافت کرده بودند (خطر نسبی (RR): 1.50؛ 95% CI؛ 0.90 تا 2.51؛ 0.02 = P). اگر درمان گانودرما لوسیدوم به تنهایی استفاده شود، نمی‌تواند به اندازه زمانی که به صورت ترکیبی استفاده شود، موثر باشد. نتایج در مورد تاثیر بر سیستم ایمنی اینگونه گزارش شد که داروی گانودرما لوسیدوم می‌تواند به طور همزمان درصد CD3؛ CD4؛ CD8 را به ترتیب به مقدار 3.91%؛ (95% C؛ 1.92% تا 5.90%؛ 0.01 > P)؛ 3.05%؛ (95% CI؛ 1.00% تا 5.11%؛ 0.01 > P) و 2.02%؛ (95% CI؛ 0.21% تا 3.84%؛ 0.03 = P) افزایش دهد. علاوه بر این، لکوسیت‌ها، سلول‌های NK، و نسبت CD4/CD8 نیز در حاشیه افزایش پیدا کرده بودند. چهار مطالعه نشان دادند که کیفیت زندگی افراد مصرف کننده گانودرما لوسیدوم در مقایسه با گروه کنترل افزایش یافته بود. یک مطالعه چند عارضه جانبی جزئی را که شامل تهوع و بی‌خوابی می‌شد، رکورد کرده بود. هیچ نوع سمّیت کبدی و خونی گزارش نشده بود.
نتیجه‌گیری‌های نویسندگان
مرور مقالاتی که ما انجام دادیم شواهد کافی را دال بر اینکه داروی گانودرما لوسیدوم می‌تواند به عنوان خط اول درمان به کار رود، ارائه نداد. اینکه واقعا گانودرما لوسیدوم می‌تواند به بقای طولانی‐مدت بیماران مبتلا به سرطان کمک کند یا خیر، هم‌چنان نامطمئن است. بنابراین گانودرما لوسیدوم را می‌توان به عنوان درمان کمکی به موازات درمان‌های دیگر به کار برد و از قابلیت افزایش دهنده پاسخ تومور به درمان و بالا بردن قدرت سیستم ایمنی بدن توسط آن، کمک گرفت. بسیاری از بیماران این دارو را به خوبی تحمل می‌کنند و تعداد بسیار کمی از آنها دچار عوارض جانبی کم‌اهمیت می‌شوند. هیچ سمّیت قابل توجهی در مطالعات مشاهده نشده است. با وجود اینکه گانودرما لوسیدوم عوارض کمی دارد، باز هم استفاده از آن نیاز به در نظر گرفتن تمام شرایط بیمار و محاسبه هزینه‐مزیت آن دارد. مطالعات آینده بالینی با بر بهبود کیفیت روش‌شناسی تاکید کنند و پژوهش بالینی بیشتری برای بررسی تاثیر گانودرما لوسیدوم بر بقای طولانی‐مدت سرطان، مورد نیاز است. به‌روز کردن این مرور هر دو سال یکبار انجام می‌شود.
خلاصه به زبان ساده
استفاده از گانودرما لوسیدوم (G. lucidum) (قارچ ریشی (Reishi)) در درمان سرطان
سالانه با تعداد افزایش یابنده‌ای از بیماران مبتلا به سرطان مواجه هستیم. بدخیمی‌ها بزرگ‌ترین علل مرگ‌ومیر در بسیاری از جمعیت‌ها هستند. افرادی که بیماری سرطان در آنها تشخیص داده می‌شود، برای مبارزه با آن به هر دارو یا کاری که ممکن است در متوقف کردن پیشرفت بیماری، مدیریت نشانه‌های آن و کم کردن عوارض پرتودرمانی/شیمی‌درمانی اثرگذار باشد، روی می‌آورند. بسیاری به طب تکمیلی و جایگزین روی می‌آورند. گانودرما لوسیدوم دارویی است که توسط طب سنتی چینی (traditional Chinese medicine; TCM) به منظور تقویت سیستم ایمنی تجویز می‌شود. معمولا به عنوان مکمل پشتیبانی سیستم ایمنی در درمان سرطان توصیه می‌شود. آخرین پژوهش‌های آزمایشگاهی و کارآزمایی‌های بالینی هم گزارشاتی مبنی بر اینکه گانودرما لوسیدوم می‌تواند به عنوان یک ضد‐تومور مفید واقع شود، وجود دارد. با این حال، شواهد بالینی اثربخشی آن کم است و یک مرور سیستماتیک برای ارائه اطلاعات جمعی برای مصرف کنندگان مراقبت سلامت نیاز است.
مرور ما، شامل پنج کارآزمایی تصادفی‌سازی و کنترل شده مرتبط می‌شد. در کل 373 بیمار آنالیز شدند. متاآنالیز برای تجمیع داده‌های موجود از کارآزمایی‌های مجزا طراحی شد. نتایجی که نهایتا حاصل شد، این بود که بیمارانی که از داروی گانودرما لوسیدوم استفاده کرده بودند، 1.27 بار بیشتر از کسانی که از آن استفاده نکرده بودند، به شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی پاسخ داده بودند. با این حال، داده‌ها نتوانستند تاثیر قابل توجهی بر کوچک شدن تومور در صورت استفاده از آن به تنهایی نشان دهند. به علاوه، داروی گانودرما لوسیدوم با افزایش درصد لنفوسیت‌های CD3؛ CD4 و CD8 می‌تواند سیستم ایمنی را تقویت کند. هم‌چنین سلول‌های کشنده (natural killer; NK) که شاخص دفاع از بدن در برابر عوامل بیگانه هستند نیز تا حدودی افزایش می‌یابند. بیماران گیرنده گانودرما لوسیدوم، پس از درمان کیفیت زندگی بالاتری نسبت به گروه کنترل داشتند. تعداد کمی از بیماران با درمان با گانودرما لوسیدوم دچار عوارض جانبی ناچیزی شدند که شامل تهوع و بی‌خوابی بود.
نتایج حاصل از این مرور سیستماتیک دارای محدودیت‌هایی هستند. اولا، بیشتر مطالعات وارد شده کوچک بودند و نگرانی‌هایی در مورد کیفیت روش‌شناسی کارآزمایی‌های مجزا وجود داشت. دوم، همه شرکت‌کنندگان در کارآزمایی‌های مجزا از جمعیت چین انتخاب شدند. هر دوی این عوامل، استحکام و قابلیت کاربرد نتایج را تا حد زیادی تحت تاثیر قرار داد.
