در مناطقی که کمبود ویتامین A (VAD ؛vitamin A deficiency) یک معضل سلامت عمومی است، میزان ویتامین A دریافتی مادر از طریق رژیم غذایی ممکن است برای تأمین نیازهای تغذیه‌ای مادر یا شیرخواری که از شیر مادر با سطوح پائین رتینول (Retinol) تغذیه می‌کند، کافی نباشد.

ارزیابی تأثیر استفاده از مکمل ویتامین A در زنان، بعد از زایمان، بر سلامت مادر و شیرخوار.

ما پایگاه ثبت کارآزمایی‌های گروه بارداری و زایمان در کاکرین (Cochrane Pregnancy and Childbirth Group's Trials Register) (تا 8 فوریه 2016)، LILACS (از 1982 تا دسامبر 2015)، Web of Science (از 1945 تا دسامبر 2015) و فهرست منابع مقالات انخاب‌شده را جست‌وجو کردیم.

کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده (RCTs ؛Randomised Controlled Trials) یا تصادفی‌سازی خوشه‌ای که به ارزیابی تأثیر استفاده از مکمل ویتامین A در زنان بعد از زایمان، بر سلامت مادر و شیرخوار (موربیدیتی، مرگ و وضعیت تغذیه‌ای ویتامین A) می‌پرداختند برای این مطالعه مروری انتخاب شدند.

دو نویسنده مطالعه مروری به طور مستقل از هم مطالعات را از نظر شرایط ورود به این مطالعه مروری ارزیابی کردند، داده‌ها را استخراج و خطر سوگیری (Bias) را در آن‌ها شناسایی کردند و همچنین، دقت مطالعات را تعیین کردند. کیفیت شواهد با استفاده از روش GRADE ارزیابی شدند.

14 کارآزمایی، عمدتا با خطر پائین یا نامشخص سوگیری، با مجموع 25758 زوج مادر و شیرخوار شرکت‌کننده شناسایی و انتخاب شدند. بررسی تأثیر مصرف مکمل در قالب مقایسه مصرف تک‌دوز (Single)، روزانه دو دوز (Double)، یا دوز بالای (High dose) ویتامین A (200000 تا 400000 واحد (IU)) یا مصرف روزانه 7.8 میلی‌گرم بتا کاروتن (beta-carotene) در مقابل دارونما، عدم درمان یا سایر مکمل‌ها (نظیر آهن) بود یا تأثیر مصرف ویتامین A در دو دوز بالا (400000 واحد) و پایین (200000)، با هم مقایسه شده بودند. در همه کارآزمایی‌ها، عمده شیرخواران تا شش ماهگی حداقل تا حدی از شیر مادر تغذیه کرده‌ بودند.
مصرف مکمل (ویتامین A به شکل رتینول، محلول در آب یا بتاکاروتن) با دوز 200000 تا 400000 واحد در مقابل کنترل (دارونما یا عدم درمان)
اثر بر پیامدهای مادر: ما شواهدی را که نشان دهد مصرف ویتامین ‌A میزان مرگ مادران را بعد از 12 ماه کاهش می‌دهد، پیدا نکردیم (نسبت خطر (HR): 1.01؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.44 تا 2.21؛ 8577 شرکت‌کننده؛ یک RCT؛ شواهد با کیفیت متوسط). همین اثر در 6 ماه قطعیت کمتری داشت (خطر نسبی (RR): 0.50؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.09 تا 2.71؛ 564 شرکت‌کننده؛ یک RCT؛ شواهد با کیفیت پائین). به دلیل کیفیت بسیار پائین شواهد (1 RCT؛ 50 شرکت‌کننده)، اثر مصرف مکمل بر موربیدیتی در مادر (نظیر اسهال، عفونت‌های تنفسی و تب) نامشخص بود. شواهدی که نشان دهد ویتامین A باعث دردهای شکمی می‌شود، ناکافی بودند (RR: 1.28؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.95 تا 1.73؛ 786 شرکت‌کننده؛ 1 RCT؛ شواهد با کیفیت پائین). شواهدی با کیفیت پائین نشان می‌داد که مصرف مکمل ویتامین A موجب افزایش رتینول شیر مادر تا umol/L 0.20، در سه تا سه و نیم ماهگی می‌شود (میانگین تفاوت (MD)؛ umol/L 0.20؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.08 تا 0.31؛ 827 شرکت‌کننده؛ 6 RCT).
اثر بر پیامدهای شیرخوار: شواهدی مبنی بر آن‌که مصرف مکمل ویتامین A باعث کاهش مرگ شیرخوار از 2 تا 12 ماهگی می‌شود، یافت نشد (RR: 1.08؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.77 تا 1.52؛ 6090 شرکت‌کننده؛ 5 RCT؛ شواهد با کیفیت پائین). تأثیر مصرف مکمل بر ناخوشی‌های شیرخوار (نظیر گاستروانتریت در 3 ماهگی) نامشخص بود (RR: 6.03؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.30 تا 121.82؛ 84 شرکت‌کننده؛ 1 RCT؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین). شواهدی با کیفیت پائین در مورد تأثیر مصرف مکمل بر عوارض جانبی در شیرخوار (نظیر برجستگی فونتانل‌ها (Bulging fontanelle) در 24 تا48 ساعت) وجود داشت (RR: 2.00؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.61 تا 6.55؛ 444 شرکت‌کننده؛ یک RCT؛ شواهد با کیفیت پائین).
مصرف مکمل (ویتامین A به شکل رتینول) با دوز 400000 واحد در مقابل دوز 200000 واحد
سه کارآزمایی با مجموع 1312 شرکت‌کننده برای این مقایسه استفاده شدند. هیچ یک از این مطالعات مرگ مادر، ناخوشی مادر و مرگ شیرخوار را ارزیابی نکرده بودند. یکی از کارآزمایی‌ها نشان می‌داد که ممکن است تفاوت ناچیزی بین مصرف دو دوز مختلف مکمل، در ناخوشی‌های شیرخواران (اسهال، بیماری‌های تنفسی و بیماری‌های تب‌دار) وجود داشته باشد (312 شرکت‌کننده؛ داده‌ها ترکیب نشدند). با توجه به محدودیت داده‌ها، امکان هیچ‌گونه نتیجه‌گیری قطعی در مورد تأثیر مکمل‌ها بر عوارض جانبی در مادر و شیرخوار وجود نداشت. همچنین به دلیل محدودیت اطلاعات در دسترس، تأثیر مکمل‌ها بر میزان رتینول موجود در شیر مادر نیز نامشخص بود.

شواهدی به نفع تأثیر مصرف دوزهای مختلف از مکمل ویتامین A در مادران بعد از زایمان، در مقایسه با سایر دوزها یا دارونما، بر مرگ و بیماری مادر و شیرخوار وجود نداشت. با وجود آنکه با مصرف مکمل میزان رتینول موجود در شیر مادر بهبود پیدا کرد، تأثیر مثبت این افزایش، برسلامت مادر یا شیرخوار دیده نشد. مطالعات محدودی از تأثیر مداخلات روی مرگ یا ناخوشی مادر و شیرخوار گزارش می‌دادند. مطالعات بعدی در آینده بهتر است به این پیامدهای مهم نیز بپردازند.