پیشینه
در حدود 10% از زنانی که در سن باروری قرار دارند، از آندومتریوز رنج میبرند. آندومتریوز یک بیماری مزمن پرهزینه است که منجر به درد لگن و نازایی میشود. لاپاراسکوپی، به عنوان تست استاندارد طلایی تشخیص آندومتریوز، گران بوده و با خطر جراحی همراه است. اخیرا هیچگونه تست غیرتهاجمیای که بتواند در خدمات بالینی برای تشخیص صحیح آندومتریوز استفاده شود، در دسترس نیست. این مطالعه مروری، اولین مطالعه مروری از بررسی دقت تستهای تشخیصی روشهای تصویربرداری برای آندومتریوز است که در آن از روشهای کاکرین برای ارائه یک بهروزرسانی روی منابع علمی به سرعت در حال گسترش این حوزه استفاده شده است.
اهداف
(1) ارائه برآوردهایی از دقت تشخیصی روشهای تصویربرداری برای تشخیص آندومتریوز لگن، آندومتریوز تخمدان و آندومتریوز عمیقا ارتشاحی (DIE) در مقابل تشخیص مبتنی بر جراحی به عنوان یک استاندارد مرجع.
(2) توصیف عملکرد تستهای تصویربرداری برای نقشهبرداری ضایعات عمیق آندومتریوتیک در لگن در نواحی آناتومیک خاص.
تستهای تصویربرداری به عنوان تستهای جایگزین برای اعمال جراحی تشخیصی و به عنوان تستهای تریاژی که میتوانستند به اتخاذ تصمیمات بر اساس اعمال جراحی تشخیصی برای آندومترویوز کمک کنند، ارزیابی شدند.
روش های جستجو
ما تا 20 آپریل 2015 در تعدادی از پایگاههای اطلاعاتی به جستوجو پرداختیم. که عبارتند از: MEDLINE؛ CENTRAL؛ EMBASE؛ CINAHL؛ PsycINFO؛ Web of Science؛ LILACS؛ OAIster؛ TRIP؛ ClinicalTrials.gov؛ MEDION؛ DARE و PubMed. هیچیک از جستوجوها محدود به یک طرح مطالعهای یا زبان خاص و همچنین زمانهای انتشار خاص نبودند. استراتژی جستوجو، واژگان مندرج را در عناوین، چکیده مقالات، بدنه اصلی مقالات در میان مستندات و تیترهای موضوعی پزشکی (MeSH) دربرمیگرفتند.
معیارهای انتخاب
ما مطالعات مروری متقاطع و بررسی دقیق شده (Peer Review) و منتشرشده و کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترل شده را بررسی کردیم که با هر حجم نمونهای، دربرگیرنده زنانی بود که به احتمال زیاد در سن باروری قرار داشته و مشکوک به داشتن یک یا چند مورد از وضعیتهای هدف شامل آندومتریوم، آندومتریوز لگن، آندومتریوز عمیقا ارتشاحی یا ضایعات عمیق آندومتریوتیک در نواحی آناتومیک خاص درونلگنی بودند. ما مطالعاتی را که به مقایسه دقت تست تشخیصی یک یا چند روش تصویربرداری در مقابل یافتههای حاصل از دیدن ضایعات آندومتریوتیک در جراحی پرداخته بودند، وارد مطالعه مروری کردیم.
گردآوری و تحلیل دادهها
2 نویسنده مطالعه مروری به صورت مستقل به گردآوری و ارزیابی کیفیت دادههای به دست آمده از هر یک از مطالعات پرداختند. برای هر یک از تستهای تصویربرداری، دادهها به صورت مثبت یا منفی برای تشخیص جراحی آندومتریوز طبقهبندی و برآوردهای حساسیت و ویژگی محاسبه شدند. در صورتی که 2 تست یا بیشتر در یک کوهورت ارزیابی میشدند، هر یک از آنها به عنوان یک مجموعه داده مجزا در نظر گرفته میشد. ما برای تجمیع برآوردهای مربوط به حساسیت و ویژگی، زمانی که مجموعه دادههای کافی در دسترس بودند، از مدل دو متغیره استفاده کردیم. معیارهای از پیش تعیین شده برای جایگزینی یک تست تصویربرداری مؤثر به لحاظ بالینی با جراحی تشخیصی، دربرگیرنده حساسیت بزرگتر و مساوی 94% و ویژگی بزرگتر و مساوی 79% بودند. معیارهای مربوط به تستهای تریاژ به صورت حساسیت بزرگتر و مساوی 95% و ویژگی بزرگتر و مساوی50% مبنی بر رد تشخیص با یک نتیجه منفی (تست SnNout – اگر حساسیت بالا باشد، یک تست منفی نتیجه آسیبشناسی را رد میکند) یا به صورت حساسیت بزرگتر و مساوی 50% با ویژگی بزرگتر و مساوی 95% مبنی بر پذیرش تشخیص با یک نتیجه مثبت (تست SpPin – اگر ویژگی بالا باشد، یک تست مثبت بر نتیجه آسیبشناسی صحه میگذارد) در نظر گرفته شدند.
نتایج اصلی
ما 49 مطالعه را شامل 4807 زن وارد مطالعه مروری کردیم: 13 مطالعه آندومتریوز لگن، 10 مطالعه اندومتریوم (endometriomas) و 15 مطالعه آندومتریوز عمیقاً ارتشاحی و 33 مطالعه آندومتریوز را در نواحی آناتومیک خاص بررسی کرده بودند. اکثر مطالعات به لحاظ کیفیت روششناسی ضعیف بودند. بیشتر روشهای مورد مطالعه از نوع سونوگرافی ترانسواژینال (TVUS) و تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) بودند. به طوری که مقیاسهای پیامدی در آنها عموما به لحاظ نمایشِ برآوردهای تشخیصی متنوع بودند، اگرچه منابع هتروژنیتی نمیتوانستند به صورت قابلاعتمادی تعیین شوند. هیچیک از تستهای تصویربرداری با معیارهای تعیین شده برای جایگزینی یا تست تریاژ برای تشخیص آندومتریوز لگن منطبق نبودند، هرچند سونوگرافی ترانسواژینال به معیار تعیین شده برای یک تست تریاژ SpPin نزدیک شد. در مورد اندومتریوم، صلاحیت سونوگرافی ترانس واژینال (8 مطالعه؛ 765 شرکتکننده؛ حساسیت 0.93؛ (95% فاصله اطمینان (CI)؛ 0.87 تا 0.99)، ویژگی 0.96؛ (95% فاصله اطمینان (CI): 0.92 تا 0.99)) به عنوان یک تست تریاژ SpPin تایید و به معیار تعیین شده برای یک جایگزینی و تست تریاژ SnNout نزدیک شد، در حالی که تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (3 مطالعه؛ 179 شرکتکننده؛ حساسیت 0.95؛ (95% فاصله اطمینان (CI): 0.90 تا 1.00)، ویژگی 0.91؛ (95% فاصله اطمینان (CI): 0.86 تا 0.97) با معیار تعیین شده برای یک جایگزینی و تست تریاژ SnNout منطبق و به معیار تعیین شده برای یک تست SpPin نزدیک شد. در مورد آندومتریوز عمیقا ارتشاحی، سونوگرافی ترانسواژینال (9 مطالعه؛ 12 مجموعه داده؛ 934 شرکتکننده؛ حساسیت 0.79؛ (95% فاصله اطمینان (CI): 0.69 تا 0.89) و ویژگی 0.94؛ (95% فاصله اطمینان (CI): 0.88 تا 1.00)) به معیار تعیین شده برای یک تست تریاژ SpPin نزدیک شد و تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (6 مطالعه؛ 7 مجموعه داده؛ 266 شرکتکننده؛ حساسیت 0.94؛ (95% فاصله اطمینان (CI): 0.90 تا 0.97)، ویژگی 0.77؛ (95% فاصله اطمینان (CI): 0.44 تا 1.00)) به معیار تعیین شده برای یک جایگزینی و تست تریاژ SnNout نزدیک شد. سایر تستهای تصویربرداریای که در مطالعات کوچک مجرد ارزیابی شده بودند، نمیتوانستند از نظر آماری مورد ارزیابی قرار گیرند.
سونوگرافی ترانسواژینال با معیارهای تعیین شده برای یک تست تریاژ SpPin در نگاشت آندومتریوز عمیقا ارتشاحی به لیگامانهای یوتروساکرال (uterosacral ligaments)، سپتوم رکتوواژینال (rectovaginal septum)، دیواره واژن، کیسه داگلاس (POD) و رکتوسیگموئید (rectosigmoid) منطبق بود. تصویربرداری رزونانس مغناطیسی با معیارهای تعیین شده برای یک آزمون تریاژ SpPin برای کیسه داگلاس و آندومتریوز واژینال و رکتوسیگموئید منطبق بود. ممکن است صلاحیت سونوگرافی ترانس رکتال (TRUS) به عنوان یک تست تریاژ SpPin برای تشخیص درگیری رکتوسیگموئید تایید شود اما به دلیل محدودیت دادههای هتروژن، نمیتواند به قدر کفایت در رابطه با سایر نواحی آناتومیک ارزیابی شود. اِنمای توموگرافی کامپیوتری با آشکارسازهای چندگانه (MDCT-e) دارای بالاترین عملکرد تشخیصی برای رکتوسیگموئید و سایر آندومتریوزهای ناحیه شکم بوده و با معیارهای تعیین شده برای هر دو آزمون تریاژ SpPin و SnNout منطبق بود، اما برای ارائه نتایج معنادار مطالعات بسیار محدود بودند.
دقت تشخیصی برای سونوگرافی ترانسواژینال با آمادهسازی روده (TVUS-BP) و کنتراست آب در رکتوم (RWC-TVS) و تصویربرداری رزونانس مغناطیسی با قدرت میدانهای 3 تسلا (0.3T) بالاتر از روشهای معمول بودند. اگرچه محدود بودن مطالعات، امکان ارزیابی آماری را فراهم نکرد.
نتیجهگیریهای نویسندگان
هیچیک از روشهای تصویربرداری ارزیابی شده، قادر به تشخیص کلی آندومتریوز لگن با دقت کافی به طوری که جایگزین جراحی شوند، نبودند. صلاحیت سونوگرافی ترانسواژینال به عنوان یک تست تریاژ SpPin بهطور خاص در مور آندومتریوم تایید شد. تصویربرداری رزونانس مغناطیسی دقت کافی را مبنی بر سودمندی این روش به عنوان یک تست جایگزین نشان داد. اما دادهها برای فراهم کردن امکان نتیجهگیریهای معنادار بسیار محدود بودند. سونوگرافی ترانسواژینال در مقایسه با تصویربرداری روزنانس مغناطیسی میتوانست برای شناسایی نواحی آناتومیک اضافی آندومتریوز عمیقا ارتشاحی به صورت بالینی استفاده شود و بنابراین برنامهریزی قبل از عمل را تسهیل کند. آندومتریوز رکتوسیگموئید تنها ناحیهای بود که میتوانست به دقت با استفاده از سونوگرافی ترانسواژینال، سونوگرافی ترانسرکتال، تصویربرداری رزونانس مغناطیسی یا MDCT-e نقشهبرداری شود. در مطالعاتی که به ارزیابی پیشرفتهای اخیر حاصله در روشهای تصویربرداری از جمله سونوگرافی ترانسواژینال با آمادهسازی روده، کنتراست آب در رکتوم و تصویربرداری رزونانس مغناطیسی با قدرت میدانهای 3 تسلا (T-3) و MDCT-e پرداخته بودند، مشاهده شد که این روشها دارای دقت تشخیصی بالاتری هستند. اما تعداد این مطالعات برای ارزیابی محتاطانه نقش تشخیصی آنها بسیار محدود بودند. نظر به کیفیت پایین اکثر مطالعات منتخب، توصیه میشود یافتههای حاصل از این مطالعه مروری با احتیاط تفسیر شود. توصیه میشود که در آینده مطالعات تشخیصی با طرح خوب برای مقایسه تستهای تصویربرداری از نظر دقت تست تشخیصی و هزینهها به اجرا درآیند.
خلاصه به زبان ساده
تستهای تصویربرداری برای تشخیص غیر تهاجمی آندومتریوز
سوال مطالعه مروری
تستهای تصویربرداری در تشخیص آندومتریوز چقدر دقیق هستند؟ آیا هیچ یک از تستهای تصویربرداری میتوانند از دقت کافی برای جایگزینی یا کاهش نیاز به جراحی در تشخیص آندومتریوز برخوردار باشند؟
پیشینه
زنان مبتلا به آندومتریوز دارای بافت آندومتری (بافتی که رحم را پوشانده و در طول دوره قاعدگی دچار ریزش میشود) هستند که در خارج از دیواره رحم، درون لگن رشد کرده و باعث ایجاد درد شکمی مزمن و اشکال در باروری میشود. اخیرا تنها روش تشخیص آندومتریوز اجرای جراحی لاپاراسکوپی و مشاهده بقایای آندومتر در داخل شکم است.
از آنجایی که جراحی با ریسک همراه بوده و گران است، توانایی تستهای تصویربردای غیرتهاجمی برای تشخیص آندومتریوز ارزیابی شدهاند. یک تست تصویربرداری دقیق میتواند منجر به تشخیص آندومتریوز بدون نیاز به جراحی شده، یا میتواند نیاز به جراحی را کاهش دهد. بنابراین فقط زنانی که بیش از سایر زنان احتمال ابتلا به آندومتریوز را داشتند، به این روشها نیاز خواهند داشت. به علاوه، در صورتی که تستهای تصویربرداری میتوانستند به طور دقیق محل ضایعات آندومتریوتیک را پیشبینی کنند، جراحان به اطلاعات موردنیاز خود برای برنامهریزی و بهبود رویکردهای جراحی دست خواهند یافت. سایر روشهای غیرتهاجمی تشخیص آندومتریوز با استفاده از ادرار، خون و اندومتریال و تستهای ترکیبی در مطالعه مروری های جداگانهای از کاکرین از این مجموعهها ارزیابی شدهاند.
ویژگیهای مطالعه
شواهد وارد شده به این مطالعه مروری تا آپریل 2015 بهروز هستند. ما 49 مطالعه را شامل 4807 شرکتکننده وارد مطالعه مروری کردیم. 13 مطالعه به ارزیابی آندومتریوز لگن، 10 مطالعه به ارزیابی آندومتریوز تخمدان، 15 مطالعه به ارزیابی آندومتریوز عمیق (آندومتریوزی که عمیقا در بافتهای لگن نفوذ کرده باشد) و 33 مطالعه به ارزیابی آندومتریوز در نواحی خاصی درون حفره لگن پرداخته بودند. تمامی مطالعات دربرگیرنده زنانی بودند که در سن باروری قرار داشته و به دلیل داشتن علائم آندومتریوز تحت جراحیهای تشخیصی قرار گرفته بودند.
نتایج اصلی
هیچ یک از روشهای تصویربرداری برای ارائه این اطلاعات درباره آندومتریوز کلی لگن دقیق نبودند. سونوگرافی ترانسواژینال با دقت کافی آندومتریوز تخمدان را برای کمک به جراحان در تشخیص ضرورت جراحی، شناسایی میکند. تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) به طور قابل توجهی برای جایگزینی با جراحی در تشخیص آندومتریوم دقیق بود اما فقط در تعداد کمی از مطالعات ارزیابی شده بود. سایر تستهای تصویربرداری در مطالعات مجرد کوچک بررسی شده بودند و نمیتوانستند به روش معناداری ارزیابی شوند. سونوگرافی ترانسواژینال در مقایسه با تصویربرداری رزونانس مغناطیسی میتوانست برای مکانیابی بیشتر نواحی آناتومیک آندومتریوز عمیق استفاده شده و به جراحان در برنامهریزی بهتر برای روند جراحی کمک کند. به نظر میرسد آندومتریوز در قسمت پائین ناحیه شکمی به وسیله هر دو روش سونوگرافی ترانسواژینال و ترانسرکتال، تصویربرداری رزونانس مغناطیسی و انمای توموگرافی کامپیوتری با آشکارسازهای چندگانه نسبتا با دقت قابل شناسایی بودند. انواع جدیدی از سونوگرافی و تصویربرداری رزونانس مغناطیسی، شواهد امیدوارکنندهای را در تشخیص آندومتریوز نشان میدهد اما مطالعات صورت گرفته درباره آنها برای نشان دادن ارزش تشخیصی آنها بسیار کم است.
کیفیت شواهد
به طور کلی، مطالعات به لحاظ کیفیت روششناسی ضعیف بودند، و اغلب تکنیکهای تصویربرداری فقط در تعداد کمی از مطالعات بررسی شده بودند. تفاوتهای میان مطالعات شامل چگونگی اجرای مطالعه، گروههای زنان مورد مطالعه، روشهای اجرای تستهای تصویربرداری و چگونگی اجرای جراحی بودند.
پژوهشهای آتی
برای ارزیابی تستهای تصویربرداری غیرتهاجمی با دقت ظرفیت تشخیصی بالقوه برای آندومتریوز به پژوهشهای با کیفیت بالای اضافی نیاز است.