پیشینه
شواهدی از مطالعات مشاهدهای وجود دارد که غلات دانه کامل (whole grains) میتوانند اثر مثبتی بر خطر بیماریهای قلبیعروقی (CVD ؛cardiovascular disease) داشته باشند. نسخههای پیشین این مطالعه مروری، عمده مطالعات مداخلهای کوتاهمدت را یافتند. درحالحاضر کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترل شده (RCTs ؛randomised controlled trials) بلندمدت در دسترس است. این مطالعه، بهروزرسانی شده و توسعهیافته مطالعه مروری اصلی انجام شده در سال 2007 است.
اهداف
هدف از این مطالعه مروری سیستماتیک ارزیابی اثر غذاها یا رژیمهای دانه کامل بر مرگومیر کلی، وقایع قلبیعروقی و عوامل خطرزای قلبیعروقی (چربی خون، فشار خون) در افراد سالم یا افراد مبتلا به بیماری قلبی و عروقی یا عوامل خطر مرتبط است که از تمام RCTهای واجد شرایط استفاده میکنند.
روش های جستجو
ما پایگاه ثبت مرکزی کارآزماییهای کنترل شده کاکرین (CENTRAL ؛Cochrane Central Register of Controlled Trials) (شماره 8، 2016) را در کتابخانه کاکرین؛ MEDLINE (از 1946 تا 31 آگوست 2016)؛ Embase (از 1980 تا هفته 35 سال 2016) و CINAHL Plus (از 1937 تا 31 آگوست 2016) را در 31 آگوست 2016 جستوجو کردیم. همچنین ما ClinicalTrials.gov را در 5 جولای 2017 و مرکز بینالمللی ثبت کارآزماییهای بالینی سازمان جهانی بهداشت (WHO ICTRP) را در 6 جولای 2017 جستوجو کردیم. ما فهرست منابع مقالات مرتبط را بررسی کردیم و هیچ محدودیت زبانی را اعمال نکردیم.
معیارهای انتخاب
ما RCTهایی را انتخاب کردیم که به ارزیابی اثرات غذاها یا رژیمهای دانه کامل که شامل دانه کامل بودند، در مقایسه با غذاها یا رژیمهای با ترکیب مشابه به آنها، بعد از گذشت حداقل 12 هفته، بر بیماریهای قلبیعروقی و عوامل خطر مرتبط پرداخته بودند. واجد شرایط بودن برای ورود در مطالعه عبارت بودند از بزرگسالان سالم، کسانی که در معرض خطر بالای ابتلا به CVD بودند یا کسانی که قبلا در آنها CVD شناسایی شده بود.
گردآوری و تحلیل دادهها
دو نویسنده مطالعه مروری، مطالعات را به صورت مستقل انتخاب کردند. دادهها استخراج شدند و بازبینی کیفیت توسط یک نویسنده و بررسی توسط نویسنده دوم مطالعه مروری انجام شد. نویسنده دوم مطالعه مروری آنالیزها را بررسی کرد. ما اثر درمان را با استفاده از میانگین تفاوت (mean difference) در یک مدل اثر ثابت (fixed-effect model) و ناهمگونی (heterogeneity) را با استفاده از آمار I2 و آزمون کای 2 (Chi2 test of heterogeneity) ناهمگونی، ارزیابی کردیم. ما کیفیت کلی شواهد را با استفاده از سیستم GRADE (نظام درجهبندی کیفیت شواهد و قدرت توصیهها) با نرم افزار GRADEpro ارزیابی کردیم.
نتایج اصلی
ما 9 RCT را یافتیم که بهطور کلی شامل 1414 شرکتکننده (با محدوده سنی 24 تا 70؛ میانگین سنی 45 تا 59، که گزارش شده بود) و افراد را بهطور تصادفی درگروههای کنترل دانه کامل در مقابل دانه کامل پایینتر (lower whole grain) یا دانه تصفیه شده (refined grain) قرار داده بودند. ما هیچ مطالعهای را نیافتیم که اثر رژیمهای دانه کامل را بر مرگومیر کلی قلبیعروقی یا وقایع قلبیعروقی (انفارکتوس قلبی کل، آنژین ناپایدار، عمل جراحی بایپس شریان کرونر، ترمیم داخل مجرایی عروق کرونر از ورای پوست (percutaneous transluminal coronary angioplasty)، سکته مغزی کل) گزارش داده باشد.
همه مطالعات مشمول، اثر رژیمهای دانه کامل را بر عوامل خطر بیماریهای قلبیعروقی شامل چربی خون و فشار خون گزارش دادند. تمام مطالعات در جمعیتهای پیشگیری اولیه انجام شده و خطر بالا یا غیرشفاف سوگیری (bias) داشتند و هیچ مطالعهای دوره مداخلهای بیشتر از 16 هفته نداشت.
بهطور کلی، ما هیچ تفاوتی را بین گروههای کنترل و دانه کامل در خصوص کلسترول کل یافت نکردیم (میانگین تفاوت (MD): 0.07؛ 95% فاصله اطمینان(CI): 0.07 تا 0.21؛ 6 مطالعه (7 مقایسه)؛ 722 شرکتکننده؛ شواهد با کیفیت پایین).
با استفاده از GRADE، ما کیفیت کلی شواهد موجود را در مورد کلسترول پائین ارزیابی کردیم. 4 مطالعه توسط موسسات مالی مستقل ملی و دولتی تامین مالی شده بود، در حالی که مطالعات باقیمانده، تامین بودجه یا بودجه جزئی خود را از سازمانهای با منافع تجاری در غلات گزارش کردند.
نتیجهگیریهای نویسندگان
شواهد ناکافی از RCTها در مورد اثر رژیمهای دانه کامل بر پیامدهای قلبیعروقی یا عوامل خطر جدی CVD مانند چربی خون و فشار خون وجود دارد. کارآزماییها در معرض خطر سوگیری غیرشفاف یا بالا با اندازههای کوچک نمونه و مداخلات کوتاهمدت نسبی بودند و کیفیت کلی شواهد پایین بود. نیاز به کارآزماییهای به اندازه کافی قوی، خوب طراحی شده با مدتهای طولانیتر که وقایع قلبیعروقی، همچنین عوامل خطر قلبیعروقی را ارزیابی میکنند، وجود دارد.
خلاصه به زبان ساده
غلات دانه کامل برای بیماری قلبیعروقی
پیشینه
تمام غذاهای دانه کامل شامل طیفی از محصولات بوده و شامل دانههای کامل گندم، برنج، ذرت و جو میشوند. همچنین اصطلاح دانه کامل شامل دانههای کامل خرد شده از قبیل بلغور جو دوسر (oatmeal) و گندم کرهای (wholemeal wheat) است.
ویژگیهای مطالعه
ما 9 مطالعه تصادفیسازی شده را ارزیابی کردیم که به ارزیابی و مقایسه اثرات رژیمهای دانه کامل با رژیمهای با دانههای تصفیه شده یا یک رژیم معمول بر سطوح کلسترول خون یا فشار خون (عوامل خطر عمده برای بیماری قلبیعروقی شامل حملات قلبی یا سکته مغزی) پرداخته بودند. شواهد تا آگوست 2016 بهروز هستند.
نتایج اصلی
رژیمهای غذایی در طول حداقل 12 هفته دنبال شدند اما اغلب مطالعات محدودیتهای متودولوژیکی داشتند، تعداد شرکتکنندگان کم بود و کیفیت کلی شواهد پایین. ما هیچ مطالعهای را پیدا نکردیم که اثر دانههای کامل را بر مرگ ناشی از بیماری قلبیعروقی یا وقایع قلبیعروقی گزارش کند. همه 9 مطالعه، اثرات رژیمهای دانه کامل را بر سطوح کلسترول خون یا فشار خون گزارش دادند. ما هیچ اثری از رژیمهای دانههای کامل بر کلسترول خون یا فشار خون یافت نکردیم. 4 مطالعه توسط موسسات مالی مستقل ملی و دولتی تامین مالی شده بود، در حالی که مطالعات باقیمانده بودجه یا بودجه جزئی خود را از سازمانهای با منافع تجاری در غلات دریافت کرده بودند.
نتیجهگیری
تا به امروز شواهد ناکافی از کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترل شده وجود دارد که مصرف رژیمهای دانه کامل را برای کاهش خطر ابتلا به بیماری قلبیعروقی یا کلسترول پایین خون یا فشار خون پیشنهاد دهند.