پیشینه
زخمهای وریدی پا نوعی زخمهای مزمن، عودکننده/مکرر، و پیچیده هستند که بیشتر در افراد بالای 65 سال بروز میکنند. زخمهای وریدی بار قابل توجهی را برای بیماران و سیستمهای مراقبتهای بهداشتی ایجاد میکنند. با اینکه درمان فشردهسازی (مانند باندها یا جورابها) درمان خط اول موثری است، سونوگرافی ممکن است نقش مهمی در التیام زخمهای وریدی داشته باشد.
اهداف
تعیین اینکه آیا زخمهای وریدی پا که با سونوگرافی درمان شدند، سریعتر از زخمهایی که با سونوگرافی درمان نشدند، بهبود مییابند.
روش های جستجو
ما پایگاه ثبت تخصصی گروه زخم در کاکرین (19 سپتامبر 2016 جستوجو شد)؛ پایگاه ثبت مرکزی کارآزماییهای کنترل شده کاکرین Cochrane Central Register of Controlled Trials (CENTRAL؛ کتابخانه کاکرین the Cochrane Library؛ شماره 8، 2016)، Ovid MEDLINE (شامل In-Process & Other Non-Indexed Citations ،MEDLINE Daily و Epub Ahead of Print) (از 1946 تا 19 سپتامبر 2016)، Ovid Embase (از 1974 تا 19 سپتامبر 2016)، و EBSCO CINAHL Plus (از 1937 تا 19 سپتامبر 2016) را جستوجو کردیم. ما همچنین سه پایگاه ثبت کارآزماییهای بالینی و منابع مطالعات انتخابشده و مطالعات مروری نظاممند مرتبط را جستوجو کردیم. هیچ محدودیتی از نظر زبان، تاریخ انتشار یا شرایط مطالعه وجود نداشت.
معیارهای انتخاب
کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترلشده (RCT) که به مقایسه سونوگرافی و عدم استفاده از سونوگرافی پرداختند. درمانهای مقایسهای غیر سونوگرافی مناسب شامل مراقبت معمول، سونوگرافی ساختگی و درمانهای جایگزین زخمهای پا بودند.
گردآوری و تحلیل دادهها
دو نویسنده بهطور مستقل به ارزیابی نتایج جستوجو و انتخاب مطالعات مناسب پرداختند. جزئیات بهدست آمده از مطالعات انتخابشده با استفاده از یک صفحه استخراج اطلاعات، خلاصه شده و دوبار کنترل شدند. ما تلاش کردیم که برای دادههای گمشده با نویسندگان کارآزماییها تماس بگیریم.
نتایج اصلی
در این بهروزرسانی 11 کارآزمایی انتخاب شدند؛ ما 10 کارآزمایی را در معرض خطر نامشخص یا بالای سوگیری قضاوت کردیم. این کارآزماییها به دلیل تفاوت در مدت پیگیری، و رژیمهای سونوگرافی از نظر بالینی ناهمگون بودند. 9 کارآزمایی، سونوگرافی را با فرکانس بالا مورد بررسی قرار دادند؛ هفت مطالعه دادههای مربوط به زخمهای بهبود یافته و دو مطالعه دادههای مربوط به تغییر را در اندازه زخم ارائه کردند. دو کارآزمایی سونوگرافی را با فرکانس پائین ارزیابی کرده و هر دو دادههای مربوط به زخمهای التیامیافته را گزارش کردند.
مشخص نیست که آیا سونوگرافی با فرکانس بالا در مقایسه با عدم استفاده از سونوگرافی تاثیری بر نسبت زخمهای بهبود یافته در هیچکدام از نقاط زمانی بررسیشده داشته باشد: در هفت تا هشت هفته (RR: 1.21؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.86 تا 1.71؛ 6 کارآزمایی؛ 678 شرکتکننده؛ شواهد با کیفیت پائین- یکبار به دلیل خطر سوگیری و یکبار به دلیل عدم دقت کاهش یافت)، در 12 هفته (RR: 1.26؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.92 تا 1.73؛ 3 کارآزمایی؛ 489 شرکتکننده؛ شواهد با کیفیت متوسط-یکبار به دلیل عدم دقت کاهش یافت)، و در 12 ماه (RR: 0.93؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.73 تا 1.18؛ 1 کارآزمایی؛ 337 شرکتکننده؛ شواهد با کیفیت پائین-یکبار به دلیل خطر نامشخص سوگیری و یکبار به دلیل عدم دقت کاهش یافت).
یک کارآزمایی (92 شرکتکننده) گزارش کرد که در 4 هفته درصد کاهش بیشتری در ناحیه زخم با سونوگرافی با فرکانس بالا به دست آمد، در حالی که کارآزمایی دیگر (73 شرکتکننده) هیچ تفاوت روشنی را از نظر تغییر در اندازه زخم در 7 هفته گزارش نکرد. ما سطح این شواهد را عمدتا به دلیل خطر سوگیری (معمولا فقدان ارزیابی پیامد کورسازی و فرسایش) و عدم دقت، به بسیار پائین کاهش دادیم.
دادههای بهدست آمده از یک کارآزمایی (337 شرکتکننده) نشان میدهد که سونوگرافی با فرکانس بالا ممکن است خطر ابتلا را به عوارض جانبی غیر جدی (RR: 1.29؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.02 تا 1.64؛ شواهد با کیفیت متوسط-یکبار به دلیل عدم دقت کاهش یافت) و عوارض جانبی جدی (RR: 1.21؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.78 تا 1.89؛ شواهد با کیفیت متوسط-یکبار به دلیل عدم دقت کاهش یافت) افزایش دهد.
مشخص نیست که آیا سونوگرافی با فرکانس پائین تاثیری بر التیام زخم وریدی در 8 و 12 هفته دارد یا خیر (RR: 3.91؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.47 تا 32.85؛ 2 کارآزمایی؛ 61 شرکتکننده؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین-به دلیل خطر سوگیری و عدم دقت کاهش یافت).
سونوگرافی با فرکانس بالا احتمالا تفاوت کمی در کیفیت زندگی ایجاد کرده یا تفاوتی ایجاد نمیکند (شواهد با کیفیت متوسط-به دلیل عدم دقت کاهش یافت). پیامدهای حاصل از عوارض جانبی، کیفیت زندگی و هزینه برای درمان با سونوگرافی با فرکانس پائین گزارش نشده بود.
نتیجهگیریهای نویسندگان
مشخص نیست که آیا سونوگرافیدرمانی (فرکانس بالا یا پایین) التیام زخمهای وریدی پا را بهبود میبخشد یا خیر. به دلیل خطر سوگیری و عدم دقت، ما کیفیت بیشتر شواهد را از پائین یا بسیار پائین رتبهبندی کردیم.
خلاصه به زبان ساده
آیا سونوگرافی درمانی به التیام زخمهای وریدی (واریس) پا و یا بهبود علائم کمک میکند؟
زخمهای وریدی پا چه هستند، و چه کسانی در معرض خطر ابتلا به این رخمها قرار دارند؟
زخمهای وریدی پا، زخمهای شایع ناشی از آسیب یا انسداد وریدهای پا هستند. این زخمها منجر به جمع شدن خون و افزایش فشار در این رگها میشود. در نهایت این تغییرات میتوانند به پوست و بافت زیرین آن آسیب رسانده و یک جراحت طولانی مدت، یا زخم ایجاد کند. این زخمها ممکن است دردناک بوده و مایعی از آنها ترشح شود. آنها همچنین ممکن است عفونی شوند. افرادی که در معرض خطر پیشرفت زخمهای وریدی پا قرار دارند، سالمندان و افرادی هستند که مشکلات حرکتی دارند. این زخمها ممکن است برای بیماران مضطربکننده بوده و هزینههایی را برای سیستمهای مراقبت بهداشتی در بر داشته باشد.
چرا از سونوگرافی برای درمان زخمهای پا استفاده میشود؟
درمان زخمهای وریدی پا عبارتند از باندهای فشردهسازی شده، که جریان خون را در پاها بهبود میبخشد، پانسمانهای زخم، و داروهایی مانند آنتیبیوتیکها. سونوگرافی درمانی گاهی به عنوان یک مداخله اضافی، به ویژه برای زخمهای دشوار و طولانیمدت استفاده میشوند. امواج صوتی از طریق پوست عبور کرده و بافت زیرین آن را به لرزش میاندازد. مکانیسم امواج سونوگرافی ارتباط متقابلی با بافتهای درمانی برقرار میکنند که بهطور کامل درک نمیشوند؛ آنها ممکن است تأثیر مثبت یا منفی بر جریان خون در اطراف زخم داشته باشند. ما میخواستیم بدانیم که آیا استفاده از سونوگرافی درمانی میتواند التیام زخمهای پا را بهبود ببخشد.
چه چیزی یافتیم؟
در سپتامبر 2016 ما کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترلشدهای (RCT) را مورد بررسی قرار دادیم که به بررسی این موضوع پرداختند که آیا سونوگرافی به التیام یا بهبود علائم زخمهای وریدی پا کمک میکند. ما 11 کارآزمایی را یافتیم که در کل شامل 969 شرکتکننده بودند. متوسط میانگین سن شرکتکنندگان بین 59 سال تا 70 سال متغیر بود. نسبت شرکتکنندگان زن بین 55% تا 79% بود. هشت مطالعه سونوگرافی را با عدم استفاده از سونوگرافی برای زخمهای وریدی پا و سه مطالعه دیگر سونوگرافی را با سونوگرافی ساختگی مقایسه کردند. هفت مطالعه از 11 مطالعه در معرض خطر بالای سوگیری قرار داشتند و به دلیل گزارشدهی ضعیف، ما نتوانستیم سوگیری بالقوه را در سه مطالعه ارزیابی کنیم.
یک مطالعه در معرض خطر پائین سوگیری قرار داشت. تمام این کارآزماییها متفاوت بودند، بهعنوان مثال از نظر مدت زمان پیگیری آنها (سه هفته تا 12 ماه)، و قدرت امواج سونوگرافی استفاده شده (سونوگرافی با فرکانس بالا یا پائین). بر اساس این شواهد روشن نیست که آیا سونوگرافی (فرکانس بالا یا پایین) التیام زخمهای وریدی پا را افزایش میدهد. نتایج به دست آمده از یک مطالعه (337 شرکتکننده) نشان میدهد که سونوگرافی با فرکانس بالا ممکن است با عوارض جانبی بیشتری مانند درد و قرمزی پوست مرتبط باشد (شواهد با کیفیت متوسط). دو مطالعه که سونوگرافی با فرکانس پائین را ارزیابی کردند گزارش نکردند که آیا شرکتکنندگان دچار اثرات جانبی شدند یا خیر. همچنین مشخص نیست که آیا سونوگرافی با فرکانس بالا یا پائین کیفیت زندگی شرکتکنندگان را تحت تاثیر قرار میدهد.
کیفیت شواهد
اکثر مطالعاتی که ما یافتیم، شرکتکنندگان زیادی نداشتند، زمان پیگیری کوتاهی داشتند و در طراحی مطالعه ضعف داشتند؛ به این معنی که آنها به احتمال زیاد منجر به نتیجه گمراهکننده میشوند. ما کیفیت شواهد موجود را با توجه به خطرات سوگیری پائین در نظر میگیریم.
این خلاصه به زبان ساده تا سپتامبر 2016 بهروزرسانی شده است.