پیشینه
میزان تولد چندقلویی در سراسر جهان افزایش یافته که با افزایش عوارض و مراقبتهای بیمارستانی بیشتر، اغلب بهدلیل نارس بودن نوزادان همراه است. در حالیکه شواهدی قوی درباره خطرات ندادن شیر مادر وجود دارد، با این حال میزان شیر دادن در خانمهایی که چند قلو داشتهاند کمتر از خانمهایی بوده که تکقلویی داشتهاند. شیر دادن به بیش از یک نوزاد به دلیل مشکلات ناشی از زایمان و نارس بودن نوزادان ممکن است چالشبرانگیز باشد. خواستههای اضافی مادر به دلیل شیر دادن مکرر، هماهنگ کردن نیازهای نوزادان یا بستری در بخش مراقبتهای ویژه نوزادان میتواند موجب شروع تاخیری شیر دادن یا حتی توقف زودرس شیر دادن شود. گزینههای جایگزین مانند استفاده از شیر کمکی (donor milk) مثلا استفاده از دایه یا شیر مادران دیگر (خارج کردن شیرتوسط خود مادر از پستانها (breast milk expression)) یا روشهای مختلف تغذیه تکمیلی (supplementary feeding) ممکن است مد نظر قرار بگیرد. حمایت و آموزش شیر دادن، مدت شیر دادن را برای نوزادان ترم و سالم و همچنین در مادرانشان بهبود میبخشد، با این حال درباره مداخلات موثر برای حمایت از زنانی که دوقلویی یا چند قلویی داشتهاند، شواهدی وجود ندارد.
اهداف
ارزیابی اثربخشی آموزش و حمایت از شیر دادن در زنانی که دو قلو یا چند قلویی داشتهاند.
روش های جستجو
ما این پایگاههای اطلاعاتی را جستوجو کردیم: مرکز ثبت کارآزماییهای مربوط به گروه بارداری و زایمان در کاکرین (30 جون 2016)، ClinicalTrials.gov (30 جون 2016)، پلتفرم بینالمللی ثبت کارآزماییهای بالینی سازمان جهانی بهداشت (ICTRP) (1 جولای 2016)، فهرست مطالعات کنارگذاشتهشده از مرورهای تکقلویی مشابه کاکرین (equivalent Cochrane review of singletons) و فهرست منابع مطالعات بازیابیشده.
معیارهای انتخاب
معیار انتخاب ما کارآزماییهای بالینی تصادفیسازی و کنترلشده (RCT) یا شبهتصادفی بود که در آنها آموزش اضافی و حمایت از شیر دادن را در زنانی که دو قلو یا چند قلو داشتند، مقایسه کرده بود.
گردآوری و تحلیل دادهها
دو نویسنده این مطالعه مروری مستقل از یکدیگر کارآزماییها را از نظر خطر سوگیری (bias) و شایستگی ورود برای این مرور ارزیابی کردند. آنها دادهها را استخراج و صحت و درستی آنها را کنترل کردند. ما کیفیت شواهد را با استفاده از رویکرد GRADE (نظام درجهبندی کیفیت شواهد و ققدرت توصیهها) ارزیابی کردیم. با این حال قادر نبودیم هیچ دادهای را تحلیل کنیم.
نتایج اصلی
ما 10 کارآزمایی را یافتیم (23 گزارش) که در آنها آموزش و حمایت از شیر دادن در زنان با دو قلویی یا چند قلویی بررسی شده بود. کیفیت شواهد مخلوط بود. خطر سوگیری عمدتا بالا یا نامشخص بود. کورسازی زنان یا پرسنل در تخصیص گروه برای این مداخله مشکل است، بنابراین در همه مطالعات خطر بالای سوگیری اجرا (performance) و خطر بالا یا نامشخص سوگیری شناسایی (detection) وجود داشت. در این کارآزماییها 5787 زن ثبتنام کرده بودند ( شامل 512 زنی که به عنوان بخشی از یک کارآزمایی تصادفی وخوشهای مصاحبه شده بودند). از این تعداد، فقط دادههای دو مطالعه با 42 زن مد نظر قرار گرفت که دو قلویی یا چند قلویی داشتند. هیچیک از مطالعات بهطور خاص برای زنان با بیش از یک نوزاد طراحی نشده و پیامدها برای چند قلویی بهطور مجزا برای هر نوزاد گزارش نشده بود. به دلیل کمبود شواهد و فرمتی (قالب) که در آنها دادهها گزارش شده بود، یک توصیف روایی (narrative) از دادهها ارائه شد، هیچ تحلیلی در این مرور صورت نگرفت و ما قادر نبودیم شواهد را رتبهبندی کنیم ( با استفاده از رویکرد GRADE).
در دو کارآزمایی دادههایی درباره زنان چند قلو وجود داشت که این مقایسهها در آنها انجام شده بود: مقایسه ویزیت پرستار در خانه با مراقبتهای معمول (15 زن)، مقایسه مشاوره تلفنی با مراقبتهای معمول (27 زن). تعداد زنانی که شروع به شیر دادن کرده بودند گزارش شده بود ( همه 15 زن در یک مطالعه و 25 زن از 27 زن در مطالعه دیگر). توقف شیر مادر (نه انحصاری) قبل از 4 تا 6 هفته بعد از زایمان، توقف شیر مادر (تغذیه انحصاری با شیر مادر) قبل از 4 تا 6 هفته بعد از زایمان، توقف شیر مادر (نه انحصاری) قبل از 6 ماه بعد از زایمان و توقف شیر مادر (تغذیه انحصاری با شیر مادر) قبل از 6 ماه بعد از زایمان، بهطور صریح گزارش نشده بود. دادههای موجود برای استنتاج هر نتیجه معناداری ناکافی بودند.
توقف «گرفتن شیر توسط خود مادر» (breast milk expression) قبل از 4 تا 6 هفته بعد از زایمان و توقف گرفتن شیر توسط خود مادر قبل از 6 ماه بعد از زایمان گزارش نشده بود. سنجش رضایت مادر در یک مطالعه با 15 زن گزارش شده بود اما دادهها برای استنتاج نتایج معنادار ناکافی بودند. هیچ پیامد ثانویه دیگری برای زنان چند قلو در هر یک از مطالعات گزارش نشده بود. عوارض جانبی گزارش نشده بود.
نتیجهگیریهای نویسندگان
ما شواهدی از کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترلشده درباره اثر بخشی آموزش و حمایت از شیر دادن برای زنانی با دو قلویی یا چند قلویی یا روش موثری برای آموزش و حمایت آنها پیدا نکردیم. شواهد درباره بهترین شیوه برای انجام مداخلات، زمان مراقبت، یا بهترین شخص برای انجام مداخله وجود ندارد. انجام مطالعاتی به اندازه کافی قوی با طراحی مناسب و خوب برای بررسی مداخلات انجام شده برای زنان با دو قلویی یا چند قلویی لازم است تا مشخص شود که چه انواعی از آموزش و حمایت برای این مادران در شیر دادن به نوزادانشان موثر است.
خلاصه به زبان ساده
آموزش و حمایت از شیردادن برای زنان با دو قلویی یا چند قلویی
موضوع چیست؟
شیر مادر منافع بسیاری دارد. برخی از این منافع شامل حفاظت نوزاد در مقابل بیماریهای التهابی روده، ریهها یا گوشها و همچنین حفاظت نوزاد در برابر مشکلات سلامت طولانیمدت مانند دیابت و چاقی است. همچنین شیر مادر موجب بهبود قوای شناختی میشود و مادر را در برابر سرطان پستان محافظت میکند. میزان شیر مادر در زنانی با چند قلویی نسبت به زنان تک قلو پائینتر است. با این حال چالشهایی برای شیر مادر در چند قلویی (دو قلو، سه قلو یا بیشتر) وجود دارد. آموزش و حمایت، تعداد زنانی را که از شیر مادر برای نوزادانشان استفاده کردهاند افزایش داده و مدت استفاده را از شیر مادر برای یک نوزاد ترم و سالم بهبود بخشیده است. این آموزش و حمایت ممکن است توسط مراقبین سلامت یا افراد خیر و افرادی که در سازمانهای مذهبی فعالیت میکنند (lay worker) انجام شود. این نوع آموزش و حمایت میتواند هنگام بارداری یا بعد از زایمان انجام شود.
مادرانی که چند قلویی داشتهاند ممکن است با چالشهای زیادی برای شیر دادن نوزادانشان روبرو باشند و در نتیجه نیازمند توصیهها وحمایتهای اضافی هستند. آنها نیازاست که در دفعات متعدد شیر دهند، نیازهای بالقوه متفاوت نوزادان را هماهنگ کنند یا نیاز است شیر خود را بگیرند و تغذیه بچهها را با روشهای تغذیه مختلف، انجام دهند. احتمال اینکه نوزادان این مادران نارس و زودرس باشند، زیاد است و در نتیجه احتمال بستری نوزادان در بخش مراقبتهای تهاجمی و ویژه نوزادان بالاتر است. این عوامل میتواند باعث تاخیر در شروع شیردهی یا توقف شیردهی شود.
اهمیت این موضوع چیست؟
شیر مادر به سلامت و رشد نوزاد کمک میکند. زایمان بیش از یک نوزاد در یک حاملگی چالشهایی را برای شیر دادن مادر ایجاد میکند. همچنین احتمال دارد مادران این نوزادان از گزینههای دیگر مانند «گرفتن شیر توسط خود مادر از پستانها»، استفاده از شیرمادر کمکی یا تقویت شیر (fortification of the milk) و روشهای متفاوت تغذیه کمکی استفاده کنند. برخی مادران ممکن است «گرفتن شیر توسط خودشان» را ترجیح دهند چون آنها میتوانند درباره حجم شیر برای تغذیه مطمئن باشند و همچنین با این روش میتوانند به دیگران اجازه دهند تا در شیردهی نوزادانشان کمک کنند. ما میخواستیم دریابیم که آیا آموزش و حمایت به شیر دادن مادرانی با چند قلویی کمک میکند یا نه.
چه شواهدی پیدا کردیم؟
ما کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترلشده را در 30 جون 2016 و 1 جولای 2016 جستوجو کردیم و 10 مطالعه را یافتیم (23 گزارش) که واجد ورود به این مرور بودند. تمام مطالعات آموزش و حمایت را برای همه مادران انجام داده بودند و اختصاص به مادران با چند قلویی نداشتند. این نکته موضوعات روششناختی را برای بررسی اختصاصی تولدهای چند قلویی ایجاد میکند. کارآزماییها 5787 زن را ثبتنام کرده بودند ( این ثبتنام شامل 512 زنی نیز بود که به عنوان بخشی از یک کارآزمایی تصادفی و خوشهای مصاحبه شده بودند). تعداد نوزادان از حاملگیهای چند قلویی پائین بود و هیچیک از مطالعات تعداد کافی را از نوزادان ارائه نمیداد تا اطلاعاتی را درباره چگونگی کارکرد مداخلات برای مادران با چند قلویی فراهم کند. چندین مشکل نیز با چگونگی انجام مطالعات وجود داشت از جمله اینکه زنان میدانستند که در گروهی قرار دارند که حمایت را دریافت میکند.
نویسندگان دو مطالعه یافتههای خودشان را درباره زنان با چند قلویی برای ما فرستادند (42 زن بهطور کلی). کارآزماییها این موارد را مقایسه کرده بودند: مقایسه ویزیت پرستار در منزل با مراقبتهای معمول (15 زن)، مقایسه مشاوره تلفنی با مراقبتهای معمول (27 زن). آنها تعداد زنانی را که تغذیه انحصاری با شیر مادر یا تغذیه با شیر مادر (نه انحصاری) را قبل از 4 هفته بعد از زایمان و قبل از 6 ماه متوقف کرده بودند، بررسی کردند و هیچ بهبودی آشکاری با مداخله وجود نداشت. همه 15 زن در یک مطالعه و 25 زن از 27 زن در مطالعه دیگر شیر دادن را شروع کرده بودند. اطلاعاتی درباره «گرفتن شیر توسط خود مادر از پستانها» وجود نداشت. سنجش پیامدهای دیگری که گزارش شده بود عبارت بود از: سنجش رضایت مادر در یک مطالعه با 15 زن که البته تعداد برای استنتاج هر نوع نتیجهای کافی نبودند. عوارض جانبی گزارش نشده بود.
این نتایج به چه معنی است؟
ما نتوانستیم هیچ نتیجهای از شواهد فراهم شده توسط کارآزماییهای تصادفی و کنترلشده درباره اثر کمکی آموزش و حمایت در مادران با چند قلویی استنتاج کنیم. هیچیک از مطالعات برای بررسی آموزش و حمایت که متناسب با زنان با چند قلویی باشد، طراحی نشده بود. تحقیقات بیشتری نیاز است تا نشان دهد چه انواعی از آموزش و حمایت میتواند به مادران با چند قلویی در شیر دادن نوزادانشان کمک کند. دادههای این نوع مطالعات باید برای زایمانهای چند قلویی در یک روش مناسب ارائه و تحلیل شوند.