پیشینه
پلاک دندانی مرتبط با ژینژیویت (التهاب لثه یا gingivitis) یک بیماری التهابی برگشتپذیر است که ناشی از تجمع و مقاومت بیوفیلمهای میکروبی (پلاک دندانی) روی دندان است. این بیماری با قرمزی و تورم لثه (gingivae یا لثه دندان) و التهاب لثه که به راحتی خونریزی میکند، مشخص میشود. در افراد حساس، ژینژیویت ممکن است منجر به پریودنتیت و تحلیل بافت نرم و استخوان حمایتکننده دندان شود. تصور میشود که دهانشویه کلرهگزیدین میتواند تشکیل پلاک را کاهش داده و باعث کاهش ژینژیویت شود.
اهداف
ارزیابی اثربخشی دهانشویه کلرهگزیدین که بهعنوان یک مکمل در کنار روشهای مکانیکی بهداشت دهان برای کنترل ژینژیویت و پلاک دندانی در مقایسه با روشهای مکانیکی بهداشت دهان بهتنهایی یا روشهای مکانیکی بهداشت دهان به همراه دهانشویه پلاسبو / کنترل استفاده میشود. روشهای مکانیکی بهداشت دهان شامل مسواک زدن با/بدون استفاده از نخ دندان یا وسایل پاکسازی بین دندانها بود و میتوانست شامل پاکسازی حرفهای دندان / درمان پریودنتال باشد.
تعیین اینکه آیا اثر دهانشویه کلرهگزیدین تحت تاثیر غلظت کلرهگزیدین یا تعداد دفعات شستوشو (یک بار در روز در مقابل دو بار در روز) قرار میگیرد یا خیر.
گزارش و توصیف هرگونه عوارض جانبی مرتبط با دهانشویه کلرهگزیدین که از کارآزماییهای انتخاب شده استفاده میشود.
روش های جستجو
متخصص اطلاعات سلامت دهان در کاکرین پایگاههای اطلاعاتی زیر را جستوجو کرد: ثبت کارآزماییهای سلامت دهان در کاکرین (تا 28 سپتامبر 2016)، پایگاه ثبت مرکزی کارآزماییهای کنترل شده کاکرین (CENTRAL ؛Cochrane Central Register of Controlled Trials، شماره 8، 2016) در کتابخانه کاکرین the Cochrane Library (در 28 سپتامبر 2016 جستوجو شد)؛ MEDLINE Ovid (از 1946 تا 28 سپتامبر 2016)، و Embase Ovid (از 1980 تا 28 سپتامبر 2016)؛ CINAHL EBSCO (Cumulative Index to Nursing and Allied Health Literature؛ از 1937 تا 28 سپتامبر 2016). ما ClinicalTrials.gov و پلتفرم بینالمللی ثبت کارآزماییهای بالینی سازمان جهانی بهداشت World Health Organization International Clinical Trials Registry Platform را برای کارآزماییهای در حال انجام جستوجو کردیم. هنگام جستوجو در پایگاههای اطلاعاتی الکترونیکی، هیچ محدودیتی از نظر زبان یا تاریخ انتشار اعمال نشد.
معیارهای انتخاب
ما کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترلشدهای را انتخاب کردیم که اثرات مصرف دهانشویه کلرهگزیدین را که بهعنوان یک مکمل در کنار روش مکانیکی بهداشت دهان به مدت حداقل 4 هفته مورد استفاده قرار گرفت، بر ژینژیویت در کودکان و بزرگسالان ارزیابی کردند. روشهای مکانیکی بهداشت دهان شامل مسواک زدن با / بدون استفاده از نخ دندان یا وسایل پاکسازی بین دندانها بود و میتوانست شامل پاکسازی حرفهای دندانها / درمان پریودنتال باشد. ما کارآزماییهایی را انتخاب کردیم که شرکتکنندگان آن مبتلا به ژینژیویت یا پریودنتیت بودند، کارآزماییهایی که شرکتکنندگان آن سالم بودند و کارآزماییهایی که برخی یا تمام شرکتکنندگان آن شرایط پزشکی داشته یا نیاز به مراقبت ویژه داشتند.
گردآوری و تحلیل دادهها
دو نویسنده مطالعه مروری بهطور مستقل نتایج جستوجو را غربالگری و دادهها را استخراج و خطر سوگیری (Bias) مطالعات انتخاب شده را ارزیابی کردند. ما سعی کردیم برای دسترسی به دادههای گمشده یا شفاف سازی موضوع، در صورت امکان با نویسندگان مطالعه تماس بگیریم. برای پیامدهای پیوسته (کمی)، ما از میانگین و انحراف استاندارد برای بهدست آوردن میانگین تفاوت (MD) و 95% فاصله اطمینان (CI) استفاده کردیم. در جایی که مطالعات از مقیاس یکسان استفاده کردند ما MDها را با هم ترکیب کردیم و هر جا که از مقیاسهای مختلف استفاده کردند، ما میانگین تفاوت استاندارد (SMD) را با هم ترکیب کردیم. برای پیامدهای دوتایی، ما خطر نسبی (RR) و 95% فاصله اطمینان (CI) را گزارش کردیم. با توجه به ناهمگونی پیشبینی شده، ما از مدلهای اثرات تصادفی برای همه متاآنالیزها (meta-analysis) استفاده کردیم.
نتایج اصلی
ما 51 مطالعه را انتخاب کردیم که در مجموع 5345 شرکتکننده را تجزیهوتحلیل کردند. یک مطالعه در معرض خطر نامشخص سوگیری و 50 مطالعه باقیمانده در معرض خطر بالای سوگیری ارزیابی شدند، با این حال، از آن جایی که ما معتقدیم تحقیقات بیشتر بعید است که اطمینان ما به برآورد اثر را تغییر دهند، این موضوع بر کیفیت ارزیابی ژینژیویت و پلاک تأثیری نداشت.
ژینژیویت
بعد از 4 تا 6 هفته استفاده، دهانشویه کلرهگزیدین، نسبت به پلاسبو، کنترل یا عدم استفاده از دهانشویه (10 کارآزمایی، 805 شرکتکننده دارای التهاب لثه خفیف (نمره میانگین 1 در مقیاس GI) تجزیهوتحلیل شدند؛ شواهد با کیفیت بالا)، ژینژیویت را کاهش داد (مقیاس Gingival Index (GI) 0 تا 3). اندازه اثر مشابهی برای کاهش ژینژیویت در 6 ماه یافت شد. دادههای کافی برای تعیین کاهش ژینژیویت مرتبط با استفاده از دهانشویه کلرهگزیدین در افراد با میانگین نمره GI از 1.1 تا 3 (التهاب لثه در سطح متوسط یا شدید) وجود نداشت.
پلاک
پلاک با شاخصهای مختلفی اندازهگیری شد و SMD در 4 تا 6 هفته 1.45 (95% فاصله اطمینان (CI): 1.00 تا 1.90) انحراف استاندارد کمتر از گروه کلرهگزیدین بود (12 کارآزمایی؛ 950 شرکتکننده تجزیهوتحلیل شدند؛ شواهد با کیفیت بالا)، که کاهش چشمگیری را در میزان پلاک نشان داد. کاهش چشمگیر مشابهی برای مصرف دهانشویه کلرهگزیدین در 6 ماه یافت شد.
رنگزایی سطح بیرونی دندان
افزایش چشمگیری در رنگزایی سطح خارجی دندان در شرکتکنندگان استفاده کننده از دهانشویه کلرهگزیدین در 4 تا 6 هفته وجود داشت. SMD، 1.07 انحراف استاندارد (95% فاصله اطمینان (CI): 0.80 تا 1.34) در گروه دهانشویه کلرهگزیدین بالاتر بود (8 کارآزمایی؛ 415 شرکتکننده تجزیهوتحلیل شدند؛ شواهد با کیفیت متوسط). همچنین افزایش چشمگیری در رنگزایی سطح خارجی دندانهای شرکتکنندگان استفاده کننده از دهانشویه کلرهگزیدین در 7 تا 12 هفته و 6 ماه وجود داشت.
جرم
نتایج در مورد تأثیر دهانشویه کلرهگزیدین بر تشکیل جرم بینتیجه بود.
تأثیر غلظت و فرکانس شستوشو
دادههای کافی برای تعیین اینکه آیا غلظت کلرهگزیدین یا فرکانس شستوشو اثر متفاوتی داشتند یا خیر، وجود نداشت.
سایر عوارض جانبی
عوارض جانبی بسیار شایع که در مطالعات گزارش شدند عبارت بودند از اختلال / تغییر چشایی (گزارش شده در 11 مطالعه)، اثرات روی مخاط دهانی شامل درد، تحریک، زخم / تحلیل خفیف مخاط دهانی و پوست (گزارش شده در 13 مطالعه) و احساس سوزش عمومی یا سوزش زبان یا هر دو (گزارش شده در 9 مطالعه).
نتیجهگیریهای نویسندگان
شواهدی با کیفیت بالا از مطالعاتی به دست آمدند که بر اساس شاخص ژینژیوال Löe and Silness (Löe and Silness Gingival Index)، کاهش متوسط ژینژیویت را در افراد مبتلا به التهاب خفیف لثه گزارش کردند (نمره میانگین 1 در مقیاس GI 0 تا 3) که به لحاظ بالینی معنیدار نبود. شواهد با کیفیت بالا در مورد کاهش چشمگیر پلاک دندانی با دهانشویه کلرهگزیدین که بهعنوان یک مکمل برای روشهای مکانیکی بهداشت دهان به مدت 4 تا 6 هفته و 6 ماه استفاده شد، وجود دارد. هیچ شواهدی وجود ندارد که نشان دهد یک محلول شستوشوی کلرگزیدین غلیظ موثرتر از دیگری است. شواهد کافی برای تعیین کاهش ژینژیویت مرتبط با استفاده از دهانشویه کلرگزیدین در افراد با نمره میانگین GI از 1.1 تا 3 که سطح متوسط یا شدید التهاب لثه را نشان میدهد، وجود ندارد. شستوشو با دهانشویه کلرهگزیدین به مدت 4 هفته یا بیشتر باعث رنگزایی سطح خارجی دندانها میشود. علاوه بر این، عوارض جانبی دیگر مانند ایجاد/تشکیل جرم، اختلال چشایی گذرا و اثرات آن بر مخاط دهانی در مطالعات انتخاب شده گزارش شده بودند.
خلاصه به زبان ساده
دهانشویه کلرهگزیدین برای کاهش ژینژیویت و تشکیل پلاک دندانی
سوال مطالعه مروری
آیا استفاده از دهانشویه کلرهگزیدین (طیف گستردهای از ضدعفونیکنندهها) علاوه بر سایر وسایل پاکسازی متعارف دندان به کنترل و بهبود ژینژیویت (التهاب لثهها) کمک میکند؟ آیا فرکانس شستوشو یا غلظت محلول نتیجه را تحت تاثیر قرار میدهد و آیا عوارض جانبی نامطلوب وجود دارد؟
پیشینه
ژینژیویت حالت برگشتپذیری است، که در آن لثهها قرمز و متورم میشوند و ممکن است به آسانی خونریزی کنند. ژینژیویت بسیار شایع است و مطالعات نشان میدهند که بیش از 50% تا 90% از بزرگسالان در انگلیس و ایالات متحده آمریکا از آن رنج میبرند. در افراد حساس ژینژیویت ممکن است منجر به پریودنتیت شود که برگشتپذیر نیست. التهاب پریودنتیت با از دست رفتن/تحلیل رباطها و استخوان هایی که از دندانها حمایت میکنند، همراه است. در صورت عدم درمان، ممکن است در نهایت منجر به از دست دادن دندان شود. پریودنتیت شدید ششمین بیماری گسترده در سراسر جهان است.
حفظ استاندارد بالایی از بهداشت دهان به رسمیت شناخته شده که برای پیشگیری و درمان ژینژیویت مهم است. روش اصلی برای حفظ بهداشت دهان مسواک زدن است. سایر روشهای پاکسازی معمولا شامل استفاده از نخ دندان، برسهای مخصوص بین دندان و جرمگیری و پولیش دندان است که توسط یک دندانپزشک حرفهای انجام میشود. بعضی از افراد کنترل سختی بر تشکیل پلاک و جلوگیری از ژینژیویت با استفاده از فقط پاکسازی متعارف دندان دارند. بنابراین، افراد علاوه بر پاکسازی متعارف دندان، بعضی اوقات از دهانشویههای حاوی کلرهگزیدین استفاده میکنند. این دهانشویهها بدون نسخه پزشک به راحتی در دسترس هستند؛ دستورالعملها معمولا در خارج از ایالات متحده مورد نیاز نیستند.
ویژگیهای مطالعه
ما 51 مطالعه را انتخاب کردیم که در مجموع 5345 شرکتکننده را تجزیهوتحلیل کردند. شواهد موجود در این مطالعه مروری تا 28 سپتامبر 2016 بهروزرسانی شده است. بهطور معمول شرکتکنندگان در این مطالعه، کودکان و بزرگسالان مبتلا به ژینژیویت یا پریودنتیت بودند، که سالم بوده و قادر به استفاده از روشهای متعارف پاکسازی دندان بودند. ما مطالعاتی را که در آن بعضی یا همه شرکتکنندگان شرایط پزشکی یا نیاز به مراقبتهای ویژه داشتند، حذف نکردیم، زیرا ما استفاده از دهانشویههای حاوی کلرهگزیدین را به ویژه برای آنها مناسب در نظر گرفتیم. مطالعات انتخاب شده اثرات دهانشویه کلرهگزیدین را که حداقل به مدت 4 هفته علاوه بر پاکسازی متعارف دندان استفاده شدند بر ژینژیویت در کودکان و بزرگسالان مورد ارزیابی قرار دادند.
نتایج اصلی
شواهد با کیفیت بالا وجود دارد که نشان میدهد استفاده از دهانشویههای حاوی کلرهگزیدین به مدت 4 تا 6 هفته یا 6 ماه علاوه بر مسواک زدن و پاکسازی باعث کاهش چشمگیری در تشکیل پلاک میشود. همچنین شواهد با کیفیت بالا در مورد کاهش متوسط ژینژیویت در افرادی که دارای سطح خفیف آن هستند، وجود دارد، هرچند از آنجایی که سطح بیماری در حال حاضر پائین است این بیماری به لحاظ بالینی چندان مهم نیست. ماهیت شواهد موجود این امکان را به ما نمیدهند که سطح کاهش ژینژیویت را در افرادی که مبتلا به سطوح متوسط تا شدید آن هستند، تعیین کنیم.
شواهدی وجود نداشت که نشان دهد یک محلول شستوشوی کلرهگزیدین غلیظ یا قوی موثرتر از دیگری باشد.
شستوشو به مدت 4 هفته یا بیشتر باعث رنگزایی دندان میشود، که نیاز به تراش دادن/جرمگیری و پولیش توسط یک دندانپزشک حرفهای دارد. سایر عوارض جانبی که گزارش شده، عبارتند از تشکیل جرم (رسوب)، اختلالات چشایی موقت و خونریزی موقت / آسیب به آستر دهان.
کیفیت شواهد
یک مطالعه در معرض خطر نامشخص سوگیری ارزیابی شد و 50 مطالعه باقیمانده در معرض خطر بالای سوگیری قرار داشتند، با این حال این موضوع بر کیفیت ارزیابی ژینژیویت و پلاک تأثیری نداشت، زیرا ما معتقدیم که بعید است تحقیقات بیشتر اطمینان ما را به برآورد اثر تغییر دهند.