پیشگیری از بیماریهای قلبی و عروقی (CVD؛ cardiovascular disease) یک اولویت اصلی سلامت عمومی است. تعدادی از عوامل غذایی با اصلاح عوامل خطر CVD مرتبط شده است. یکی از این عوامل، وجود فیبر در رژیم غذایی است که ممکن است دارای ارتباط مفید با عوامل خطر CVD باشد. نیاز به بررسی شواهد موجود بر اساس کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترل شده (RCT) در این زمینه، وجود دارد.
هدف اصلی از این مطالعه مروری نظاممند، تعیین اثربخشی فیبر در رژیم غذایی برای پیشگیری اولیه از CVD بود.
جستجوی خود را در منابع زیر انجام دادیم: پایگاه کارآزماییهای بالینی ثبت شده کاکرین (CENTRAL؛ Cochrane Central Register of Controlled Trials) (کتابخانه کاکرین (The Cochrane Library))، Ovid Medline (از 1946 تا ژانویه 2015)، OVID EMBASE (از 1947 تا ژانویه 2015)، Science Citation Index Expanded (از 1970 تا ژانویه 2015)، دو مرکز ثبت کارآزمایی بالینی در ژانویه سال .2015 ما همچنین فهرست منابع مقالات مرتبط را بررسی کردیم. هیچ محدودیتی در مورد زبان انتشارات اعمال نشد.
RCTهایی را انتخاب کردیم که به مقایسه اثرات فیبر در رژیم غذایی با هیچ نوع مداخله یا حداقل مداخله بر CVD و عوامل مرتبط با آن پرداخته باشد. شرکتکنندگان این مطالعات، بزرگسالانی بودند که در معرض خطر CVD قرار داشته یا از یک جمعیت کلی انتخاب شده بودند.
دو نویسنده این مطالعه مروری به طور جداگانه مطالعات را انتخاب، دادهها را استخراج و خطر سوگیری (Bias) را ارزیابی کردند. یک نویسنده سوم، وجود هرگونه تفاوت را بررسی کرد. یک نویسنده دیگر نیز، تحلیلها را ارزیابی کرد.
23 کارآزمایی بالینی تصادفیسازی و کنترل شده (1513 شرکتکنندگان تصادفیسازی شده) را انتخاب کردیم که به بررسی اثر فیبر در رژیم غذایی پرداخته بودند. خطر سوگیری برای اکثر این مطالعات نامشخص بود و مطالعات دارای نمونههایی با حجم کوچک بودند. در تعداد کمی از مطالعات، مدت زمان مداخله بیش از 12 هفته بود. طیف گستردهای از منابع فیبر استفاده شده و شباهت کمی بین گروهها از نظر انتخاب مداخله وجود داشت.
هیچ یک از مطالعات، مرگومیر (کلی یا ناشی از قلبی و عروقی) یا حوادث قلبی عروقی را گزارش نداد. نتایج درباره چربیها نشان میدهد که افزایش فیبر دارای اثر مفید و معنیدار بر سطح کلسترول کل (17میانگین تفاوت (MD): mmol/L 0.20 - ؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.34 - تا 0.06 - ؛ کارآزمایی (20 مقایسه)؛ 1067 شرکتکننده تصادفیسازی شده)، و سطح کلسترول LDL (MD: mmol/L 0.14 - ؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.22 - تا 0.06 - ) بود، اما بر سطح تریگلیسیرید (MD: mmol/L 0.00؛ 95 فاصله اطمینان (CI): 0.04 - تا 0.05) تاثیری نداشت. همچینین کاهش بسیار کوچک (به جای افزایش)، اما معنیدار از نظر آماری، در سطح HDL با افزایش مصرف فیبر مشاهده شد (MD: mmol/L 0.03 - ؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.06 - تا 0.01 - ).
مطالعات کمتری (10 کارآزمایی؛ 661 شرکتکننده تصادفیسازی شده) پیامد فشار خون را گزارش دادند که در آن اثر معنیدار افزایش مصرف فیبر بر فشار خون دیاستولیک (MD: mmol/L 1.77 - ؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 2.61 - تا 0.92 - ) مشاهده شد، در حالی که با افزایش فیبر، فشار خون سیستولیک کاهش داشت، اما این کاهش از نظر آماری معنیدار نبود (MD: mmol/L 1.92 - ؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 4.02 - تا 0.19). به نظر نمیرسد که هیچگونه اثرات زیر گروه با توجه به ماهیت نوع مداخله (مکملهای فیبر یا ارائه مواد غذایی / مشاوره برای افزایش مصرف فیبر) یا نوع فیبر (محلول یا نامحلول) وجود داشته باشد، اگرچه تعداد مطالعاتی که در هر زیر گروه سهیم بودند، کوچک بود. با توجه به خطرات تورش مشاهده شده برای کلسترول کل و ناهمگنی آماری مشاهده شده برای فشار خون سیستولیک، همه تحلیلها باید با احتیاط تفسیر شوند. به نظر میرسد عوارض جانبی، هر جا که گزارش شده، بیشتر مربوط به عوارض جانبی خفیف تا متوسط دستگاه گوارش است و این عوارض، به طور کلی در گروههای مداخله فیبر بیشتر از گروه کنترل گزارش شده است.
مطالعات انجام شده، کوتاهمدت بودند و از این رو، پیامد اصلی ما، یعنی حوادث بالینی CVD گزارش نشده بود. تحلیلهای آمیخته برای عوامل خطر CVD، کاهش در کلسترول کل و کلسترول LDL و کاهش در فشار خون دیاستولیک را با افزایش مصرف فیبر، نشان میدهد. هیچ اثر آشکاری از تحلیل زیرگروهها بر اساس نوع مداخله یا نوع فیبر وجود نداشت. اما تعداد مطالعات موجود در هر یک از این تحلیلها کوچک بود. خطر سوگیری در اکثر مطالعات نامشخص و برای برخی از حوزههای کیفیت بالا بود. بنابراین باید نتایج به دست آمده با احتیاط تفسیر شوند. برای تعیین اثر نوع فیبر (محلول در مقابل نامحلول) و شیوه استفاده (مکمل در مقابل مواد غذایی) بر حوادث قلبی و عروقی و عوامل خطر برای پیشگیری اولیه از بیماری قلبی و عروقی، نیاز به انجام RCTهای بلندمدت، که به خوبی اجرا شوند، وجود دارد.