سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (polycystic ovary syndrome; PCOS) شایع‌ترین علت پریودهای نادر (اولیگومنوره) و عدم وجود پریود (آمنوره) است. این وضعیت حدود 4% تا 8% از زنان را در سراسر جهان تحت تاثیر قرار می‌دهد و اغلب منجر به ناباروری ناشی از عدم تخمک‌گذاری می‌شود. مهار کننده‌های آروماتاز (aromatase inhibitors; AIs) دسته‌ای از داروها هستند که برای القای تخمک‌گذاری در سال 2001 معرفی شدند. از حدود سال 2001 کارآزمایی‌های بالینی به نتایج متفاوتی در مورد این موضوع رسیدند که لتروزول (نوعی از AI) حداقل به‌ اندازه درمان خط اول کلومیفن سیترات (clomiphene citrate; CC) موثر است یا خیر.

ارزیابی اثربخشی و ایمنی مهار کننده‌های آروماتاز برای زنان نابارور مبتلا به PCOS بدون تخمک‌گذاری به منظور القای تخمک‌گذاری و به دنبال آن انجام به‌موقع مقاربت یا تلقیح داخل رحمی (intrauterine insemination; IUI).

منابع زیر را از ابتدای شروع به کار آنها تا نوامبر 2017 برای شناسایی کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) مرتبط جست‌وجو کردیم: پایگاه ثبت تخصصی گروه زنان و باروری در کاکرین، پایگاه ثبت مرکزی کارآزمایی‌های کنترل شده کاکرین، MEDLINE؛ Embase؛ PsycINFO؛ Pubmed؛ LILACS؛ Web of Knowledge، پایگاه ثبت کارآزمایی‌های بالینی سازمان جهانی بهداشت (WHO) و Clinicaltrials.gov. همچنین فهرست منابع مقالات مرتبط را جست‌وجو کردیم. جست‌وجوی خود را به زبان یا وضعیت انتشار مقاله محدود نکردیم.

همه RCT‌های مرتبط را با محوریت AIهایی وارد کردیم که به‌تنهایی یا با دیگر درمان‌های دارویی برای القای تخمک‌گذاری در زنان سنین باروری و مبتلا به PCOS بدون تخمک‌گذاری تجویز شدند.

دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم کارآزمایی‌ها را انتخاب، داده‌ها را استخراج و خطر سوگیری (bias) را ارزیابی کردند. در صورت امکان، مطالعات را با استفاده از یک مدل اثر‐ثابت برای محاسبه نسبت شانس (OR) و 95% فاصله اطمینان (CI) برای اکثر پیامدها، و تفاوت‌های خطر (RD) برای سندرم تحریک بیش از حد تخمدان (ovarian hyperstimulation syndrome; OHSS)، تجمیع کردیم. پیامدهای اولیه عبارت بودند از تولد زنده و OHSS. پیامدهای ثانویه شامل بارداری بالینی، بارداری چند‐قلویی، و سقط جنین بودند. کیفیت شواهد را برای هر مقایسه با استفاده از روش درجه‌‏بندی توصیه‏، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) ارزیابی کردیم.

این یک به‌روزرسانی اساسی از مرور پیشین است. برای به‌روزرسانی 2018، 16 مطالعه بیشتر را شناسایی کردیم. ما 42 RCT (7935 زن) را وارد کردیم. در همه مطالعات از مهار کننده آروماتاز لتروزول (letrozole) استفاده شد.

⁧⁧⁩⁩⁧⁧⁩⁩لتروزول در مقایسه با کلومیفن سیترات (CC) با یا بدون درمان کمکی و به دنبال آن انجام به‌موقع مقاربت⁧⁧⁩⁩⁧⁧⁩⁩

نرخ تولد زنده با لتروزول (با یا بدون درمان کمکی) در مقایسه با کلومیفن سیترات (با یا بدون درمان کمکی) و به دنبال آن انجام به‌موقع مقاربت بیشتر بود (OR: 1.68؛ 95% CI؛ 1.42 تا 1.99؛ 2954 شرکت‌کننده؛ 13 مطالعه؛ I⁦⁦^{⁩⁩2⁦⁦}⁩⁩ = 0%؛ تعداد افراد مورد نیاز جهت درمان تا حصول یک پیامد مثبت بیشتر (number needed to treat for an additional beneficial outcome; NNTB) = 10؛ شواهد با کیفیت متوسط). شواهدی با کیفیت بالا وجود دارد که نرخ بروز OHSS با لتروزول یا کلومیفن سیترات مشابه است (0.5% در هر دو بازو: تفاوت خطر (RD): 0.00‐؛ 95% CI؛ 0.01‐ تا 0.00؛ 2536 شرکت‌کننده؛ 12 مطالعه؛ I⁦⁦^{⁩⁩2⁦⁦}⁩⁩ = 0%؛ شواهد با کیفیت بالا). شواهد به نفع لتروزول برای نرخ بالاتر بارداری گزارش شد (OR: 1.56؛ 95% CI؛ 1.37 تا 1.78؛ 4629 شرکت‌کننده؛ 25 مطالعه؛ I⁦⁦^{⁩⁩2⁦⁦}⁩⁩ = 1%؛ NNTB = 10؛ شواهد با کیفیت متوسط). تفاوتی اندک یا عدم تفاوت بین گروه‌های درمانی در نرخ سقط جنین به ازای هر بارداری (20% با CC در مقابل 19% با لتروزول؛ OR: 0.94؛ 95% CI؛ 0.70 تا 1.26؛ 1210 شرکت‌کننده؛ 18 مطالعه؛ I⁦⁦^{⁩⁩2⁦⁦}⁩⁩ = 0%؛ شواهد با کیفیت بالا) و نرخ بارداری چند‐قلویی (1.7% با CC در مقابل 1.3% با لتروزول؛ OR: 0.69؛ 95% CI؛ 0.41 تا 1.16؛ 3579 شرکت‌کننده؛ 17 مطالعه؛ I⁦⁦^{⁩⁩2⁦⁦}⁩⁩ = 0%؛ شواهد با کیفیت بالا) وجود دارد. با این حال، نمودار قیفی (funnel plot) عدم تقارن خفیفی را نشان داد، یعنی ممکن است برخی از مطالعات به نفع کلومیفن از دست رفته باشند.

⁧⁧⁩⁩⁧⁧⁩⁩مقایسه لتروزول و دریل کردن تخمدان با روش لاپاروسکوپی⁧⁧⁩⁩⁧⁧⁩⁩

شواهدی با کیفیت پائین وجود دارد که نرخ تولد زنده با لتروزول یا دریل کردن تخمدان با روش لاپاروسکوپی مشابه است (OR: 1.38؛ 95% CI؛ 0.95 تا 2.02؛ 548 شرکت‌کننده؛ 3 مطالعه؛ I⁧⁧^{⁩⁩2⁧⁧}⁩⁩ = 23%؛ شواهد با کیفیت پائین). شواهد کافی برای نشان دادن تفاوت در نرخ OHSS وجود ندارد (RD: 0.00؛ 95% CI؛ 0.01‐ تا 0.01؛ 260 شرکت‌کننده؛ 1 مطالعه؛ شواهد با کیفیت پائین). شواهدی با کیفیت پائین حاکی از آن است که نرخ بارداری مشابه است (OR: 1.28؛ 95% CI؛ 0.94 تا 1.74؛ 774 شرکت‌کننده؛ 5 مطالعه؛ I⁧⁧^{⁩⁩2⁧⁧}⁩⁩ = 0%؛ شواهد با کیفیت متوسط). شواهد کافی برای نشان دادن تفاوت در نرخ سقط جنین به ازای هر بارداری (OR: 0.66؛ 95% CI؛ 0.30 تا 1.43؛ 240 شرکت‌کننده؛ 5 مطالعه؛ I⁧⁧^{⁩⁩2⁧⁧}⁩⁩ = 0%؛ شواهد با کیفیت متوسط)، یا بارداری‌های چند‐قلویی (OR: 3.00؛ 95% CI؛ 0.12 تا 74.90؛ 548 شرکت‌کننده؛ 3 مطالعه؛ I⁧⁧^{⁩⁩2⁧⁧}⁩⁩ = 0%؛ شواهد با کیفیت پائین) وجود ندارد.

⁧⁧⁩⁩⁧⁧⁩⁩مقایسه‌های بیشتری برای لتروزول در مقابل دارونما (placebo)، تعدیل کننده‌های انتخابی گیرنده استروژن (SERMS) و سپس انجام تلقیح داخل رحمی (IUI)، هورمون تحریک کننده فولیکول (FSH)، آناستروزول (Anastrozole)، همچنین پروتکل‌های دوزبندی و تجویز انجام شدند. ⁧⁧⁩⁩⁧⁧⁩⁩

به دلیل تعداد محدود مطالعات، شواهد کافی برای تعیین تفاوت در هر دو گروه درمانی وجود ندارد. بنابراین، به انجام تحقیقات بیشتری نیاز است.

به نظر می‌رسد لتروزول در مقایسه با کلومیفن سیترات در زنان نابارور مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک بدون تخمک‌گذاری، نرخ‌های زایمان زنده و بارداری را بهبود می‌بخشد. شواهدی با کیفیت بالا نشان می‌دهد نرخ‌های OHSS با لتروزول یا کلومیفن سیترات مشابه هستند. شواهدی با کیفیت بالا از عدم وجود تفاوت در نرخ‌های سقط جنین یا بارداری چند‐قلویی وجود دارند. شواهدی با کیفیت پائین هیچ تفاوتی را در نرخ‌های تولد زنده و بارداری بین لتروزول و دریل کردن تخمدان با روش لاپاروسکوپی نشان نمی‌دهند، اگرچه مطالعات مرتبط کمی در این زمینه انجام شده‌اند. برای به‌روزرسانی 2018، کارآزمایی‌هایی را با کیفیت خوب اضافه کرده، و کیفیت شواهد را ارتقا دادیم.