کولهلیتیازیس (cholelithiasis) به وجود سنگ صفراوی اشاره دارد. این سنگها، سفتشدگیهایی در مجاری صفراوی هستند، و معمولا در کیسه صفرا قرار میگیرند. کولهلیتیازیس در سراسر دنیا یکی از شایعترین مشکلات جراحی بوده و به طور ویژهای در کشورهای غربی شایع است.
کولیک صفراوی اصطلاحی است برای درد کیسه صفرا که بیمار مبتلا به سنگ صفراوی بدون عفونت دور کیسه صفرا دچار آن میشود. این درد شایعترین تظاهر کولهلیتیازیس است که در بیش از یکسوم افراد مبتلا به سنگ کیسه صفرا در مدت 10 سال یا بیشتر مشاهده میشود. داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAID ؛on-steroid anti-inflammatory drugs) به طور گستردهای برای کاهش درد کولیک صفراوی استفاده میشوند، اما نقش آنها باید بیشتر مشخص شود. این داروها ممکن است فراوانی عوارض کوتاهمدت، مثل حالت خفیف کولهلیتیازیس حاد، زردی، کلانژیت (cholangitis)، و پاکراتیت حاد را کاهش دهند، اما همچنین ممکن است رخداد عوارض تهدیدکننده حیات و عوارض شدیدتر را مثل خونریزی معدهای ـ رودهای، اختلال عملکرد کلیه، رخدادهای قلبیعروقی، یا رخدادهای خفیفتر مثل درد شکمی، خوابآلودگی، سردرد، گیجی، یا تظاهرات پوستی افزایش دهند.
بررسی منفعتها و مضرات NSAIDها در افراد مبتلا به کولیک صفراوی
برای این مطالعه مروری، مرکز ثبت کارآزماییهای کنترلشده گروه هپاتوبیلیاری در کاکرین کاکرین (Cochrane Hepato-Biliary Controlled Trials Register)؛ پایگاه کارآزماییهای بالینی ثبت شده کاکرین (CENTRAL ؛Cochrane Central Register of Controlled Trials)؛ در کتابخانه کاکرین (Cochrane Library)؛ (MEDLINE (Ovid SP؛ (Embase (Ovid SP؛ Science Citation Index Expanded؛ (Web of Science)؛ و ClinicalTrails.gov را تا تاریخ جولای 2016 جستوجو کردیم. هیچ محدودیت زبانی اعمال نکردیم.
کارآزماییهای تصادفیسازی و بالینی دارای شرکتکنندههایی با تظاهر کولیک صفراوی که NSAIDها را با عدم درمان، دارونما، یا دیگر داروها مقایسه کردهاند.
دو نویسنده مطالعه مروری (MF و AC) مستقلا کارآزماییهایی را برای انتخاب شناسایی کردند. برای بیان تخمینهای اثر مداخله از خطر نسبی (RR) استفاده کردیم، و اطلاعات را بسته به میزان ناهمگونی با متاآنالیزهای (meta-analysis) مدل اثرات تصادفی و مدل اثرات ثابت تجزیه و تحلیل کردیم. خطاهای تصادفی را با تجزیه و تحلیل متوالی کارآزمایی (Trail Sequential Analysis) کنترل کردیم. با استفاده از معیارهای GRADE، کیفیت شواهد روششناسی را بررسی کردیم.
برای تجزیه و تحلیل، 12 کارآزمایی تصادفیسازی و کنترلشده (RCT ؛Randomised Controlled Trials)، مناسب معیارهای انتخاب مطالعه مروری بود که از قبل مشخصشدهبودند. فقط یک کارآزمایی پیدا کردیم که خطر سوگیری (Bias) پائینی داشت و بقیه کارآزماییها خطر سوگیری بالایی داشتند. به دلیل گزارشدهی ضعیف، خطر سوگیری انتخابی در 9 مطالعه نامشخص بود و این عامل باعث عدماطمینان در تخمینهای اثر تجمعی میشود. 5 کارآزمایی NSAIDها را درمقابل دارونما، 4 کارآزمایی NSAID را در مقابل مخدرها، و 4 کارآزمایی NSIAD را در مقابل داروهای اسپاسمولیتیک (spasmolytic) مقایسه کردند (یکی از این 12 کارآزمایی، یک مطالعه 3 گروهی بود که NSAID را درمقابل داروهای اسپاسمولیتیک و مخدرها مقایسه کردهاست). 828 شرکتکننده (در کارآزماییهایی با حداقل 30 و حداکثر 324 شرکتکننده) به طور تصادفی انتخاب شدند که از این تعداد، 416 شرکتکننده NSAIDها و 412 شرکتکننده دارونما، داروهای اسپاسمولیتیک یا مخدرها را دریافت کردند. 24% شرکتکنندهها مرد بودند. سن شرکتکنندهها در کارآزماییها بین 18 تا 86 سال بود. همه افراد به دلیل درد حاد صفراوی در بخشهای اورژانس بستری شدهبودند. هیچ مرگومیری مشاهده نشد. در مقایسه با دارونما، گروه NSAIDها به طور چشمگیری نسبت کمتری از شرکتکنندههای بدون سرکوب کامل درد داشت (RR: 0.27؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.19 تا 0.40؛ I2 = 26%؛ 5 کارآزمایی؛ شواهد با کیفیت متوسط) و این نتیجه با تجزیه و تحلیل متوالی کارآزمایی تائید شد، اما در رابطه با شرکتکنندههای مبتلا به عوارض چنین چیزی مشاهده نشد (RR: 0.66؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.38 تا 1.15؛ I2 = 26%؛ 3 کارآزمایی؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین). NSAIDها نسبت به داروهای اسپاسمولیتیک کنترل درد بهتری داشتند ولی این نتیجه با تجزیه و تحلیل متوالی کارآزمایی تائید نشد (RR: 0.51؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.37 تا 0.71؛ I2 = 0%؛ 4 کارآزمایی؛ شواهد با کیفیت پائین) و نیز NSAIDها به طور چشمگیری نسبت کمتری از شرکتکنندههای مبتلا به عوارض را نشان دادند و این نتیجه نیز با تجزیه و تحلیل متوالی کارآزمایی تائید نشد (RR: 0.27؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.12 تا 0.57؛ I2 = 0%؛ 2 کارآزمایی؛ شواهد با کیفیت پائین). هیچ اختلافی در نسبتهای شرکتکنندههای بدون سرکوب کامل درد با مقایسه بین NSAIDها و مخدرها یافت نشد (RR 0.98؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.47 تا 2.07؛ I2 = 52%)، که نشان دهنده ناهمگونی متوسط در بین کارآزماییها است (4 کارآزمایی؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین). فقط یک کارآزمایی که NSAIDها را در مقابل مخدرها مقایسه کردهبود، نتایج عوارض را گزارش کرد و هیچ اختلاف مهمی بین این درمانها پیدا نکرد. هیچ کدام از کارآزماییهای گردآوری شده، عوارض جانبی شدید را گزارش نکردند. 7 کارآزمایی از 12 کارآزمایی، عوارض غیرشدید را بررسی کردند: در دو کارآزمایی از این 7 کارآزمایی، عوارض جانبی مشاهده نشد، و در 5 کارآزمایی باقیمانده رخدادهای کوچک گزارش شدند.
به علاوه، یک RCT درحال انجام پیدا کردیم که اثر ضددردی ایبوپروفن داخل وریدی را در کولیک صفراوی بررسی میکرد.
NSAIDها برای کولیک صفراوی با توجه به شایع بودن آن، در کارآزماییهای نسبتا کم و با شرکتکنندههای محدود بررسی شدهاند. فقط یک کارآزمایی با خطر سوگیری پائین پیدا کردیم. هیچ مرگومیری مشاهده نشد. هیچ کدام از کارآزماییهای گردآوری شده، کیفیت زندگی را گزارش نکردند. مقبولیت عمومی این مطالعه مروری پائین است، به دلیل اینکه اکثر RCTها، نه افراد مسن و نه شرکتکنندههای مبتلا به موربیدیتی را، که نسبت به دیگر افراد مبتلا به کولیک صفراوی بیشتر مستعد عوارضاند، دربر نمیگرفتند.
کیفیت شواهد براساس معیارهای GRADE برای مقایسه بین NSAIDها و دارونما با توجه به عدمسرکوب درد، متوسط، و برای نتایج و مقایسههای دیگر پائین یا بسیار پائین بود.
با توجه به حیطههای «خطر سوگیری» از پیش مشخص شده، فقط یک کارآزمایی با خطر سوگیری پائین پیدا کردیم. خطر سوگیری انتخاب در 9 مطالعه را به دلیل گزارشدهی ضعیف، نامشخص درنظرگرفتیم، که باعث عدماطمینان در تخمینهای اثر تجمعی میشود.