اختلال فصلی عاطفی (SAD) یک الگوی فصلی افسردگی اساسی عودکننده است که بیشتر در پاییز و زمستان رخ میدهد و در بهار بهتر میشود. شیوع SAD بسته به عرض جغرافیایی بین 1.5 تا 9 درصد متغیر است. جنبه قابل پیشبینی فصلی SAD فرصتی را برای جلوگیری از آن در اختیار ما میگذارد. این مطالعه مروری یکی از 4 مطالعه مروری در مورد تاثیرگذاری و سلامت مداخلات جلوگیری کننده SAD است که بر نوردرمانی به عنوان مداخلهای پیشگیریکننده متمرکز است. نوردرمانی یک درمان غیردارویی است که افراد در معرض نور مصنوعی قرار میگیرند. نوع انتقال نور (مثل جعبههای نور، کلاههای پخشکننده نور (visors)) و نوع نور (نور سفید) متنوع است.
بررسی تاثیرگذاری و سلامت نوردرمانی (در مقایسه با بدون درمان، دیگر انواع نوردرمانی، ضدافسردگیهای نسل دوم، درمانهای روانی، آگوملاتین (Agomelatine) و ملاتونین، مداخلات سبکزندگی و تولیدکنندههای یون منفی) در پیشگیری از رخداد SAD و بهبود پیامدهای بیمار - محور در میان بزرگسالان با تاریخچه SAD.
برای این مطالعه مروری مرکز ثبت تخصصی گروه مطالعه مروری افسردگی، پرخاشگری و اختلال روانی کاکرین (CCDANCTR ؛Cochrane Depression, Anxiety and Neuorosis Review Group) را تا تاریخ 11 آگوست 2015 جستوجو کردیم. CCDANCTR شامل گزارشهایی از کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترلشده مرتبطی از EMBASE (از 1974 تا به امروز)، MEDLINE (از 1950 تا امروز)، PsycINFO (از 1967 تا به امروز) و پایگاه ثبت مرکزی کارآزماییهای کنترل شده کاکرین (CENTRAL ؛Cochrane Central Register of Controlled Trails) میشود. به علاوه، (Cumulative Index to Nursing and Allied Health Literature (CINAHL؛ Web of Knowledge؛ کتابخانه کاکرین (The Cochrane Library) و پایگاه اطلاعات طب مکمل و وابسته (AMED ؛Allied and Complementary Medicine Database) (تا 26 می 2014) را جستوجو کردیم. همچنین منابع قدیمی را جستوجو و فهرست منابع همه مطالعات گردآوریشده و مطالعات مروری مربوطه را به صورت دستی بررسی کردیم.
برای بررسی تاثیرگذاری، تصمیم گرفتیم که کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترلشدهای را در مورد بزرگسالان با تاریخچهای از SAD نوع زمستانی که در ابتدای مطالعه بدون علامت بودند، گردآوری کنیم. برای بررسی عوارض جانبی، قصد داشتیم مطالعات غیرتصادفیسازی را گردآوری کنیم. تصمیم بر این بود که مطالعاتی را گردآوری کنیم که هر نوع نوردرمانی (مثل نور سفید با جعبههای نور و عینکهای پخشکننده نور، نور مادون قرمز، تحریک سپیدهدم) را در مقابل عدمدرمان / دارونما، ضدافسردگیهای نسل دوم (SGA)، روشهای رواندرمانی، تغییرات سبکزندگی، آگوملاتین، ملاتونین، تولیدکنندههای یون منفی یا دیگر درمانهای نوری ذکر شده در بالا مقایسه میکنند. همچنین، قصد داشتیم مطالعاتی را که نگاهی به نوردرمانی در ترکیب با هر مداخله مقایسهای انداخته بودند، گردآوری کنیم و این موارد را با مداخلات مقایسهای به عنوان تکدرمانی مقایسه کردیم.
دو نویسنده مطالعه مروری، چکیدهها و نشریات را با متن کامل در مقابل معیارهای انتخاب غربالگری و مستقلا اطلاعات را استخراج و خطر سوگیری (risk of bias) را بررسی کردند.
برای این مطالعه مروری، بعد از دوگانهزدایی نتایج جستوجو، 2986 مورد را شناسایی کردیم. در حین مطالعه مروری چکیده و عنوان 2895 مدرک را کنار گذاشتیم. در این مطالعه مروری 91 مقاله را با متن کامل برای انتخاب بررسی کردیم، اما فقط یک مطالعه، اطلاعات 46 فرد را که مناسب معیار انتخاب بودند، دربر داشت. این کارآزمایی تصادفیسازی و کنترلشده (RCT ؛Randomised Controlled Trial) محدودیتهای روششناسی داشت. به دلیل اینکه نویسندگان مطالعه مروری، دلایل حذف تصادفی را گزارش نکرده و اطلاعات خذفهای تصادفی را داخل تجزیه و تحلیل وارد نکردند، خطر سوگیری تشخیصی و اجرایی این کارآزمایی را به دلیل عدم کورسازی و نیز خطر بالای سوگیری فرسایشی (attrition bias)، بالا در نظر گرفتیم.
RCTهای گردآوری شده، استفاده جلوگیریکننده SAD از نور سفید (2500 لوکس با کلاه پخشکننده نور)، نور مادون قرمز (0.18 لوکس (lux) با کلاه پخشکننده نور) و عدم نوردرمانی را مقایسه کرده بودند. به طور کلی، دو شکل نوردرمانی جلوگیریکننده، رخداد SAD را به صورت عددی در مقایسه با عدم نوردرمانی کاهش داد. در کل، 43% (6/14) شرکتکنندهها در گروه نور روشن به SAD مبتلا شدند، و نیز 33% (15.5) شرکتکنندهها در گروه نور مادون قرمز و 67% (6.9) در گروه بدون درمان. نوردرمانی با نور روشن خطر رخداد SAD را به اندازه 36% کاهش داد؛ اما، 95% فاصله اطمینان (CI) بسیار وسیع بوده و شامل اندازههای اثر ممکن به نفع نوردرمانی با نور روشن و هم به نفع بدون نوردرمانی بود (خطر نسبی (RR): 0.64؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.30 تا 1.38). نور مادون قرمز خطر SAD را در مقایسه با عدم نوردرمانی به اندازه 50% کاهش داد، اما در این مورد هم CI برای تخمین دقیق اندازه اثر بسیار وسیع بود (RR: 0.50؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.21 تا 1.17). مقایسه دو شکل نوردرمانی جلوگیریکننده در برابر هم، نرخهای مشابهی را از افسردگی در هر دو گروه نشان داد (RR: 1.29؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.50 تا 3.28). کیفیت شواهد برای همه نتایج خیلی پائین بود. دلایل کاهش کیفیت شواهد شامل موارد زیر میشود: خطر سوگیری بالای مطالعه گردآوریشده، بیدقتی و دیگر محدودیتها مثل درجهبندی نتایج توسط خود، فقدان بررسی ظرفیت در طول مدت مطالعه و گزارش ناکافی ویژگیهای شرکتکنندهها.
پژوهشگران هیچ اطلاعاتی را در مورد عوارض جانبی ارائه ندادند. هیچ مطالعهای را نتوانستیم پیدا کنیم که نوردرمانی را با دیگر مداخلات مثل SGA، روشهای رواندرمانی، ملاتونین یا آگوملاتین مقایسه کند.
شواهد نوردرمانی به عنوان درمان جلوگیریکننده برای بیماران با تاریخچهای از SAD بسیار محدود است. محدودیتهای روششناسی و اندازه کوچک نمونه تنها مطالعه موجود مانع نتیجهگیری نویسنده مطالعه مروری درباره اثرات نوردرمانی برای SAD شده است. با توجه به اینکه شواهد مقایسهای برای نوردرمانی در مقابل دیگر گزینههای جلوگیریکننده محدود است، تصمیم برای تائید یا رد شروع درمان جلوگیریکننده SAD و درمان انتخابی باید قویا بر اساس ترجیح بیمار باشد.