شیرخواران زودرس در مقایسه با شیرخوارانی که در زمان مقرر متولد شدهاند، در معرض آسیبهای حرکتی و شناختی بیشتری قرار دارند. برای بهبود پیامدهای عملکردی در این شیرخواران، مداخلات تکاملی زودهنگام در محیطهای بالینی فراهم شده است. فواید بلندمدت این برنامهها هنوز مبهم است.
اهداف اولیه
مقایسه اثربخشی مداخلات تکاملی زودهنگام بعد از ترخیص از بیمارستان در پیشگیری از آسیبهای حرکتی و شناختی شیرخواران زودرس (تولد قبل از 37 سالگی) در مقابل پیگیری طبی استاندارد شیرخواران زودرس، در شیرخوارگی (صفر تا 3 سالگی)، در سنین قبل از مدرسه (3 تا 5 سالگی)، در سنین مدرسه (5 تا 18 سالگی) و در بزرگسالی (18 سالگی و بعد).
اهداف ثانویه
انجام تجزیه و تحلیل زیرگروهها برای تعیین این موارد:
- تأثیر سن بارداری در زمان تولد، وزن زمان تولد و آسیب مغزی (شلی ماده سفید اطراف بطنی (PVL؛ Periventricular leukomalacia) یا خونریزی داخل بطنی (IVH؛ Intraventricular Hemorrhage)).
- سن بارداری: تا 28 هفته، 28 تا 32 هفته، 32 تا 37 هفته.
- وزن زمان تولد: تا 1000 گرم، 1000 تا 1500 گرم، 1500 تا 2500 گرم.
- آسیب مغزی: وجود یا عدم وجود PVL سیستیک یا IVH با گرید 3 یا 4، یا یک تصویر اولتراسوند یا MRI غیرطبیعی قبل از شروع مداخله.
- تأثیر مداخلاتی که در زمان بستری شروع شده و دارای یک جزء بعد از ترخیص هستند، در مقابل مراقبت استاندارد.
- تأثیر مداخلات با تمرکز بر رابطه والد - فرزند، تکامل شیرخوار یا هردو در مقابل مراقبت استاندارد.
انجام تجزیه و تحلیل حساسیت برای شناسایی:
- تأثیر مداخلات بر آسیبهای حرکتی و شناختی، زمانی که مداخلات تکاملی زودهنگام در قالب کارآزماییهای تصادفیسازی با کیفیت بالا و خطر پایین سوگیری (Bias) در تعیین توالی، پنهانسازی تخصیص، کورسازی در مقادیر پیامدها و گزارش انتخابی انجام میشوند.
از استراتژیهای گروه مطالعه مروری نوزادان در کاکرین (Cochrane Neonatal Review Group) برای شناسایی کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترلشده یا نیمهتصادفیسازی که به بررسی مداخلات تکاملی زودهنگام بعد از ترخیص از بیمارستان در شیرخواران زودرس میپرداختند، استفاده شد. دو نویسنده این مطالعه مروری به طور مستقل منابع زیر را جستوجو کردند: پایگاه کارآزماییهای بالینی ثبتشده کاکرین (CENTRAL؛ Cochrane Central Register of Controlled Trials)؛ MEDLINE Advanced؛ CINAHL؛ (Cumulative Index to Nursing and Allied Health Literature)؛ PsycINFO و EMBASE (از 1966 تا آگوست 2015).
کارآزماییهایی که به صورت تصادفیسازی یا نیمهتصادفیسازی انجام گرفتند و به بررسی برنامههای مداخلات تکاملی زودهنگام با شروع تا قبل از 12 ماهگی، در شیرخواران با تولد قبل از هفته 37 بارداری میپرداختند، انتخاب شدند. مداخلات انتخابشده برای شرکت در این مطالعه مروری میتوانستند در زمان بستری و قبل از ترخیص آغاز شده باشند، اما حتما باید حداقل بخشی از آنها بعد از ترخیص از بیمارستان صورت میگرفت. برای مقادیر پیامدها جز آنکه میباید پیامدهای شناختی یا حرکتی یا هر دو را ارزیابی میکردند، از قبل ویژگی دیگری تعیین نشده بود. نرخ فلج مغزی ثبت شد.
دو نویسنده مطالعه مروری به طور مستقل دادهها را استخراج و وارد پایگاه اطلاعاتی کردند. پیامدهای شناختی و حرکتی در 4 گروه جمعآوری شدند: شیرخوارگی (صفر تا 3 سالگی)، سنین قبل از مدرسه (3 تا 5 سالگی)، سنین مدرسه (5 تا 18 سالگی) و بزرگسالی (18 سالگی و بعد). برای تعیین اثربخشی مداخلات تکاملی زودهنگام در هر گروه سنی، متاآنالیز (meta-analysis) با استفاده از نسخه 1.5 نرمافزار RevMan انجام گرفت. تجزیه و تحلیل زیرگروهها بر سن بارداری در زمان تولد، وزن زمان تولد، آسیب مغزی، زمان شروع مداخله، تمرکز مداخله و کیفیت مطالعه تمرکز داشت.
25 مطالعه دارای شرایط ورود به مطالعه مروری بودند (در مجموع 3615 شرکتکننده با توزیع تصادفی). فقط 12 مطالعه از این مجموعه، کارآزماییهایی تصادفیسازی بودند که با پنهانسازی مناسب تخصیص انجام گرفته بودند. ناهمگونی واضحی از منظر تمرکز و شدت مداخله، ویژگیهای شرکتکنندگان و طول مدت پیگیری وجود داشت. بر اساس متاآنالیز انجام شده، این نتیجه گرفته شد که مداخلات در بهبود پیامدهای شناختی در شیرخوارگی (ضریب تکامل (DQ ؛Developmental quotient): میانگین تفاوت استاندارد (SMD): 0.32 انحراف معیار (SD)؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.16 تا 0.47؛ 0.001 > P-value؛ 16 مطالعه؛ 2372 شرکتکننده) و سنین قبل از مدرسه (ضریب هوشی (IQ)؛ SD 0.43 :SMD؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.32 تا 0.54؛ 0.001 > P-value؛ 8 مطالعه؛ 1436 شرکتکننده) اثربخش بوده است. با این وجود این تأثیر در سنین مدرسه تداوم نداشته است (ضریب هوشی: SMD: 0.18 SD؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.08 - تا 0.43؛ 0.17 = P-value؛ 5 مطالعه؛ 1372 شرکتکننده). ناهمگونی قابلملاحظهای در پیامدهای شناختی بین شیرخوارگی و سنین مدرسه وجود داشت. پیرامون پیامدهای حرکتی، با انجام متاآنالیز اثربخشی قابلملاحظهای به نفع مداخلات تکاملی زود در شیرخوارگی نشان داده شد، هرچند که تاثیر اندکی بود (شاخص حرکتی (DQ)؛ SMD؛ 0.10 SD؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.01 تا 0.19؛ 0.03 = P-value؛ 12 مطالعه؛ 1895 شرکتکننده). تاثیری بر میزان فلج مغزی بین شیرخواران نجاتیافته ملاحظه نشد (خطر نسبی (RR): 0.82؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.52 تا 1.27؛ 7 مطالعه؛ 985 شرکتکننده). شواهد اندکی از بهبودی پیامدهای حرکتی در بلندمدت وجود داشت، اما فقط در 5 مطالعه گزارش پیامدهای سنین قبل از مدرسه (3 مورد) و سنین مدرسه (2مورد) موجود بود.
مداخلات تکاملی زودهنگام در شیرخواران بر پیامدهای شناختی و حرکتی نوزادان، در شیرخوارگی اثربخش هستند و این تاثیر در مورد پیامدهای شناختی در صورت انجام مداخله تا سنین پیش از مدرسه ادامه مییابد. با توجه به آنکه ناهمگونی زیادی بین مداخلات تکاملی زودهنگام، از منظر نوع برنامه مداخله تحت آزمون و سن بارداری زمان تولد شیرخواران زودرس تحت بررسی وجود داشت، مقایسه برنامههای مداخله به میزان محدودی امکانپذیر بود. برای تعیین آنکه کدامیک از مداخلات تکاملی زودهنگام در بهبود پیامدهای شناختی و عملکردی در شیرخواران زودرس اثربخشتر است و همچنین مشخص کردن آثار بلندمدت هر یک از این برنامهها، تحیقات بیشتری لازم است.