خونریزی شدید قاعدگی به طور معناداری کیفیت زندگی بسیاری از زنان را، به استثنای زنان سالم، دچار مشکل میکند. ادراک از خونریزی شدید قاعدگی انتزاعی است و مدیریت آن معمولا بستگی به این دارد که چه علائمی برای فرد قابل قبول است. گزینههای جراحی عبارتند از: جراحی محافظهکارانه (رزکسیون یا برداشتن رحم) و هیسترکتومی (hysterectomy). گزینههای درمان دارویی عبارتند از: داروهای خوراکی و یک دستگاه آزادکننده هورمون داخل رحمی (LNG-IUS).
مقایسه اثربخشی، ایمنی و قابلیت پذیرش جراحی در مقابل دارو درمانی در درمان خونریزی شدید قاعدگی.
ما در تعدادی از پایگاههای اطلاعاتی از ابتدای تاسیس آنها تا ژانویه 2016 به جستوجو پرداختیم که عبارت بودند از: پایگاه ثبت کارآزماییهای گروه زنان و باروری در کاکرین (Cochrane Gynaecology and Fertility Group Trials Register)،پایگاه کارآزماییهای بالینی ثبت شده کاکرین ( Cochrane Central Register of Controlled Trials ؛CENTRAL)؛ MEDLINE؛ EMBASE؛ PsycINFO و پایگاههای ثبت کارآزماییهای بالینی (clinical trials.gov و ICTRP). ما همچنین فهرست منابع مقالات بازیابیشده را جستوجو کردیم.
کارآزماییهای تصادفیسازی کنترلشده (RCTs؛ Randomised Controlled Trials) که به مقایسه جراحی محافظهکارانه یا هیسترکتومی در مقابل درمان دارویی (خوراکی یا داخل رحمی) در خونریزی شدید قاعدگی پرداخته بودند.
2 نویسنده مطالعه مروری به صورت مستقل نسبت به انتخاب مطالعات، ارزیابی خطر سوگیری (Bias) آنها و استخراج دادهها اقدام کردند. پیامدهای اولیه ما عبارت بودند از: خونریزی قاعدگی، نرخ رضایتمندی و عوارض جانبی. ما در جایی که مناسب بود، برای محاسبه خطر نسبی تجمعی (RRs) یا میانگین تفاوت (MD)، با 95% فواصل اطمینان (CI)، و با استفاده از یک مدل اثر ثابت، دادهها را تجمیع میکردیم. ما با استفاده از آماره I2 ناهمگونی را بررسی و با استفاده از روشهای GRADE کیفیت شواهد را ارزیابی کردیم.
ما 15 RCT با گروه موازی (1289 زن) را وارد مطالعه مروری کردیم. مداخلات بر پایه جراحی عبارت بودند از: هیسترکتومی و رزکسیون یا برداشتن آندومتر. مداخلات دارویی عبارت بودند از: داروهای خوراکی و دستگاه آزادکننده لوونورژسترول داخل رحمی (LNG-IUS). کیفیت کلی شواهد در رابطه با مقایسههای مختلف از بسیار پائین تا متوسط متغیر بود. محدویتهای اصلی عبارت بودند از: عدم کورسازی، ریزش شرکت کنندگان و عدم دقت. به علاوه، از آنجایی که بسیاری از زنانی که به صورت تصادفی در گروه مداخله دارویی قرار گرفته بودند، متعاقبا تحت عمل جراحی قرار گرفتند، تفسیر یافتههای بلندمدت مطالعه مشکل بود.
جراحی در مقابل داروهای خوراکی
جراحی (برداشتن آندومتر) در کنترل خونریزی تا 4 ماه (RR: 2.66؛ 95% فواصل اطمینان (CI)؛ 1.94 تا 3.64؛ 1 RCT؛ 186 زن؛ شواهد با کیفیت متوسط) و همچنین تا 2 سال (RR: 1.29؛ 95% فواصل اطمینان (CI)؛ 1.06 تا 1.57؛ 1 RCT؛ 173 زن؛ شواهد با کیفیت پائین) اثربخشتر بود. هیچ شواهدی مبنی بر وجود اختلاف میان گروهها تا 5 سال وجود نداشت (RR: 1.14؛ 95% فواصل اطمینان (CI)؛ 0.97 تا 1.34؛ 1 RCT؛ 140 زن؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین).
رضایت از درمان در گروه تحت جراحی تا 2 سال بالاتر بود (RR: 1.40؛ 95% فواصل اطمینان (CI)؛ 1.13 تا 1.74؛ 1 RCT؛ 173 زن؛ شواهد با کیفیت متوسط)، اما هیچ شواهدی مبنی بر وجود اختلاف میان گروهها تا 5 سال وجود نداشت (RR: 1.13؛ 95% فواصل اطمینان (CI)؛ 0.94 تا 1.37؛ 1 RCT؛ 114 زن؛ شواهد با کیفیت بسیار پائین). در گروه تحت جراحی تا 4 ماه عوارض جانبی کمتری وجود داشتند (RR: 0.26؛ 95% فواصل اطمینان (CI)؛ 0.15 تا 0.46؛ 1 RCT؛ 186 زن). از آنجایی که 59% از زنانی که به صورت تصادفی در گروه تحت درمان با داروهای خوراکی قرار گرفته بودند، بعد از 2 سال و 77% از آنها بعد از 5 سال تحت عمل جراحی قرار گرفته بودند، این یافتهها نیازمند آن هستند که محتاطانه تفسیر شوند.
جراحی در مقابل دستگاه آزادکننده لوونورژسترول داخل رحمی
در مقایسه هیسترکتومی با دستگاه آزادکننده لوونورژسترول داخل رحمی، احتمال بیشتری وجود داشت که گروه تحت درمان از طریق هیسترکتومی تا 1 سال بعد از عمل خونریزی کنترل شده فردی داشته باشند (RR: 1.11؛ 95% فواصل اطمینان (CI)؛ 1.05 تا 1.19؛ 1 RCT؛ 223 زن؛ شواهد با کیفیت متوسط). هیچ شواهدی مبنی بر وجود اختلاف در کیفیت زندگی میان گروهها تا 5 سال بعد از درمان وجود نداشت، اما تا 10 سال بعد از درمان، 46% از زنانی که از همان ابتدا به صورت تصادفی در گروه تحت درمان با دستگاه آزادکننده لوونورژسترول داخل رحمی قرار گرفته بودند، تحت عمل جراحی هیسترکتومی قرار گرفتند. عوارض جانبی مرتبط با هیسترکتومی عبارتند از: عوارض ناشی از جراحی از جمله پرفوراسیون (سوراخ شدگی) روده و مثانه، فیستول ویزکوواژینال (باز شدن واژن به مثانه). عوارض جانبی مرتبط با دستگاهها آزادکننده لوونورژسترول داخل رحمی عبارتند بودند از: خونریزی پیوسته و علائم هورمونی.
در مقایسه جراحی محافظهکارانه با دستگاهها آزادکننده لوونورژسترول داخل رحمی، احتمال بیشتری وجود داشت که گروه تحت جراحی تا 1 سال بعد از درمان، خونریزی کنترل شده فردی داشته باشند (RR: 1.19؛ 95% فواصل اطمینان (CI)؛ 1.07 تا 1.32؛ 5 RCT؛ 281 زن؛ شواهد با کیفیت پائین؛ I2 = 15%). میزان رضایت در گروه تحت جراحی تا 1 سال بعد از درمان بالاتر بود (RR: 1.16؛ 95% فواصل اطمینان (CI)؛ 1.04 تا 1.28؛ 6 RCT؛ 442 زن، I2 = 27%)، اما این یافته نسبت به انتخاب مدل آماری حساس بود و استفاده از مدل اثرات تصادفی هیچ شواهد قطعیای مبنی بر وجود اختلاف میان گروهها نشان نداد. هیچ شواهدی مبنی بر وجود اختلاف در نرخهای رضایمندی میان گروهها تا 2 سال بعد از درمان وجود نداشت (RR: 0.93؛ 95% فواصل اطمینان (CI)؛ 0.81 تا 1.08؛ 2 RCT؛ 117 زن؛ I2 = 1%).
هیچ عوارض جانبی (از جمله خونریزی و سوراخشدگی) در گروه تحت جراحی تا 1 سال بعد از درمان وجود نداشت (RR: 0.36؛ 95% فواصل اطمینان (CI)؛ 0.15 تا 0.82؛ 3 RCT؛ شواهد با کیفیت متوسط). از آنجایی که دادههای مربوط به بیشتر از یک سال کم بودند، تعیین اینکه چه نسبتی از زنان شرکت کننده در گروه تحت درمان با دستگاه آزادکننده لوونورژسترول داخل رحمی در طول پیگیری بلندمدت جراحی شدند، دارای ابهام بود.
جراحی، به ویژه هیسترکتومی بیشتر از درمان دارویی، خونریزی قاعدگی را تا 1 سال بعد از درمان کاهش میدهد. هیچ شواهد قطعیای مبنی بر وجود اختلاف در میزان رضایتمندی میان گروه تحت جراحی و گروه تحت درمان با دستگاه آزادکننده لوونورژسترول داخل رحمی وجود نداشت، اگرچه احتمال بروز عوارض جانبی از جمله خونریزی و سوراخشدگی در گروه تحت درمان با دستگاه آزادکننده لوونورژسترول داخل رحمی بیشتر بود. داروهای خوراکی برای گروه کمی از زنان در یک دوره بلندمدت مناسب است، و دستگاه آزادکننده لوونورژسترول جایگزین بهتری برای جراحی در اکثر موارد است. اگرچه هیسترکتومی یک روش درمانی قطعی برای خونریزی شدید قاعدگی است، این عمل میتواند در گروه اقلیتی از زنان منجر به بروز عوارض جانبی جدی شود. ممکن است به اکثر زنان توصیه شود که به عنوان درمان اولیه، یک روش درمانی سادهتر و کمخطرتری را امتحان کنند. به نظر میرسد، هر دو روش درمانیِ جراحی محافظهکارانه و دستگاه آزادکننده لوونورژسترول داخل رحمی ایمن، قابل قبول و اثربخش هستند.