کمخونی ناشی از فقر آهن در زنان غیرباردار در سن باروری (زنانی که قاعده میشوند) در سراسر جهان بسیار شایع است، اگر چه بالاترین شیوع آن در مناطق کمدرآمد دیده میشود. کمخونی ناشی از فقر آهن با طیف وسیعی از پیامدهای نامطلوب بهداشتی و عوارض جانبی مرتبط است و تصور بر این است که جبران ذخائر آهن با استفاده از مکمل آهن به احتمال زیاد به حل این مشکل کمک میکند. اگرچه کارآزماییهای زیادی وجود دارد که اثرات آهن را در زنان غیرباردار گزارش دادهاند، این کارآزماییها هرگز در یک مطالعه مروری نظاممند با یکدیگر ترکیب نشدهاند.
فراهم کردن شواهدی درباره اثرات مصرف مکمل آهن بر کمخونی و وضعیت آهن، همچنین بر سلامت جسمی، روانی و عصبی، در زنان در سن باروری.
در نوامبر سال 2015، ما CENTRAL ،Ovid Medline ،EMBASE و 9 پایگاه اطلاعاتی دیگر، همچنین چهار منبع دیجیتال پایاننامه را جستوجو کردیم. علاوه بر این، در پلتفرم بینالمللی ثبت کارآزماییهای بالینی سازمان جهانی بهداشت (WHO International Clinical Trials Registry Platform؛ ICTRP) و فهرست مراجع بررسیهای مربوطه به جستوجو پرداختیم.
ما کارآزماییهای بالینی تصادفیسازی و کنترلشده (RCTها) و شبه RCTها را انتخاب کردیم که به مقایسه مصرف روزانه مکمل آهن خوراکی با یا بدون مداخله همراه (اسید فولیک یا ویتامین C)، حداقل به مدت پنج روز در هفته در هر دوز، با کنترل یا دارونما با استفاده از تصادفیسازی فردی یا خوشهای پرداخته بودند. معیارهای ورود به مطالعه شامل زنانی بودند که عادت ماهانه میشدند (یا زنان در سنین بین 12 تا 50 سال) و پیامدهای اولیه از پیش تعریفشده (کمخونی، غلظت هموگلوبین، کمبود آهن، کمخونی ناشی از فقر آهن، مرگ در اثر تمام دلایل، عوارض جانبی، و عملکرد شناختی) یا پیامد ثانویه (وضعیت آهن اندازهگیری شده با استفاده از شاخصهای آهن، عملکرد ورزشی، سلامت روانی، پایبندی، معیارهای تنسنجی، سطح روی سرمی/پلاسما، وضعیت ویتامین A و فولات گلبول قرمز) را گزارش داده بودند.
ما از روشهای استاندارد روششناسی کاکرین استفاده کردیم.
در راهبرد جستوجو تعداد 31،767 رکورد شناسایی شد. پس از غربالگری، 90 گزارش با متن کامل از نظر واجد شرایط بودن، بررسی شد. ما 67 کارآزمایی (از 76 گزارش) را انتخاب کردیم که 8506 شرکتکننده آن، زن بودند. تعداد زنان وارد شده در تحلیلها تا حد زیادی بین پیامدها متغیر بود و نقطه پایانی غلظت هموگلوبین، پیامدی با بیشترین تعداد شرکتکنندگان مورد استفاده در تحلیلها بود (6861 زن). فقط 10 مطالعه در معرض خطر اندک سوگیری (Bias) قرار داشتند و اکثر مطالعات، جزئیات کافی را در مورد کیفیت کارآزماییها ارائه ندادند.
زنان دریافتکننده آهن در پایان مداخله نسبت به زنان گروه شاهد، به طور قابلتوجهی با احتمال کمتر به کمخونی مبتلا شدند (خطر نسبی (RR): 0.39؛ 95% فاصله اطمینان (CI)؛ 0.25 تا 0.60؛ 10 مطالعه؛ 3273 زن؛ کیفیت شواهد: متوسط). زنان دریافتکننده آهن در پایان مداخله نسبت به زنان گروه شاهد، به طور قابلتوجهی دارای غلظت هموگلوبین بالاتری بودند (میانگین تفاوت (MD): 5.30؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 4.14 تا 6.45؛ 51 مطالعه؛ 6861 زن؛ کیفیت شواهد: بالا). گروه دریافتکننده آهن نسبت به زنان گروه شاهد، با خطر کمبود آهن کمتری مواجه بودند (RR: 0.62؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.50 تا 0.76؛ 7 مطالعه؛ 1088 زن؛ کیفیت شواهد: متوسط). تنها یک مطالعه به طور خاص، کمخونی ناشی از فقر آهن را گزارش داده و هیچ مطالعهای به بررسی مرگومیر نپرداخته بود. هفت کارآزمایی که در مجموع شامل 901 زن شرکتکننده بودند، هرگونه عوارض جانبی را گزارش داده و افزایش شیوع کلی عوارض جانبی را در اثر مصرف مکمل آهن شناسایی کردند (RR: 2.14؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.94 تا 4.86؛ کیفیت شواهد: پایین). پنج مطالعه با مجموع 521 زن شرکتکننده، افزایش شیوع عوارض جانبی گوارشی را در زنانی که آهن مصرف کردند، شناسایی کردند (RR: 1.99؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.26 تا 3.12؛ کیفیت شواهد: پایین). هشت مطالعه با مجموع 1036 زن شرکتکننده، افزایش شیوع مدفوع سخت/یبوست را شناسایی کردند (RR: 2.07؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.35 تا 3.17؛ کیفیت شواهد: بالا). شش مطالعه با مجموع 604 زن شرکتکننده، افزایش شیوع مدفوع شل را شناسایی کردند (RR: 2.07؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.10 تا 4.11، کیفیت شواهد: بالا). هفت مطالعه با مجموع 1190 زن شرکتکننده، شواهدی را از افزایش شیوع درد شکم در زنانی که به صورت تصادفی به گروه مصرف آهن اختصاص داده شده بودند، مشاهده کردند (RR: 1.55؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.99 تا 2.41؛ کیفیت شواهد: پائین). هشت مطالعه با مجموع 1214 زن شرکتکننده، هیچ شواهدی را از افزایش شیوع تهوع در زنانی که به صورت تصادفی به گروه مصرف آهن اختصاص داده شده بودند، نیافتند (RR: 1.19؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.78 تا 1.82). شواهد موجود درباره اینکه مصرف مکمل آهن باعث بهبود عملکرد شناختی در زنان میشود، قطعی نیست. زیرا امکان انجام متاآنالیز با استفاده از مطالعات انجام شده وجود نداشت و مطالعات مجزا نتایج متناقضی را گزارش کردند. مصرف مکمل آهن، عملکرد ورزش بیشینه و نیمه بیشینه را بهبود بخشید و به نظر میرسد علائم خستگی را کاهش میدهد. اگرچه نمیتوان به علت تفاوت در گزارشها، درباره پایبندی (adherence) به طور رسمی متاآنالیز انجام داد، هیچ تفاوت آشکاری در پایبندی بین زنانی که به صورت تصادفی به دو گروه مصرف مکمل آهن و کنترل اختصاص داده شده بودند، وجود نداشت.
مصرف روزانه مکمل آهن به طور موثر، شیوع کمخونی و کمبود آهن را کاهش میدهد، ذخایر هموگلوبین و آهن را افزایش میدهد و باعث بهبود عملکرد ورزشی و کاهش خستگی میشود. این مزایا در ازای هزینه افزایش علائم عوارض جانبی مربوط به گوارش به دست آمده است.