قطرههای اشک مصنوعی بدون نیاز تجویز پزشک (OTC؛ over the counter)، از لحاظ تاریخی اولین گام در درمان سندرم چشم خشک و شرایط مربوط به خشکی چشم مانند ناراحتی استفاده از لنز تماسی است. اما در حال حاضر، اطلاعات ما در مورد اثربخشی کلی قطرههای اشک مصنوعی به تنهایی که از نظر تجاری در دسترس همگان باشد، بسیار کم است. مطالعه مروری حاضر یک متاآنالیز (meta-analysis) ضروری مبتنی بر همه کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترلشده و شبهتصادفیسازی را فراهم میکند که مقایسههای سر به سر استفاده از اشک مصنوعی بدون نیاز به تجویز پزشک را تجزیه و تحلیل کردهاند.
بررسی اثربخشی و توکسیسیتی کاربرد اشک مصنوعی بدون نیاز به نسخه پزشک (OTC)، در درمان سندرم چشم خشک در مقایسه با طبقه دیگری از اشکهای مصنوعی بدون نیاز به تجویز پزشک (OTC)، عدم درمان یا دارونما.
ما جستوجوی خود را در منابع زیر انجام دادیم: CENTRAL (که شامل پایگاه کارآزماییهای ثبتشده چشم و بینایی در کاکرین (Cochrane Eyes and Vision Trials Register) است) (شماره 12؛ 2015)؛ Ovid Medline؛ Ovid MEDLINE In-Process و دیگر استنادهای ایندکسنشده، Ovid Medline Daily؛ OVID OLDMEDLINE (از ژانویه 1946 تا دسامبر 2015)، EMBASE (از ژانویه 1980 تا دسامبر 2015)، منابع علمی سلامت آمریکای لاتین و کارائیب (LILACS؛ Latin American and Caribbean Health Sciences) (از ژانویه 1982 تا دسامبر 2015)، the ISRCTN registry؛ (www.isrctn.com/editAdvancedSearch)؛ ClinicalTrials.gov؛ (www.clinicaltrials.gov)، پلتفرم بینالمللی ثبت کارآزماییهای بالینی سازمان جهانی بهداشت (ICTRP؛ World Health Organization International Clinical Trials Registry Platform)؛ (www.who.int/ictrp/search/en) و وبسایت سازمان غذا و داروی ایالات متحده آمریکا (FDA؛ Food and Drugs Administration) (www.fda.gov). ما هیچگونه محدودیتی از نظر زمان و زبان در جستوجوهای الکترونیکی برای این کارآزماییها اعمال نکردیم. آخرین جستوجوی پایگاههای اطلاعاتی الکترونیکی را در 4 دسامبر 2015 انجام دادیم. ما فهرست منابع کارآزماییهای انتخابشده را برای شناسایی هرگونه کارآزمایی اضافی انجام گرفته در این زمینه، که در جستوجوهای الکترونیکی شناسایی نشدند، بررسی کردیم.
این مطالعه شامل کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترلشده با شرکتکنندگان بزرگسالی است که بدون در نظر گرفتن نژاد یا جنسیت، مبتلا به بیماری خشکی چشم تشخیص داده شدهاند. ما کارآزماییهایی را انتخاب کردیم که در آنها سن شرکتکنندگان گزارش نشده بود و کارآزماییهای بالینی که به مقایسه اشک مصنوعی بدون تجویز پزشک با نوع دیگری از اشک مصنوعی بدون تجویز یا دارونما یا عدم درمان پرداخته بودند. لازم به ذکر است که این مطالعه، مقایسههای سر به سر اشک مصنوعی را با انواع دیگر درمان خشکی چشم در نظر نگرفت.
ما در این مطالعه از روشهای استاندارد روششناسی مورد انتظار کاکرین استفاده کردیم. دو نویسنده این مطالعه مروری، بهطور جداگانه نتایج جستوجو را غربالگری کردند. همچنین مطالعات دارای متن کامل را از نظر واجد شرایط بودن برای گنجاندن در این مطالعه، بررسی کردند و دادهها را استخراج کردند. ما برای کارآزماییهایی که مداخلات مشابه را مقایسه کرده و پیامدهای یکسانی را با دادههای کافی گزارش داده بودند، متاآنالیز انجام دادیم و همه نتایج کارآزماییهای انتخابشده دیگر را در این متن نیز خلاصه کردیم.
ما تعداد 43 کارآزمایی تصادفیسازی و کنترلشده (3497 شرکتکننده با خشکی چشم) را انتخاب کردیم. توانایی ما برای انجام متاآنالیز با توجه به ناهمگونی ویژگیهای مطالعات بین کارآزماییهای انتخاب شده از نظر نوع معیارهای تشخیصی، مداخله، مقایسهها و اندازهگیریهای انجام شده، محدود بود. این بررسی نشان داد که بهطور کلی، درباره اینکه اشکهای مصنوعی مختلف بدون نیاز به تجویز پزشک در مقایسه با یکدیگر یا دارونما، تسکین مشابهی در علائم و نشانهها دارند، اطمینان کافی وجود ندارد. با این وجود، براساس دادههای دو کارآزمایی (175 شرکتکننده) دریافتیم که درمان مداوم با استفاده از اشک مصنوعی مبتنی بر اسید پلیاکریلیک 0.2% در مقایسه با درمان با اشک مصنوعی مبتنی بر الکل پلیوینیل 1.4%، به طور قطع موثرتر است. سایر کارآزماییهای انتخابشده مربوط به اشک مصنوعی، نتایج متناقضی بین گروهها ایجاد کردند یا هیچ اختلافی بین گروهها نشان ندادند. همچنین مطالعه مروری ما نشان داد که بهطور کلی، استفاده از اشک مصنوعی بدون تجویز پزشک ممکن است ایمن باشد، اما بدون عوارض جانبی نیست. بهطور کلی، ما کیفیت شواهد را پائین برآورد کردیم، زیرا خطر سوگیری (Bias)، بین کارآزماییها زیاد بود و اندازههای پیامدها، ضعیف گزارش شده بود، که در نتیجه برای تجزیه و تحلیل کمی، کافی نبود. علاوه بر این، 18 کارآزمایی واجد شرایط دیگر را یافتیم که بدون نتایج مرتبط یا انتشار آنها، تنها در کارآزماییهای بالینی ثبتشده گزارش شده بودند. در این کارآزماییها، در مجموع 2079 شرکتکننده وارد مطالعه شده بودند که برای آنها هیچگونه دادهای در دسترس نیست. فقدان چنین گزارشی از نتایج کارآزماییها، نشان دهنده خطر بالای سوگیری انتشار است.
اشک مصنوعی بدون تجویز نیاز به پزشک ممکن است برای درمان سندرم چشم خشک بیخطر و موثر باشد. منابع منتشرنشده نشان میدهند که بیشتر اشکهای مصنوعی بدون نسخه ممکن است اثرات مشابهی داشته باشند. این نتیجهگیری با توجه به تناقضات موجود در طرح مطالعات و تناقضات موجود در گزارشهای مربوط به نتایج کارآزماییها، میتواند تا حد زیادی تحریف شده باشد. بنابراین، برای اینکه بتوانیم نتیجهگیری دقیقی در مورد اثربخشی مجزای فرمولاسیون اشک مصنوعی بدون نسخه داشته باشیم، نیاز به انجام تحقیقات بیشتری داریم.