استفاده از کانابیس (cannabis) در سراسر دنیا شایع و متداول است. در حال حاضر هیچ یک از درمانهای دارویی برای درمان اختلالات مصرف کانابیس مورد تایید قرار نگرفته است.
این مرور، نسخه بهروز شده مطالعه مروری کاکرین است که اولین بار در کتابخانه کاکرین در شماره 12، سال 2014 منتشر شده بود.
ارزیابی اثربخشی و ایمنی درمانهای دارویی در مقایسه با یکدیگر، دارونما (placebo) یا عدم دارودرمانی (درمان حمایتی) برای کاهش علائم ترک مصرف کانابیس و افزایش توقف یا کاهش مصرف کانابیس.
ما تا مارچ 2018 جستوجوهای خود را در این پایگاههای اطلاعاتی بهروز کردیم: پایگاه ثبت مرکزی کارآزماییهای کنترلشده کاکرین (CENTRAL ؛Cochrane Central Register of Controlled Trails)؛ MEDLINE؛ Embase؛ PsycINFO و Web of Science.
کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترلشده (RCTs ؛randomised controlled trails) و شبه - RCT ها که دربرگیرنده استفاده از داروها برای درمان ترک مصرف کانابیس یا افزایش توقف یا کاهش مصرف کانابیس، یا هر دو، در مقایسه با سایر داروها، دارونما یا عدم دارودرمانی (درمان حمایتی) در افرادی بودند که وابستگی به کانابیس در آنها به تشخیص رسیده یا احتمال آن میرفت که دچار وابستگی باشند.
ما از روشهای استاندارد روششناسی موردانتظار کاکرین استفاده کردیم.
ما 21 RCT را شامل 1755 شرکتکننده وارد مرور کردیم: 18 مطالعه بزرگسالان (میانگین سنی 22 تا 41 سال) را وارد کردند؛ 3 مطالعه افراد جوان (میانگین سنی 20 سال) را هدف گرفته بودند. اکثر شرکتکنندگان (70%) مرد بودند. خطر سوگیری عملکرد، تشخیص و گزارشدهی انتخابی پیامد در مطالعات پایین بودند. یک مطالعه دارای خطر سوگیری انتخاب و 3 مطالعه دارای خطر سوگیری ریزش بودند.
تمامی مطالعات دربرگیرنده مقایسه داروی فعال و دارونما بودند. داروها همانند پیامدهای گزارششده، متنوع بودند، به طوری که این تنوع، محدوده تجزیهوتحلیل را محدود میکرد.
احتمال پرهیز از مصرف در پایان درمان با ترکیبات دلتا9- تتراهیدروکانابینول (THC ؛Δ9‐tetrahydrocannabinol) نسبت به دارونما بیشتر نبود (خطر نسبی (RR): 0.98؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.64 تا 1.52؛ 305 شرکتکننده؛ 3 مطالعه؛ شواهد با کیفیت متوسط). در مورد داروهای ضدافسردگی مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI)، داروهای ضدافسردگی با عملکرد ترکیبی، داروهای ضدتشنج (anticonvulsants) و تثبیتکنندههای خلقوخو (mood stabilisers)، بوسپیرون (buspirone) و N- استیل سیستئین (N‐acetylcysteine)، هیچ اختلافی به لحاظ احتمال پرهیز از مصرف کانابیس در پایان درمان در مقایسه با دارونما وجود نداشت (شواهد با کیفیت پایین تا بسیار پایین).
شواهد کیفیای مبنی بر کاهش شدت علائم ترک مصرف، با ترکیبات THC در مقایسه با دارونما وجود داشت. برای دیگر درمانهای دارویی، این پیامد یا بررسی نشده بود، یا هیچگونه اختلافات معنیداری گزارش نشده بود.
احتمال بروز عوارض جانبی با ترکیبات THC (RR: 1.02؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.89 تا 1.17؛ 318 شرکتکننده؛ 3 مطالعه)، یا N- استیل سیستئین (RR: 0.94؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.71 تا 1.23؛ 418 شرکتکننده؛ 2 مطالعه) در مقایسه با دارونما، بیشتر نبودند (شواهد با کیفیت متوسط). در مورد داروهای ضدافسردگی SSRI، داروهای ضدافسردگی با عملکرد ترکیبی، بوسپیرون و N- استیل سیستئین، هیچ اختلافی از نظر عوارض جانبی در مقایسه با دارونما وجود نداشت (شواهد با کیفیت پایین تا بسیار پایین).
هیچ اختلافی از نظر احتمال ترک درمان به دلیل بروز عوارض جانبی با THC، داروهای ضدافسردگی SSRI، داروهای ضدافسردگی با عملکرد ترکیبی، داروهای ضدتشنج و تثبیتکنندههای خلقوخو، بوسپیرون و N- استیل سیستئین در مقایسه با دارونما وجود نداشت (شواهد با کیفیت پایین تا بسیار پایین).
هیچ اختلافی از نظر احتمال تکمیل درمان با ترکیبات THC، داروهای ضدافسردگی SSRI، داروهای ضدافسردگی با عملکرد ترکیبی و بوسپیرون در مقایسه با دارونما (شواهد با کیفیت پایین تا بسیار پایین)، یا با N- استیل سیستئین در مقایسه با دارونما (RR: 1.06؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.93 تا 1.21؛ 418 شرکتکننده؛ 2 مطالعه؛ شواهد با کیفیت متوسط) وجود نداشت. به نظر میرسید داروهای ضدتشنج و تثبیتکنندههای خلقوخو احتمال تکمیل درمان را کاهش داده باشد (RR: 0.66؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.47 تا 0.92؛ 141 شرکتکننده؛ 3 مطالعه؛ شواهد با کیفیت پایین).
شواهد در دسترس درباره گاباپنتین (gabapentin) (داروی ضدتشنج)، اکسیتوسین (نوروپپتید (neuropeptide)) و اتموکسیدین (atomoxetine) برای برآوردهای اثربخشی کافی نبودند.
شواهد کامل برای تمامی درمانهای دارویی بررسیشده وجود ندارد و کیفیت شواهد برای بسیاری از پیامدها پایین یا بسیار پایین بود. یافتهها حاکی از آن هستند که داروهای ضدافسردگی SSRI، داروهای ضدافسردگی با عملکرد ترکیبی، بوپروپین (bupropion)، بوسپیرون و اتموکسیدین احتمالا دارای ارزش کمی در درمان وابستگی به کانابیس هستند. با توجه به محدود بودن شواهد مربوط به سودمندی، بهتر است ترکیبات THC کماکان به صورت تجربی و با برخی اثرات مثبت روی علائم ترک و میل زیاد به مصرف (craving) درنظر گرفته شود. مبنای شواهد مربوط به داروی ضدتشنج گاباپنتین، اکسیتوسین و N- استیل سیستئین ضعیف است اما این داروها نیز ارزش بررسی بیشتر را دارند.