آنمی (کمخونی) نوعی بیماری است که در آن تعداد گلبولهای قرمز خون برای تامین نیازهای فیزیولوژیک کافی نیست؛ کمخونی ناشی از بیماریهای متعدد، به ویژه فقر آهن، است. بهطور سنتی، مکمل روزانه آهن یک روش استاندارد برای پیشگیری و درمان کمخونی است. با این حال، استفاده طولانیمدت از آن محدود شده، زیرا با عوارض جانبی ناخوشایندی مانند حالت تهوع، یبوست و لکهدار شدن دندانها همراه است. مصرف متناوب مکمل آهن به عنوان یک جایگزین موثر و ایمنتر برای مکملهای روزانه آهن به منظور پیشگیری و کاهش کمخونی در سطح جمعیت، بهویژه در مناطقی که این بیماری بسیار شایع است، پیشنهاد شده است.
ارزیابی اثرات مصرف متناوب مکمل خوراکی آهن، به تنهایی یا در ترکیب با سایر مواد مغذی، بر کمخونی و اختلالات مرتبط با آن در زنان در سن قاعدگی، در مقایسه با عدم مداخلات، دارونما، یا مکمل روزانه.
در فوریه 2018، ما CENTRAL؛ MEDLINE؛ Embase؛ نه پایگاه اطلاعاتی دیگر، و دو پایگاه ثبت کارآزماییها را جستوجو کردیم. در مارچ 2018، ما همچنین LILACS؛ IBECS و IMBIOMED را جستوجو کردیم. علاوهبراین، فهرست منابع را مورد بررسی قرار دادیم و با نویسندگان و متخصصان شناخته شده برای شناسایی مطالعات بیشتر تماس گرفتیم.
کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترل شده (RCTs ؛randomised controlled trails) و شبه - RCTها با استفاده از تصادفیسازی فردی یا خوشهای. شرکتکنندگان زنان در سن قاعدگی بودند؛ به عبارت دیگر، زنان پس از شروع قاعدگی و قبل از یائسگی که باردار یا شیرده نبودند و هیچ بیماری شناخته شدهای نداشتند که مانع وجود دورههای قاعدگی شود. این مداخله از مکملهای آهن به صورت متناوب (یک، دو یا سه بار در هفته در روزهای غیرمتوالی) در مقایسه با دارونما، عدم مداخله، یا همان مکملهایی که روزانه ارائه میشدند، استفاده کرد.
هر دو نویسنده مرور بهطور مستقل واجد شرایط بودن مطالعات را از نظر دارا بودن معیارهای ورود ارزیابی کردند، دادهها را از مطالعات انتخاب شده استخراج، و دادههای ورودی را برای دقت بررسی کردند، خطر سوگیری (bias) مطالعات انتخاب شده را ارزیابی و کیفیت شواهد را با استفاده ازسیستم GRADE (نظام درجهبندی کیفیت شواهد و قدرت توصیهها) رتبهبندی کردند.
ما 25 مطالعه را شامل 10996 زن انتخاب کردیم. روشهای مطالعه در بسیاری از مطالعات وارد شده به خوبی توصیف نشدند و در نتیجه، ارزیابی خطر سوگیری دشوار بود. محدودیتهای اصلی مطالعات عدم کورسازی و فرسایش بالا بود. مطالعات عمدتا از سازمانهای بینالمللی، دانشگاهها، و وزارتخانههای بهداشت کشورها حمایت مالی دریافت کردند. تقریبا یک سوم از مطالعات انتخاب شده منابع مالی را ارائه نکردند.
اگر چه کیفیت در سراسر مطالعات متغیر بود، نتایج بهطور سازگاری نشان دادند که مصرف متناوب مکمل آهن (به تنهایی یا همراه با سایر ویتامینها و مینرالها) در مقایسه با عدم مداخله یا دارونما، خطر ابتلا به کمخونی را کاهش داد (خطر نسبی (RR): 0.65؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.49 تا 0.87؛ 11 مطالعه؛ 3135 شرکتکننده؛ شواهد با کیفیت پایین) و غلظت هموگلوبین (میانگین تفاوت (MD): 5.19 گرم/لیتر؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 3.07 تا 7.32؛ 15 مطالعه؛ 2886 شرکتکننده؛ شواهد با کیفیت متوسط) و فریتین (MD: 7.46 میکروگرم/ لیتر؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 5.02 تا 9.90؛ 7 مطالعه؛ 1067 شرکتکننده؛ شواهد با کیفیت پایین) را بهبود بخشید. رژیمهای متناوب همچنین ممکن است خطر ابتلا را به فقر آهن کاهش دهند (RR: 0.50؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.24 تا 1.04؛ 3 مطالعه؛ 624 شرکتکننده؛ شواهد با کیفیت پایین)؛ اما شواهد در مورد کمخونی ناشی از فقر آهن (RR: 0.07؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.00 تا 1.16؛ 1 مطالعه؛ 97 شرکتکننده؛ شواهد با کیفیت بسیار پایین) و موربیدیتی به هر علت (RR: 1.12؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.82 تا 1.52؛ 1 مطالعه؛ 119 شرکتکننده؛ شواهد با کیفیت بسیار پایین) قطعی نبود. زنان در گروه کنترل نسبت به زنانی که بهطور متناوب مکمل آهن دریافت کردند کمتر احتمال داشت اثرات جانبی نامطلوب داشته باشند (RR: 1.98؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.31 تا 12.72؛ 3 مطالعه؛ 630 شرکتکننده؛ شواهد با کیفیت متوسط).
در مقایسه با مکمل روزانه، نتایج نشان دادند که مکمل متناوب (به تنهایی یا همراه با سایر ویتامینها و مینرالها) تاثیرات مشابهی با مکمل روزانه (به تنهایی یا همراه با سایر ویتامینها و مینرالها) بر آنمی داشت (RR: 1.09؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.93 تا 1.29؛ 8 مطالعه؛ 1749 شرکتکننده؛ شواهد با کیفیت متوسط). مکمل متناوب ممکن است غلظتهای مشابهی را از هموگلوبین تولید کند (MD: 0.43 گرم/لیتر؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.44- تا 2.31؛ 10 مطالعه؛ 2127 شرکتکننده؛ شواهد با کیفیت پایین) اما بهطور متوسط غلظت فریتین (MD: 6.07 - میکروگرم/ لیتر؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 10.66- تا 1.48-؛ 4 مطالعه؛ 988 شرکتکننده؛ شواهد با کیفیت پایین) در مقایسه با مکمل روزانه پایین است. در مقایسه با رژیمهای روزانه، رژیمهای متناوب همچنین ممکن است خطر داشتن فقر آهن را کاهش دهند (RR: 4.30؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.56 تا 33.20؛ 1 مطالعه؛ 198 شرکتکننده؛ شواهد با کیفیت بسیار پایین). زنان دریافت کننده مکملهای مکمل به صورت متناوب نسبت به زنان دریافت کننده مکملهای مکمل به صورت روزانه کمتر احتمال داشت دچار عوارض جانبی نامطلوب شوند (RR: 0.41؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.21 تا 0.82؛ 6 مطالعه؛ 1166 شرکتکننده؛ شواهد با کیفیت متوسط). هیچ مطالعهای اثرات رژیمهای متناوب را در مقابل رژیمهای روزانه بر کمخونی ناشی از فقر آهن و موربیدیتی به هر علت گزارش نکرد.
اطلاعات مربوط به پیامدهای بیماری، پایبندی به درمان، بهرهوری اقتصادی، و عملکرد کاری نادر بودند و شواهد مربوط به تاثیر مکمل متناوب بر این پیامدها نامشخص بودند.
بهطور کلی، اینکه آیا مکملهایی که به مقدار یک یا دو بار در هفته، به مدت کمتر یا بیشتر از سه ماه ارائه شدند، حاوی کمتر یا بیشتر از 60 میلیگرم آهن المانته در هفته هستند، یا به جمعیتهایی با درجات مختلفی از آنمی در خط پایه ارائه شدند، به نظر نمیرسد که تاثیری بر این یافتهها داشته باشد. علاوهبراین، پاسخ در مناطقی که مالاریا در آنها بسیار شایع بود تفاوت چندانی نداشته، اگر چه کارآزماییهای بسیار کمی در این زمینه انجام شد.
مصرف متناوب مکملهای آهن ممکن است کمخونی را کاهش دهند و ذخایر آهن را در زنان در سن قاعدگی در جمعیتهایی با زمینههای مختلف کمخونی و مالاریا بهبود ببخشند. در مقایسه با مکمل روزانه، ارائه مکملهای آهن بهطور متناوب احتمالا در پیشگیری یا کنترل کمخونی موثر است. اطلاعات بیشتر در مورد موربیدیتی (از جمله پیامدهای مالاریا)، اثرات جانبی، عملکرد کاری، بهرهوری اقتصادی، افسردگی و پایبندی به مداخلات مورد نیاز است. کیفیت پایه این شواهد بسیار پایین تا متوسط درجهبندی شد و این نشان میدهد که ما در مورد این اثرات نامطمئن هستیم.