زخمهای فشاری (pressure ulcers)، آسیبهای موضعی به پوست، یا بافت زیرین، یا هر دو هستند و زمانی که افراد قادر به تغییر موقعیت خود برای از بین بردن فشار روی برجستگیهای استخوان نباشند، رخ میدهند. زخمهای فشاری اغلب دشوار در بهبودی، دردناک، گرانقیمت در کنترل و دارای تاثیر منفی بر کیفیت زندگی هستند. استراتژیهای پیشگیری شامل حمایت و توزیع مجدد فشار است. عوامل موضعی و پانسمانها (dressing and topical agents) با هدف پیشگیری نیز بهطور گسترده مورد استفاده قرار میگیرند، اما مشخص نیست که کدامیک از آنها موثرتر هستند. این نخستین بهروزرسانی مطالعه مروری است که نسخه اصلی آن در سال 2013 منتشر شد.
ارزیابی اثرات عوامل موضعی و پانسمانها در پیشگیری از زخم فشاری، در افرادی که در هر سنی، بدون وجود زخمهای فشاری، اما در معرض خطر ابتلابه آن در نظر گرفته میشوند، در هر نوع از محیط مراقبتهای سلامت، هستند.
در مارچ 2017 پایگاه ثبت تخصصی گروه زخمها در کاکرین؛ CENTRAL؛ MEDLINE؛ MEDLINE (شامل In‐Process و سایر پایگاههای استنادهای نمایهنشده (Non‐Indexed Citations))؛ Embase و بهعلاوه EBSCO CINAHL را جستوجو کردیم. همچنین پایگاه ثبت کارآزماییهای بالینی را برای مطالعات درحال انجام و فهرستهای کتابشناسی مقالات مربوطه را برای شناسایی کارآزماییهای واجدشرایط بیشتر جستوجو کردیم. هیچ محدودیتی در رابطه با زبان، تاریخ انتشار یا محیط مطالعه وجود نداشت. در می 2018 این تحقیق را بهروزرسانی کردیم؛ در نتیجه چندین کارآزمایی در انتظار طبقهبندی هستند.
معیارهای انتحاب
کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترلشده را انتخاب کردیم که افراد در معرض خطر ابتلابه زخمهای فشاری را وارد کردند.
2 نویسنده مطالعه مروری بهطور مستقل کارآزماییها را انتخاب، خطر سوگیری (risk of bias) را ارزیابی و دادهها را استخراج کردند.
جستوجوی اصلی 9 کارآزمایی را شناسایی کرد؛ جستوجوهای بهروزرسانیشده، 9 کارآزمایی دیگر را مطابق با معیارهای ورود ما شناسایی کرد. از 18 کارآزمایی (3629 شرکتکننده)، 9 مورد پانسمانها؛ 8 مورد عوامل موضعی؛ و یک مورد شامل پانسمانها و عوامل موضعی است. تمام آزمایشات پیامد اولیه بروز زخم فشاری را گزارش دادند.
عوامل موضعی
5 کارآزمایی مقایسهکننده مداخلات اسید چرب (fatty acid) با درمانهای مختلف وجود داشت. دو کارآزمایی، اسید چرب را با روغن زیتون مقایسه کردند. شواهد جمعآوریشده نشان میدهد که تفاوت واضحی در میزان بروز زخم فشاری بین گروههای اسید چرب و روغن زیتون وجود ندارد (2 کارآزمایی؛ n = 1060؛ RR: 1.28؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.76 تا 2.17؛ شواهد با اطمینان پایین؛ کاهشیافته به دلیل عدمدقت بسیار جدی؛ یا اسید چرب در مقایسه با مراقبت استاندارد (2 کارآزمایی؛ n = 187؛ RR: 0.70؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.41 تا 1.18؛ شواهد با اطمینان پایین، کاهشیافته به دلیل خطر جدی سوگیری و عدمدقت جدی). کارآزماییها گزارش دادند که بروز زخم فشاری با درمان حاوی اسید چرب، در مقایسه با یک ترکیب کنترلی از تریوسواسترین (trisostearin) و عطر (perfume)، پایینتر است (1 کارآزمایی؛ n = 331؛ RR: 0.42؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.22 تا 0.80؛ شواهد با اطمینان پایین، کاهشیافته به دلیل خطر جدی سوگیری و عدمدقت جدی). شواهد جمعآوریشده نشان میدهد که تفاوت واضحی در میزان بروز عوارض جانبی بین اسیدهای چرب و روغن زیتون وجود ندارد (1 کارآزمایی؛ n = 831؛ RR: 2.22؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.20 تا 24.37؛ شواهد با اطمینان پایین، کاهشیافته به دلیل عدمدقت بسیار جدی).
4 کارآزمایی، دارویهای موضعی مختلف دیگری را با دارونما (placebo) مقایسه کردند. کرم دیمتیل سولفوکسید (DMSO ؛dimethyl sulfoxide) ممکن است خطر بروز زخم فشاری را در مقایسه با دارونما افزایش دهد (1 کارآزمایی؛ n = 61؛ RR: 1.99؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.10 تا 3.57؛ شواهد با اطمینان پایین؛ کاهشیافته به دلیل خطر جدی سوگیری و عدمدقت جدی). 3 کارآزمایی دیگر تفاوت واضحی را در بروز زخم فشاری بین عوامل موضعی فعال و کنترل / دارونما گزارش ندادند؛ لوسیون فعال (1 کارآزمایی؛ n = 167؛ RR: 0.73؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.45 تا 1.19)، Conotrane (1 کارآزمایی؛ n = 258؛ RR: 0.74؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.25 تا 1.07)، Prevasore (1 کارآزمایی؛ n = 120؛ RR: 0.33؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.04 تا 3.11) (شواهد با اطمینان بسیار پایین؛ کاهشیافته به دلیل خطر بسیار جدی سوگیری و عدمدقت بسیار جدی)). شواهد محدودی از یک کارآزمایی وجود دارد تا تعیین کند که آیا استفاده از یک داروی موضعی ممکن است زخم فشاری را به تاخیر بیاندازد یا از آن جلوگیری کند (درمالکس (DermalexTM) با 9.8 روز در مقابل دارونما با 8.7 روز). علاوهبر این، دو مورد از 76 واکنش در گروه DermalexTM در مقایسه با هیچ موردی از 91 واکنش در گروه دارونما، رخ داد (RR: 6.14؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.29 تا 129.89؛ شواهد با اطمینان بسیار پایین؛ کاهشیافته به دلیل خطر بسیار جدی سوگیری و عدمدقت بسیار جدی).
پانسمانها
6 کارآزمایی (n = 1247) پانسمان سیلیکونی (silicone) را با عدمپانسمان مقایسه کردند. پانسمانهای سیلیکونی ممکن است بروز زخم فشاری را (در هر مرحله) کاهش دهند (RR: 0.25؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.16 تا 0.41؛ شواهد با اطمینان پایین؛ کاهشیافته به دلیل خطر بسیار جدی سوگیری) کاهش دهد. در یک کارآزمایی (n = 77) که ما بهعنوان خطر پایین سوگیری رتبهبندی کردیم، هیچ تفاوت واضحی در بروز زخم فشاری بین گروههای پانسمان سیلیکونی و درمان شده با دارونما وجود نداشت (RR: 1.95؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.18 تا 20.61؛ شواهد با اطمینان پایین؛ کاهشیافته برای عدمدقت بسیار جدی).
یک کارآزمایی (n = 74) تفاوت واضحی را در بروز زخم فشاری، زمانی که پانسمان پلیاورتان نازک (thin polyurethane) با عدمپانسمان مقایسه شد، گزارش نداد (RR: 1.31؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.83 تا 2.07). در همان کارآزمایی، بروز زخم فشاری با پانسمان فوم چسبنده (adhesive foam) در مقایسه با عدمپانسمان، بالاتر گزارش شد (RR: 1.65؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.10 تا 2.48). ما شواهد مربوط به این کارآزمایی را با اطمینان بسیار پایین رتبهبندی کردیم (کاهشیافته به دلیل خطر بسیار جدی سوگیری و عدمدقت جدی).
4 کارآزمایی پانسمانهای دیگر را با کنترلهای مختلف مقایسه کردند. کارآزماییها گزارش دادند که تفاوت واضحی در بروز زخم فشاری بین مقایسههای زیر وجود ندارد: فیلم پلیاورتان و پانسمان هیدروکلوئید (hydrocolloid) (RR: 0.58؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.24 تا 1.41؛ n = 160)؛ Kang’ huier در مقابل مراقبت معمول (n = 100؛ RR: 0.42؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.08 تا 2.05)؛ «پانسمان پیشگیری از زخم فشاری» (PPD) در مقایسه با عدمپانسمان (n = 74؛ RR: 0.18؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.04 تا 0.76). ما شواهد را با اطمینان بسیار پایین رتبهبندی کردیم (کاهشیافته به دلیل خطر بسیار جدی سوگیری و عدمدقت بسیار جدی).
اکثر کارآزماییهای بررسیکننده تاثیر کاربردهای موضعی بر بروز زخم فشاری، هیچ مزیت یا عیب واضحی را نشان ندادند. استفاده از اسید چرب در مقابل یک ترکیب کنترلی (کرمی که شامل اسید چرب نیست) ممکن است بروز زخمهای فشار را کاهش دهد. پانسمان سیلیکونی ممکن است بروز زخم فشاری (در هر مرحله) را کاهش دهد. با این حال سطح پایین اطمینان از شواهد به این معنی است که برای تأیید این نتایج، انجام تحقیقات اضافی لازم است.