پیشینه
لخته شدن خون در وریدهای پا یک مشکل شایع است و ترومبوز ورید عمقی (deep vein thrombosis; DVT) نامیده میشود. یک‐سوم از بیماران مبتلا به DVT دچار عارضهای تحت عنوان سندرم پس از ترومبوز (post‐thrombotic syndrome; PTS) میشوند. این سندرم شامل تورم مداوم پای آسیب دیده، درد، گرفتگی عضلات (cramps)، سوزش یا سوزن‐سوزن شدن (burning or prickling) و خارش (itching) است. تیره شدن پوست به دلیل افزایش پیگمانتاسیون و وریدهای واریسی، قرمزی و التهاب پوست نیز میتواند رخ دهد. در حال حاضر روش اصلی درمان PTS پوشیدن جورابهای فشارنده است. با این حال استفاده از جوراب برای اغلب بیماران ناراحت کننده است، بهطوری که ممکن است مصرف یک داروی خوراکی را برای درمان این مشکل ترجیح دهند. روتوزیدها (rutosides) داروهای گیاهی هستند که نشان داده شده در دیگر شرایط مؤثر بر وریدها (نارسایی مزمن وریدی) نیز موثرند.
ویژگیهای مطالعه و نتایج کلیدی
این مطالعه مروری با هدف ارزیابی منابع علمی موجود برای تعیین اینکه روتوزیدها در درمان PTS موثر هستند یا خیر، انجام شد. همچنین بررسی کردیم که این درمان عوارض جانبی دارد یا خیر. همه بانکهای اطلاعاتی موجود را برای یافتن کارآزماییهای مربوط به استفاده از روتوزیدها در درمان DVT به دنبال PTS جستوجو کردیم (گردآوری شواهد تا 21 آگوست 2018). دو نویسنده مرور بهطور مستقل از هم کارآزماییها را برای ورود به مطالعه ارزیابی و در راستای معیارهای از پیش تعیین شده ما، نتایج را استخراج کردند. سه کارآزمایی مناسب را با مجموع 233 شرکتکننده، و شش کارآزمایی نامناسب را که در این مطالعه مروری وارد نشدند، بازیابی کردیم.
مطالعات، کوچک و با روش انجام بسیار متفاوت از هم بودند، به این معنی که نتوانستند باهم ترکیب شوند. مطالعات از مقایسههای متفاوتی با روتوزیدها (دارونما (placebo) (محصول غیر‐فعال)، جورابهای فشارنده بهتنهایی یا همراه با روتوزیدها، یا هیدروزمینا (hidrosmina) (یک داروی فعال کننده ورید، که بر سیستم عروقی اثر میکند) استفاده کردند. همچنین دوزهای مختلف روتوزیدها را به کار گرفتند (900 تا 2000 میلیگرم در روز). از این کارآزماییها هیچ شواهد شفافی را نیافتیم که نشان دهد درمان با روتوزیدها نشانهها و علائم PTS را بهبود میبخشد؛ یا اینکه هیچ تفاوتی در عوارض جانبی وجود ندارد. وقوع زخم پا در هیچ یک از مطالعات وارد شده گزارش نشد.
کیفیت شواهد
سطح کیفیت کلی شواهد، با استفاده از رویکرد درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE)، پائین بود، که عمدتا به عدم کورسازی شرکتکنندگان و محققان باز میگشت. این بدان معنی است که هم محققان و شرکتکنندگان میدانستند چه داروهایی دریافت میکنند و این میتواند بر نتایج تاثیر بگذارد. کیفیت شواهد بیشتر محدود شد، زیرا فقط سه مطالعه کوچک در یافتههای مرور شرکت کردند. یک سیستم امتیازدهی سابجکتیو برای به دست آوردن نشانههای PTS مورد استفاده قرار گرفت، بنابراین خیلی مهم بود که ارزیابان نسبت به مداخله کورسازی شوند.